Vào năm 1973 và 1979, chiến tranh ở Israel và tình trạng hỗn loạn ở Iran đã làm gián đoạn thị trường dầu mỏ, gây ra lạm phát gia tăng và làm suy thoái các nền kinh tế phương Tây. Những thập kỷ sau đó, khả năng xung đột xuất hiện trở lại ở Trung Đông có thể gây ra một đợt tăng giá xăng dầu như một bóng ma bao trùm Nhà Trắng.
Trong tuần trước, nỗi sợ hãi đột nhiên bị thổi phồng quá mức khi Israel tấn công trả đũa Iran làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột khu vực rộng lớn hơn. Tuy nhiên sang đầu tuần này, giá dầu đã ổn định ở mức 87 USD/thùng.
Đó là phản ứng phớt lờ đáng chú ý từ các thị trường dầu mỏ, đặc biệt là trước mối đe dọa mà Iran đặt ra đối với eo biển Hormuz, tuyến đường biển mà cứ 5 thùng xăng tiêu thụ trên toàn cầu thì có 1 thùng đi qua mỗi ngày.
Giá dầu thô bình ổn trước tình trạng hỗn loạn này phần lớn là do sự kiện tại các mỏ dầu đá phiến ở Bắc Dakota và Tây Texas, đã khiến thị trường toàn cầu tràn ngập dầu của Mỹ.
Daniel Yergin, Phó chủ tịch của S&P Global cho biết: “Dầu đá phiến đã vẽ lại bản đồ dầu mỏ thế giới theo cách mà hầu hết mọi người dường như không hiểu… Nó không chỉ thay đổi cán cân cung cầu mà còn thay đổi cán cân địa chính trị và cân bằng tâm lý”.
 |
Diễn biến giá dầu Brent |
Hai thập kỷ trước, Mỹ sản xuất khoảng 7 triệu thùng xăng dầu mỗi ngày và tiêu thụ 21 triệu thùng. Các quốc gia vùng Vịnh như Ả Rập Xê Út và Kuwait – những nước vận chuyển dầu qua eo biển Hormuz – là một trong những nhà cung cấp nước ngoài quan trọng nhất của Mỹ.
Hiện nay, Mỹ sản xuất gần 20 triệu thùng dầu mỏ mỗi ngày, gần bằng mức tiêu thụ. Nhập khẩu từ vùng Vịnh đã giảm mạnh và Mỹ lần đầu tiên trở thành nhà xuất khẩu dầu ròng vào năm 2019. Đá phiến Permian Basin ở Texas và New Mexico bơm nhiều dầu hơn Kuwait, Iraq hoặc UAE, ba cường quốc của OPEC.
Các nhà phân tích cho biết, những lợi thế chiến lược là rất sâu sắc, ngay cả đối với một quốc gia đang mong muốn chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.
Sự gia tăng sản lượng dầu đá phiến của Mỹ đã làm giảm bớt tác động của việc cắt giảm nguồn cung do OPEC thực hiện trong hai năm qua và giúp chính quyền Tổng thống Joe Biden đặt ra các biện pháp trừng phạt đối với các nhà cung cấp như Venezuela và Nga, đồng thời thắt chặt các hạn chế đối với Iran mà không sợ khiến giá dầu tăng giá.
Harold Hamm, Chủ tịch của Continental Resources cho biết: “Đó là một sự thay đổi lớn so với thời điểm chúng ta ở những năm 1970. Nếu không có cuộc cách mạng dầu đá phiến thì chúng ta sẽ có giá dầu ở mức 150 USD… Chúng ta sẽ ở trong một tình huống rất bất ổn. Nó sẽ rất khủng khiếp”.
Nguồn cung dầu đá phiến tăng cũng giúp dầu của Mỹ tiếp tục tỏa sáng ở châu Âu sau khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào năm 2022, với các chuyến hàng khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Mỹ giúp châu Âu loại bỏ sự phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt qua đường ống của Nga.
