Lịch sử cho thấy các đợt tăng lãi suất nhanh chóng của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) có thể đẩy Mỹ vào suy thoái vào năm 2023. Giá khí đốt tự nhiên của Mỹ có thể tăng theo hình xoắn ốc tương tự đối với châu Âu. Ảnh hưởng của chính sách Zero Covid và sự sụt giảm trên thị trường bất động sản có nguy cơ đưa nền kinh tế Trung Quốc gần như đi vào bế tắc.
Theo Bloomberg Economics, trong một kịch bản cực đoan, tất cả những điều đó đang xảy ra cùng một lúc. Điều đó có thể quét sạch khoảng 5.000 tỷ USD sản lượng toàn cầu so với những dự báo lạc quan hơn vào đầu năm nay.
Thực tế đang là một viễn cảnh ảm đạm đến mức khó tin với những điều lớn lao đã xảy ra với nền kinh tế thế giới, và cụ thể là vào năm 2022.
Tiền rẻ, nhu cầu tăng cao từ Trung Quốc và địa chính trị ít ma sát là những thành phần bí mật mang lại nhiều thập kỷ tăng trưởng ổn định và giá cả ổn định. Nhưng tất cả đã biến mất và đưa lạm phát lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, cùng tổn thất thị trường tài chính lên đến hàng nghìn tỷ.
Trong khi đó, vẫn có những điều bất ngờ tích cực có thể ngăn chặn sự sụp đổ trong năm tới. Fed có thể đưa nền kinh tế hạ cánh mềm với thị trường lao động chứng tỏ khả năng phục hồi. Thời tiết ấm áp có thể giúp châu Âu khỏi suy thoái. Trung Quốc có thể lựa chọn thoát khỏi chính sách Zero Covid. Một số khả năng đó đã xuất hiện vào tuần trước, khi các thị trường tăng điểm do lạm phát của Mỹ thấp hơn dự kiến và các dấu hiệu về sự xoay trục của Trung Quốc khỏi Zero Covid.
Ngay cả khi những kỳ vọng đó được chứng minh là sai lầm, các nhà đầu tư đang nhìn thấy mức lãi suất cao nhất và mức đáy tăng trưởng có thể bắt đầu đặt cược vào sự phục hồi sắp tới. Tuy nhiên, sau nhiều năm trải qua bệnh dịch, xung đột và khan hiếm, thật khó để lạc quan.
Dưới đây là những rủi ro kinh tế lớn nhất trong năm tới.
Đà tăng lãi suất vẫn đang diễn ra
Lãi suất chuẩn của Fed dự kiến sẽ đạt 5% vào đầu năm 2023 từ mức 0 vào đầu năm nay. Việc thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh mẽ nhất trong nhiều thập kỷ đã và đang làm tổn hại đến nền kinh tế của Mỹ và thế giới.
Với chi phí đi vay cao hơn tác động đến các ngành nhạy cảm với lãi suất từ bất động sản đến ô tô, Bloomberg Economics đang dự báo về một cuộc suy thoái của Mỹ vào nửa cuối năm 2023 và hơn 2 triệu người Mỹ có thể sẽ mất việc làm.
Mọi thứ có thể trở nên tốt hơn nếu lạm phát biến mất nhanh chóng và bí ẩn như khi lạm phát đến. Nhưng có nhiều khả năng lạm phát sẽ trở nên tồi tệ hơn. Đại dịch đã khiến thị trường lao động rơi vào tình trạng khủng hoảng, đẩy tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên - mức độ thất nghiệp cần thiết để giữ lạm phát trong tầm kiểm soát - lên cao hơn mức đã có trong những năm gần đây.
Nếu nếu lạm phát trở nên tồi tệ hơn ở Mỹ và Chủ tịch Jerome Powell nói rằng đó là một khả năng, Fed có thể phải tăng lãi suất lên tới 6%, đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới vào một cuộc suy thoái dài hơn và sâu hơn.
Rủi ro đang được nhân rộng trên toàn thế giới vì hầu hết các quốc gia đều có chung vấn đề lạm phát và các ngân hàng trung ương cũng đang đi theo con đường tương tự để khắc phục lạm phát.
Rủi ro nợ đã trở lại
Miễn là tốc độ tăng trưởng cao hơn chi phí đi vay, nợ công sẽ rẻ. Các chính phủ đã gia tăng vay nợ và đưa tổng số nợ của các quốc gia G7 tăng lên 128% GDP trong năm nay, từ mức 81% vào năm 2007.
Tuy nhiên, tăng trưởng của các nền kinh tế đang chậm lại và lãi suất tăng, phép tính đã thay đổi. Một số nền kinh tế lớn có thể rơi vào quỹ đạo nợ không bền vững trừ khi họ thực hiện những điều chỉnh tài khóa khó khăn.
Chi phí dịch vụ nợ của Ý dự kiến sẽ tăng lên 7% GDP vào năm 2030 từ 3% vào năm 2019. Ý có thể sẽ không vỡ nợ. Nhưng để tránh kết quả đó có thể cần một giải pháp khắc phục ở cấp độ châu Âu, thường là một quá trình đầy khó khăn.
Thị trường trái phiếu của Anh đã ổn định sau khi bị bán tháo mạnh do quyết định của cựu Thủ tướng Liz Truss trong việc chi tiêu tài khóa. Nhưng việc thu hẹp khoảng cách về tài chính công và duy trì uy tín với các nhà đầu tư sẽ đòi hỏi một thời kỳ thắt lưng buộc bụng về ngân sách.
Ở một số thị trường mới nổi, tình thế tiến thoái lưỡng nan còn gay gắt hơn. Sri Lanka đã tiếp bước Lebanon và Zambia với một thất bại lịch sử trong lịch sử. Nhưng hiện tại, ít nhất vấn đề dường như đã được giải quyết.
