Tính đến cuối năm 2024, dư nợ tín dụng trên GDP là 134%. Thị trường lo ngại, nếu tiếp tục dựa vào nguồn vốn ngân hàng, hệ luỵ dẫn đến là nền kinh tế sẽ khó tăng trưởng cao đi đôi với phát triển bền vững. Do đó, cần một nguồn vốn khác đi vào doanh nghiệp. Bên cạnh thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu cần được xem là một kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế.
Chia sẻ tại Directors Talk do Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD) và CTCP Quản lý Quỹ VinaCapital tổ chức mới đây, bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc Khối Đầu tư Chứng khoán, VinaCapital khẳng định, thị trường trái phiếu cần được phát triển trở lại.
Thị trường trái phiếu của Việt Nam hiện có quy mô khoảng 10% GDP, tức là rất nhỏ so với các thị trường phát triển có tỷ lệ này thường đạt khoảng 100% GDP. Nếu thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể phát triển lên mức chỉ vài chục phần trăm GDP thì đã có thể chia sẻ đáng kể gánh nặng cho hệ thống ngân hàng.
Khi VinaCapital tiếp xúc với một số nhà đầu tư nước ngoài, họ đã nêu vấn đề rằng các ngân hàng Việt Nam đang ở tình trạng thiếu vốn. Khi áp dụng hệ Basel II, có thể thấy vốn hóa của các ngân hàng Việt Nam chưa đạt so với thông lệ quốc tế và thấp hơn tương đối so với các ngân hàng trong khu vực.
Bên cạnh đó, tỷ lệ dư nợ của hệ thống ngân hàng hiện ở mức trên 130% GDP cũng khiến một số nhà đầu tư nước ngoài e dè, đặc biệt là khi dư nợ tín dụng ngân hàng cho bất động sản tăng đáng kể. Nhưng theo bà Thu vấn đề này chưa đáng lo ngại, do thị trường bất động sản đang bước vào chu kỳ hồi phục. Bên cạnh đó, tỷ lệ người dân vay nợ để mua nhà vẫn ở mức thấp, nên tỷ trọng này chỉ mang ý nghĩa tương đối.
Để giảm bớt sự phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng, cách tốt nhất là xây dựng những cơ chế nhất định để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Chưa kể, mỗi ngân hàng đều có nguyên tắc quản trị rủi ro riêng và áp dụng các biện pháp ràng buộc người vay, chẳng hạn như yêu cầu có tài sản thế chấp. Ở cấp quản lý cao hơn, Ngân hàng Nhà nước hoàn toàn có thể điều tiết. Nếu tín dụng cho bất động sản tăng quá nóng, cơ quan quản lý có thể can thiệp bằng cách nâng tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các khoản vay thuộc lĩnh vực rủi ro cao.
“Dù đến nay chúng ta chưa cần quá lo lắng về chỉ số này, nhưng trong tương lai, để giảm bớt sự phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng, cách tốt nhất là xây dựng những cơ chế nhất định để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp”, bà Thu nhận định.
Bà Thu cho biết thêm, hiện nay doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành trái phiếu gặp vướng mắc khi các quỹ trái phiếu (dù quy mô chưa quá lớn, nhưng là những người mua tiềm năng), bị giới hạn tỷ lệ nắm giữ ở mức 10% đối với trái phiếu không niêm yết (dự kiến có thể nâng lên 20%), trong khi 95 – 96% trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường thuộc vào loại này.
Hệ quả là bên mua sẵn sàng, nhưng nguồn cung khan hiếm. Trong khi đó, trái phiếu không niêm yết hiện chủ yếu phân phối cho nhà đầu tư cá nhân, và đây là điểm cần tháo gỡ.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp cho biết họ muốn phát hành trái phiếu, song thời gian xét duyệt hồ sơ kéo dài tới 6 tháng khiến tiến độ triển khai dự án hoặc kế hoạch tăng vốn đầu tư bị ảnh hưởng.
“Đây là những bất cập của thị trường trái phiếu hiện nay. Nếu tháo gỡ được, chúng ta có thể xây dựng một thị trường trái phiếu doanh nghiệp thuận lợi hơn, góp phần thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển, đúng tinh thần Nghị quyết 68, đồng thời củng cố sự vững mạnh của thị trường tài chính Việt Nam”, bà Thu nói.
Các quỹ trái phiếu đóng vai trò nền tảng để thu hút dòng vốn từ những quỹ đầu tư quy mô lớn trên thế giới, đơn cử như quỹ hưu trí tự nguyện. Thông thường, các quỹ này sẽ rót vốn vào những quỹ trái phiếu đã tồn tại trên thị trường. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, các quỹ trái phiếu lại thiếu hàng để mua, khiến quy mô không thể mở rộng.
“Đây là vòng luẩn quẩn 'con gà – quả trứng', làm cho thị trường trái phiếu chưa thể phát triển mạnh”, bà Thu nhấn mạnh thêm.