Tầm quan trọng của dầu đá phiến đối với thị trường dầu mỏ đã được thể hiện rõ vào năm 2019, sau một cuộc tấn công tàn khốc bằng máy bay không người lái vào cơ sở chế biến dầu thô Abqaiq ở Ả Rập Xê Út, trung tâm đầu não của ngành dầu mỏ nước này. Giá dầu thô đã tăng mạnh và sau đó gần như nhanh chóng giảm trở lại.
“Tôi nghĩ đó là lúc tôi nhận ra rõ ràng rằng đã có một sự tái cân bằng tuyệt vời”, ông Daniel Yergin cho biết.
Mặc dù vậy, các chuyên gia cảnh báo, Mỹ vẫn dễ bị tổn thương trước những cú sốc dầu mỏ. Một cuộc xung đột toàn diện giữa Israel và Iran, hoặc một đợt sụt giảm lớn mới về xuất khẩu - ví dụ nếu eo biển Hormuz bị đóng cửa - chắc chắn sẽ loại bỏ nguồn cung khỏi thị trường toàn cầu và làm tăng giá xăng dầu ở khắp nơi trên thế giới.
 |
Sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm xăng dầu của Mỹ |
Mỹ chiếm khoảng 20% nhu cầu toàn cầu, do nước này phụ thuộc vào các loại phương tiện cỡ lớn do đó rất ngốn xăng.
Một số nhà phân tích cho biết, dầu đá phiến vẫn đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá, khiến nó trở thành một thành phần không đáng tin cậy của thị trường dầu mỏ toàn cầu.
Chỉ 4 năm trước, giá dầu lao dốc trong đại dịch Covid-19 đã đẩy nhiều nhà sản xuất đá phiến đến bờ vực phá sản. Tổng thống Donald Trump khi đó buộc phải nhờ Ả Rập Xê Út và Nga cắt giảm sản lượng để nâng giá dầu nhằm giải phóng lĩnh vực đá phiến - một minh chứng cho sự dễ bị tổn thương về năng lượng của Mỹ.
Sau khi xung đột Nga-Ukraine khiến giá dầu tăng vào năm 2022, Tổng thống Biden đã gây áp lực với Ả Rập Xê Út để được giúp đỡ, thúc giục họ bơm thêm để giảm chi phí xăng dầu tăng vọt của Mỹ.
Bản thân các giám đốc điều hành trong lĩnh vực dầu đá phiến cũng nghi ngờ liệu các công ty khoan dầu có thể tăng nguồn cung đủ nhanh để giải cứu nền kinh tế toàn cầu khỏi cú sốc dầu mỏ bất ngờ hay không. Phố Wall vẫn miễn cưỡng tài trợ cho các chiến dịch khoan mới của các nhà sản xuất vốn nổi tiếng về sự hoang phí trong những năm gần đây.
Trong khi đó, trọng tâm ngoại giao của Nhà Trắng là ngăn chặn tình trạng hỗn loạn hơn nữa ở Trung Đông.
“Chúng ta sắp có một cuộc bầu cử và chính quyền Tổng thống Biden không thể hành động liều lĩnh hoặc vội vàng trong khu vực. Họ đang cực kỳ cẩn thận với mọi bước đi của mình”, Matt Gertken, chiến lược gia địa chính trị tại BCA Research cho biết.
Chính quyền Tổng thống Biden cũng cho biết, họ vẫn sẵn sàng sử dụng lượng dầu dự trữ chiến lược được dự trữ để giữ giá ở mức ổn định. Với mức giá khoảng 3,68 USD/gallon, giá xăng ở Mỹ có thể thấp hơn so với các nền kinh tế khác nhưng đã tăng 15% trong năm nay.
Theo Amy Myers Jaffe, giáo sư tại NYU: “Điểm mấu chốt là một quốc gia có dầu mỏ của riêng mình luôn tốt hơn… Nhưng giá dầu thô sẽ tăng nếu có cú sốc nguồn cung thị trường, điều đó có thể sẽ tác động trở lại tới người lái xe Mỹ khi giá nhiên liệu cao hơn và sau đó tác động tới thị trường toàn cầu”.