Mô hình của Bloomberg Economics cho thấy, rủi ro vỡ nợ sắp xảy ra tập trung ở các nền kinh tế nhỏ chỉ chiếm 3% GDP toàn cầu, trong đó các nước đang phát triển lớn hơn có khả năng thoát khỏi khủng hoảng nợ.
Vấn đề của Trung Quốc là vấn đề của mọi người
Đối với Trung Quốc, trường hợp cơ bản là việc mở cửa trở lại nền kinh tế sẽ bù đắp lực cản tiếp tục từ bất động sản, với hiệu ứng ròng là tăng trưởng mạnh hơn một chút. Bloomberg Economics dự báo, tăng trưởng của Trung Quốc sẽ đạt 5,7% cho năm 2023.
Tuy nhiên, khi nào và bằng cách nào chính phủ sẽ kết thúc chính sách Zero Covid vẫn chưa rõ ràng. Tính toán của Bloomberg Economics cho thấy, hoạt động xây dựng, bất động sản phải giảm 25% để phù hợp với nguồn cung thu hẹp.
Hơn nữa, việc các quan chức kinh tế hàng đầu của Trung Quốc sắp nghỉ hưu có thể khiến nước này rơi vào tình trạng thiếu kinh nghiệm đối phó với khủng hoảng.
Thất bại trên cả hai mặt trận này có thể khiến tăng trưởng của Trung Quốc giảm xuống 2,2%. Một sự chậm lại quá nhanh sẽ gây ra làn sóng chấn động trên toàn thế giới. Cú đánh lớn nhất sẽ giáng vào các nước láng giềng châu Á của Trung Quốc, từ Hàn Quốc đến Việt Nam và các nhà sản xuất hàng hóa lớn như Australia và Brazil.
Năng lượng của châu Âu bị thắt chặt
Mảnh cuối cùng của câu đố rủi ro toàn cầu là sự phân cực của thế giới thành các phe đối thủ đã gây ra chi phí lớn cho châu Âu.
Các biện pháp trừng phạt Nga đã khiến châu lục này rơi vào tình trạng thiếu khí đốt tự nhiên và giá điện tăng cao. Trường hợp cơ bản của Bloomberg Economics là chi phí năng lượng cao và Ngân hàng Trung ương châu Âu tăng lãi suất sẽ đẩy khối này vào suy thoái, với GDP giảm 0,1% vào năm 2023.
Với một số may mắn (thời tiết tốt) và chính sách điều hành (các chính sách dẫn khí đốt khan hiếm đến đúng nơi), châu Âu có thể tránh được suy thoái. Nếu không, nền kinh tế có thể rơi vào tình trạng suy thoái tương đương với sự suy giảm đã thấy trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Dầu thô đã giảm từ mức đỉnh gần 130 USD/thùng trong nửa đầu năm nay. Một số sự kết hợp của các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga, phục hồi nhu cầu ở Trung Quốc và cắt giảm nguồn cung từ OPEC có thể đẩy giá dầu trở lại trong năm tới, mở ra một mặt trận khác trong cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu và hơn thế nữa.
Mối quan hệ toàn cầu đang rạn nứt
Cuộc đối đầu với Nga khiến châu Âu thiếu năng lượng chỉ là một ví dụ về sự rạn nứt địa chính trị. Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc cũng tiếp tục xấu đi.
Tổng thống Joe Biden đã giữ nguyên mức thuế mà cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt và tiến thêm một bước với lệnh cấm vận bán các chất bán dẫn tiên tiến.
Mối quan hệ thương mại bị rạn nứt là một lực cản khiến tăng trưởng chậm lại ở cả hai nước, trong đó Trung Quốc phải trả giá lớn nhất.
Đài Loan (Trung Quốc) sẽ là yếu tố đốt ngầm có thể biến thành “lửa cháy” bất ngờ. Sự cân bằng mong manh vốn được gìn giữ hòa bình qua eo biển dường như đang bị phá vỡ. Ngay cả khi xung đột tránh được, vai trò trung tâm của Đài Loan trong việc sản xuất chất bán dẫn - và vai trò trung tâm của Trung Quốc trong việc sản xuất mọi thứ - có thể đồng nghĩa với việc chuỗi cung ứng trở nên khó khăn hơn.
May mắn thay, xung đột quân sự vẫn là một xác suất thấp. Và đối với một số quốc gia, sự rạn nứt ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Mỹ là một cơ hội. Việc Apple quyết định bắt đầu sản xuất iPhone 14 ở Ấn Độ là một dấu hiệu cho thấy các tập đoàn khổng lồ kinh doanh đang phòng ngừa rủi ro địa chính trị của họ. Việt Nam và Mexico có thể được hưởng lợi.
Những điều khác có thể sai hoặc đúng
Tất nhiên, có những rủi ro nêu trên có thể là không hoàn toàn phù hợp.
Một biến thể mới, nguy hiểm hơn Covid-19 sẽ là một đòn tàn khốc. Các trận lũ lụt gần đây ở Pakistan - ảnh hưởng đến 33 triệu người và đẩy nền kinh tế vào tình trạng suy thoái mạnh - cho thấy tác động của các hiện tượng thời tiết cực đoan dự kiến sẽ trở nên thường xuyên hơn khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên.
Nhưng vẫn có một lợi thế tiềm năng đối với các tài sản tài chính mà các nhà đầu tư mong đợi. Nếu nhà đầu tư có thể xác định được mức đỉnh đối với lãi suất của Fed và đáy đối với tăng trưởng của Trung Quốc, họ có thể thúc đẩy sự phục hồi của thị trường bằng cách đặt cược vào một tương lai tươi sáng hơn - ngay cả khi hiện tại có vẻ ảm đạm.