Nhiều dự án đầu tư bằng nguồn vốn đi vay có hiệu quả thấp, thậm chí còn lãng phí, thất thoát
Hiện hữu nguy cơ mất an toàn tài chính
Trong chương trình làm việc ngày 1/11, Quốc hội thảo luận về Kế hoạch tài chính 5 năm; mục tiêu, định hướng huy động, sử dụng vốn vay và quản lý nợ công giai đoạn 2016 - 2020; kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020.
Một vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội quan ngại là nợ công đang tăng cao.
Theo đại biểu Phùng Đức Tiến (Hà Nam), chi trả nợ giai đoạn 2011 - 2015 gấp 1,6 lần giai đoạn trước. Dự báo chi trả nợ tiếp tục tăng cao hơn trong giai đoạn 2016 - 2018. Đến thời điểm này, tăng trưởng GDP khó đạt mục tiêu đề ra cho năm nay. Điều này sẽ làm giảm GDP tuyệt đối từ 5,1 triệu tỷ đồng xuống còn 4,6 triệu tỷ đồng, thậm chí xuống 4,1 triệu tỷ đồng, dẫn đến tỷ lệ bội chi, nợ công tăng, nên nguy cơ mất an toàn tài chính đã hiện hữu.
"Vẫn còn tình trạng buông lỏng quản lý, chấp hành không nghiêm các quy định, quy chế trong đầu tư công"
- Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình).
“Trong khi nghĩa vụ trả nợ hàng năm tăng nhanh, GDP tăng chậm, tốc độ tăng thu không bằng tốc độ tăng chi, ngân sách bố trí trả nợ không tương xứng khiến phải vay đảo nợ rất cao, từ 47.000 tỷ đồng năm 2013 lên 106.000 tỷ đồng năm 2014 và lên tới 125.000 tỷ đồng năm 2015, năm nay khoảng 96.000 tỷ đồng, tạo áp lực cho cân đối bố trí nguồn trả nợ. Cơ cấu nợ công chưa hợp lý khi vốn vay trong nước ngắn hạn chiếm tỷ lệ cao, lãi suất cao, nhưng lại sử dụng cho các công trình, dự án dài hạn, nên đang gây áp lực lên nghĩa vụ trả nợ”, ông Tiến cảnh báo.
Nợ công tăng cao, theo đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) là do tình trạng dự án chuẩn bị sơ sài, phê duyệt hình thức để được bố trí vốn dẫn đến phải bổ sung khá nhiều lần, bố trí vốn dàn trải, kéo dài thời gian thi công dẫn tới giảm hiệu quả, thất thoát, lãng phí.
Chỉ 5 dự án gồm: Xơ sợi Đình Vũ, Thép Thái Nguyên, Bột giấy Phương Nam… đã làm tiêu tan trên 30.000 tỷ đồng.
Dự án thép Thái Nguyên dự kiến đầu tư 3.800 tỷ đồng, sau tăng lên 8.100 tỷ đồng. Hay Dự án Bột giấy Phương Nam ban đầu dự kiến đầu tư 1.400 tỷ đồng, nhưng điều chỉnh lên 3.400 tỷ đồng, chạy thử thành công, nhưng đến khi chạy thật thì nhà máy này gần như bỏ.
“Vẫn còn tình trạng buông lỏng quản lý, chấp hành không nghiêm các quy định, quy chế trong đầu tư công. Thực tế có bao nhiêu dự án thua lỗ, bao nhiêu dự cần xem xét dừng đầu tư và nguyên nhân, giải pháp nào để xử lý? Có làm rõ như thế mới xác định được tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm, từ đó mới hy vọng ngăn chặn được thất thoát vốn đầu tư hiện nay”, ông Phương nói.
Cân nhắc dừng vay một số khoản
Với một nền kinh tế mà chất lượng tăng trưởng GDP chưa cao, bởi còn dựa nhiều vào tăng lượng vốn đầu tư như Việt Nam, việc cắt giảm vốn đầu tư đồng nghĩa với việc sẽ đe dọa làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế. Đây là bài toán khó đối với nỗ lực tìm lời giải cho “hạ nhiệt” tăng nợ công.
Dẫu vậy, đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) đề xuất: phải cân nhắc một số chỉ tiêu trước khi đi vay, có thể dừng vay một số khoản và cơ cấu lại nợ vay. Vì thực tế cho thấy, nhiều dự án đầu tư bằng nguồn vốn đi vay hiệu quả thấp, thậm chí còn lãng phí, thất thoát.
Chỉ 5 dự án gồm: Xơ sợi Đình Vũ, Thép Thái Nguyên, Bột giấy Phương Nam… đã làm tiêu tan trên 30.000 tỷ đồng.
Như đã phân tích, vì tăng trưởng của nền kinh tế vẫn phải phụ thuộc nhiều vào lượng vốn đầu tư từ ngân sách, nên cắt giảm vay nợ không hợp lý sẽ tác động tiêu cực đến tăng trưởng GDP. Bởi vậy, sẽ là hợp lý hơn khi tập trung cải thiện mạnh mẽ chất lượng sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước để nâng cao hiệu quả đầu tư các công trình, dự án, từ đó tạo nguồn cho trả nợ.
Ông Phương đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính làm rõ nguyên nhân của nợ công tăng và áp lực nợ hiện nay, khả năng, giải pháp khắc phục để Quốc hội và nhân dân an tâm. Càng làm rõ nguyên nhân càng có giải pháp khắc phục trong thời gian tới.
“Đề nghị Chính phủ phải có chiến lược nợ rõ ràng, có những điều kiện cụ thể để bảo đảm trả nợ, triệt để tiết kiệm chi tiêu thường xuyên, nhấn mạnh trách nhiệm của người đứng đầu trong tiết kiệm chi thường xuyên. Chính sách phân bổ vốn phải minh bạch, cơ chế giám sát phải thực sự chặt chẽ, chống thất thoát, lãng phí trong kế hoạch tài chính trung hạn”, đại biểu Phùng Đức Tiến đề nghị.
Để giảm thiểu những hệ lụy do nợ công tăng cao, đại biểu Hoàng Quang Hàm lưu ý, Chính phủ cần có giải pháp phòng ngừa rủi ro đối với các quỹ tài chính nhà nước, phải có tích luỹ để trả nợ.
