Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày Tờ trình dự thảo Luật sáng 20/5 (Ảnh: QH)
Sáng 20/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS).
Thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày tờ trình, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (VKSND) Nguyễn Huy Tiến cho biết, dự án Luật sửa đổi, bổ sung 112/510 điều của Bộ luật Tố tụng hình sự ra đời liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan.
Theo đó, tổ chức bộ máy Công an nhân dân đã được cơ cấu thành 03 cấp (bộ, tỉnh, xã), không tổ chức Công an cấp huyện. Do đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra của Công an nhân dân được tổ chức theo 02 cấp (Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an và Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh), không tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện). Tổ chức và tên gọi này đã có sự thay đổi so với quy định của BLTTHS hiện hành.
Ngoài ra, BLTTHS hiện hành sau gần 8 năm áp dụng đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc so với thực tiễn thay đổi. Ví dụ, tại nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng, cơ quan tiến hành tố tụng phải đình chỉ vụ án do bị can bỏ trốn, BLTTHS chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục xét xử vắng mặt.
Bên cạnh đó, thời gian qua, việc quyết định thi hành án tử hình còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, trong đó, có nguyên nhân do BLTTHS chưa có quy định về thời hạn xem xét đơn xin ân giảm án tử hình.
Dự thảo Luật gồm 02 điều: Điều 1 sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTHS, trong đó 106 điều liên quan đến sắp xếp, tinh gọn bộ máy và 4 điều liên quan đến tháo gỡ vướng mắc của BLTTHS hiện hành.
Theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, trên cơ sở đề nghị của Bộ Công an, dự thảo Luật bổ sung quy định Điều tra viên trung cấp trở lên (của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh) là Trưởng Công an, Phó Trưởng Công an cấp xã được Thủ trưởng Cơ quan cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh phân công, có thẩm quyền tiến hành khởi tố, điều tra vụ án hình sự về tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, có mức cao nhất của khung hình phạt đến 7 năm tù xảy ra trên địa bàn cấp xã, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn khi không tổ chức công an cấp huyện.
Dự thảo Luật cũng quy định TAND khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm đối với vụ án hình sự về các tội phạm mà mức cao nhất của khung hình phạt đến 20 năm tù, trừ một số trường hợp án nghiêm trọng, phức tạp thuộc thẩm quyền truy tố, xét xử của VKSND, TAND cấp tỉnh.
Bổ sung thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm hình sự của Viện trưởng VKSND cấp tỉnh và thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm của Chánh án TAND cấp tỉnh đối với bản án có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực; đối với thẩm quyền truy tố, xét xử của VKS, Tòa án quân sự giữ nguyên.
Bổ sung trình tự, thủ tục điều tra, truy tố trong trường hợp bị can vắng mặt; sửa đổi trình tự, thủ tục thi hành án tử hình theo hướng bổ sung thời hạn xem xét quyết định ân giảm và thời hạn Tòa án quyết định hoãn thi hành án 2 năm khi có căn cứ…
Ngoài ra, VKSND tối cao đang phối hợp với Bộ Công an để tiếp thu ý kiến về việc bổ sung chữ ký điện tử và số hóa hồ sơ vụ án vào dự thảo Luật để trình Quốc hội xem xét, quyết định.
"Đối với đề nghị của Bộ Công an liên quan đến việc dẫn độ, VKSND tối cao đã có Công văn số 2231 ngày 16/5/2025 gửi Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, quy định về trình tự, thủ tục bắt người theo yêu cầu của nước ngoài để dẫn độ trong dự thảo Luật Dẫn độ, bảo đảm phù hợp phạm vi điều chỉnh của các luật và theo quy định pháp luật quốc tế mà Việt Nam đã tham gia, ký kết", Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến nói.
Trong Tờ trình, VKSND tối cao cũng kiến nghị hiệu lực thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự từ ngày 1/7/2025.
Thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban đề nghị VKSND tối cao trong quá trình chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định khác có liên quan nhằm bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức mới của Cơ quan điều tra, VKSND, TAND.
 |
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng |
Trong đó, về việc bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Điều tra viên là Trưởng Công an cấp xã (hoặc Phó trưởng Công an cấp xã) (khoản 4 Điều 1), Ủy ban nhận thấy, việc dự thảo Luật đề xuất bổ sung một số nhiệm vụ, quyền hạn cho Điều tra viên là Trưởng Công an cấp xã (hoặc Phó trưởng Công an cấp xã) tương tự như nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ trưởng Cơ quan điều tra là rất cần thiết nhằm chỉ đạo, giải quyết kịp thời các vụ việc, vụ án về tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cấp xã.
Tuy nhiên, nội dung quy định cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn của Điều tra viên là Trưởng Công an cấp xã (hoặc Phó trưởng Công an cấp xã) tại khoản 4 Điều 1 dự thảo Luật có nhiều nội dung chưa phù hợp, mâu thuẫn với các nội dung khác của Bộ Luật Tố tụng Hình sự và mâu thuẫn ngay trong dự thảo Luật. Do đó, sẽ phát sinh vướng mắc và không khả thi khi triển khai trên thực tế.
Về thẩm quyền xét xử của TAND khu vực (khoản 25 Điều 1), tờ trình nêu 2 loại ý kiến liên quan đến thẩm quyền xét xử của TAND khu vực. Ủy ban cơ bản tán thành với loại ý kiến thứ hai về việc giao TAND khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm hầu hết các vụ án hình sự. Quy định theo ý kiến thứ hai phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền, tránh dồn án lên cơ quan tố tụng cấp trên, nhất là dồn án lên cơ quan tố tụng cấp trung ương; phù hợp với mô hình của TAND khu vực được cơ cấu lại trên cơ sở sáp nhập từ 2 đến 3 TAND cấp huyện hiện nay; cơ bản bảo đảm đồng bộ với định hướng tăng thẩm quyền cho TAND khu vực trong lĩnh vực án dân sự, hành chính, được giao xét xử tất cả các vụ án này ở cấp sơ thẩm.
"Ủy ban đề nghị cân nhắc không nên quy định dẫn chiếu trực tiếp đến "các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo", mà cụ thể hóa theo hướng dẫn chiếu đến các vụ án có tính chất phức tạp tuy thuộc thẩm quyền của TAND khu vực nhưng cần thiết giao cho TAND cấp tỉnh xét xử", ông Hoàng Thanh Tùng nói.
Ủy ban cũng tán thành dự thảo Luật bổ sung quy định Cơ quan điều tra kết luận điều tra đề nghị truy tố/Viện kiểm sát quyết định việc truy tố bị can trong các trường hợp quy định tại khoản 20 và khoản 23 Điều 1.
Đồng thời, đề nghị VKSNDTC tiếp tục rà soát nhằm bảo đảm quy định chặt chẽ thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành; bám sát nội dung tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự cũng đang được trình Quốc hội xem xét, dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (có nhiều nội dung sửa đổi liên quan đến hình phạt tử hình) nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
