Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM có hiệu lực từ ngày 1/8/2023, nhưng đến nay, Thành phố vẫn chưa thu hút được nhà đầu tư chiến lược nào. Nhiều doanh nghiệp lớn bày tỏ mong muốn tham gia dự án, song khi bắt tay vào thực hiện, lại vấp phải những rào cản từ chính các quy định trong cơ chế “đặc thù”.
Điển hình là Dự án Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Điểm b, khoản 9, Điều 7, Nghị quyết 98/2023/QH15 quy định: “Nhà đầu tư chiến lược phải giải ngân vốn đầu tư trong thời hạn 5 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư hoặc quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư. Trong thời gian này, nhà đầu tư chiến lược không được chuyển nhượng dự án”.
Theo Liên danh Công ty cổ phần Cảng Sài Gòn và Terminal Investment Limited Holding S.A (đơn vị lập và đề xuất Dự án), Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ có tổng vốn đầu tư 113.531 tỷ đồng, dự kiến phân kỳ đầu tư thành 7 giai đoạn, thực hiện trong 22 năm. Yêu cầu giải ngân trong vòng 5 năm là không khả thi với các dự án hạ tầng có quy mô lớn, thời gian triển khai dài như dự án này.
Không chỉ vậy, cơ chế lựa chọn nhà đầu tư chiến lược hiện vẫn yêu cầu thông qua đấu thầu. Nghĩa là, doanh nghiệp lập và đề xuất dự án chưa chắc đã được làm chủ đầu tư nếu không trúng thầu. Đây chính là điểm nghẽn khiến TP.HCM khó thu hút các tập đoàn lớn đến đầu tư.
Nhận diện được sự bất cập trong việc lựa chọn nhà đầu tư chiến lược cho các dự án lớn, TP.HCM đang xây dựng phương án sửa đổi phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. Theo dự thảo do Sở Tài chính TP.HCM xây dựng, việc sửa đổi, bổ sung lần này tập trung vào Điều 7, Nghị quyết 98/2023/QH15 liên quan đến cơ chế nhà đầu tư chiến lược.
Cụ thể, TP.HCM đề xuất bổ sung các ngành nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, như dự án công nghệ chiến lược có vốn từ 1.000 tỷ đồng; đường sắt đô thị ven sông Sài Gòn từ 6.000 tỷ đồng; khu đô thị hỗn hợp từ 50.000 tỷ đồng; khu liên hợp thể thao, công viên văn hóa từ 15.000 tỷ đồng; các dự án xây dựng hạ tầng khu thương mại tự do, khu công nghiệp, khu công nghệ cao từ 30.000 tỷ đồng trở lên…
Đặc biệt, các dự án thuộc nhóm ưu tiên sẽ được phép chỉ định nhà đầu tư, thay vì phải đấu thầu, giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị. Nhà đầu tư chiến lược được nới thời hạn giải ngân lên tối thiểu 10 năm kể từ ngày bàn giao đất, song vẫn phải cam kết không chuyển nhượng dự án trong thời gian này.
Các chuyên gia cho rằng, để cơ chế sửa đổi thực sự phát huy hiệu quả, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư cần linh hoạt hơn. Theo TS. Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023/QH15, nếu giữ tiêu chí “từng thực hiện dự án tương tự”, doanh nghiệp Việt sẽ khó có cơ hội.
“Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt đô thị thì làm sao doanh nghiệp Việt đạt được tiêu chí từng làm những công trình tương tự để đáp ứng được tiêu chí trở thành nhà đầu tư chiến lược của Thành phố”, ông Lịch nói và cho rằng, nếu vẫn giữ tiêu chí này, vô tình tạo lợi thế cho nhà đầu tư ngoại.
Theo PGS-TS. Vũ Anh Tuấn (Trường đại học Việt Đức), nếu chọn một doanh nghiệp mới chưa có kinh nghiệm thực hiện dự án làm nhà đầu tư chiến lược thì rất rủi ro. Khi chọn nhà đầu tư chiến lược, nếu chỉ xét yếu tố về vốn thì chưa đủ, mà cần thêm các điều kiện khác như có năng lực tài chính, vốn chủ sở hữu chiếm 20-30% vốn đầu tư dự án; lịch sử tín dụng ít nhất 3 năm không có nợ xấu; khả năng huy động vốn…
Trong khi đó, TS. Dư Phước Tân (Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM) đề xuất, nên phân loại dự án theo giá trị công nghệ đi kèm, những dự án mang tính “công nghệ đột phá” cần được hưởng ưu đãi vượt trội. Thành phố nên thành lập Ban Kết nối đầu tư chiến lược trực thuộc UBND Thành phố để đồng hành cùng nhà đầu tư trong suốt vòng đời dự án.
Theo kế hoạch, đề xuất sửa đổi bổ sung Nghị quyết 98/2023/QH15 về cơ chế đặc thù cho TP.HCM sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét vào kỳ họp tháng 10/2025.