Chiều 30/10, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại Hội trường về tình hình thực hiện, dự toán ngân sách nhà nước; phương án phân bổ ngân sách trung ương và Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về phát triển kinh tế - xã hội.
Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) kiến nghị một loạt giải pháp để huy động nguồn lực "khủng" đang nằm ở khu vực công và nằm trong dân để mở rộng không gian tài khóa, đó là các quỹ ngân sách ngoài nhà nước và nguồn lực vàng đang nằm trong dân. Đây là hai "kho vốn" lớn của nền kinh tế nhưng chưa có cơ chế quản lý và khai thác hiệu quả.
Đối với vàng, theo ước tính của Hội đồng vàng thế giới, lượng vàng trong dân hiện nay khoảng 400-500 tấn, tương đương 35-40 tỷ USD.
"Lượng vàng này vẫn đang nằm trong két của người dân, cần có cơ chế để biến vốn tĩnh này thành vốn động. Chỉ cần 10-15% lượng vàng trong dân được đưa vào hệ thống tài chính, tương đương 5-7 tỷ USD, chúng ta sẽ có nguồn vốn lớn đầu tư cho hạ tầng, công nghệ số… mà không cần tăng vay nợ công", đại biểu Thạch Phước Bình gợi ý.
Đại biểu đưa ra 5 giải pháp để tài chính hóa thị trường vàng và huy động vàng trong dân đưa vào nền kinh tế.
Thứ nhất, ổn định thị trường vàng, thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới từ mức hơn 20 triệu đồng/lượng hiện nay xuống 5 triệu đồng/lượng trong vòng 6-12 tháng, kiểm soát đầu cơ, tăng cung thông qua nhập khẩu vàng có kiểm soát.
Thứ hai, lập sở giao dịch vàng quốc gia. Đây là giải pháp đột phá thể chế, cho phép người dân gửi vàng vật chất vào kho, lưu ký và nhận chứng chỉ điện tử để cầm cố, giao dịch, quy đổi, qua đó nhà nước có thể quản lý được dòng vàng vật chất mà vẫn bảo vệ được quyền sở hữu của người dân.
Bốn là phát triển các sản phẩm tài chính hóa vàng như: Phát hành chứng chỉ vàng lưu ký, quỹ đầu tư vàng, trái phiếu vàng... được bảo chứng bằng vàng thật trong kho. Theo đó, người dân có thể góp vàng hoặc đầu tư bằng tiền đồng, hưởng lợi nhuận theo giá vàng. Giải pháp này sẽ biến vàng từ vốn tĩnh thành vốn động.
Bốn là khuyến khích chuyển hóa vàng thành tiền đồng thông qua chính sách miễn phí lưu ký, ưu đãi lãi suất hoặc phát hành trái phiếu Chính phủ bằng vàng dành riêng cho người bán vàng vật chất.
Năm là đảm bảo an toàn hệ thống minh bạch thông tin, nghiêm cấm ngân hàng huy động và cho vay bằng vàng, cung cấp bản tin vàng quốc gia minh bạch.
Đối với "kho vốn" thứ hai là các quỹ tài chính ngoài ngân sách, theo báo cáo của Chính phủ, đến cuối năm 2024, cả nước có 22 quỹ tài chính ngoài ngân sách, tổng dư nguồn của các quỹ này đạt 1,59 triệu tỷ đồng và dự kiến có thể đạt 1,78 triệu tỷ đồng năm 2026, tương đương gần 35% GDP quốc gia.
Tuy nhiên, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng,việc vận hành các quỹ này còn nhiều bất cập. Một là thể chế pháp lý thiếu thống nhất, hiện chưa có đạo luật chung nào điều chỉnh các quỹ, mỗi quỹ lại hoạt động theo quyết định riêng, khó đánh giá tổng thể. Hai là các quỹ này chưa hoạt động hiệu quả, thậm chí thua lỗ (năm 2025 có 7 quỹ âm kết quả tài chính). Chưa kể, các quỹ này gần như phụ thuộc 100% vào ngân sách và hoạt động chưa công khai, thiếu kiểm toán độc lập, dẫn tới phân tán nguồn lực, giảm niềm tin.
Theo đó, đại biểu Bình kiến nghị ban hành một bộ luật quản lý các quỹ tài chính ngoài ngân sách hoặc bổ sung chương riêng trong Luật Ngân sách nhà nước để quản lý các quỹ này. Đồng thời, phải tăng cường công khai minh bạch, áp dụng kiểm soát bắt buộc hàng năm với các quỹ có trên 30% ngân sách, sắp xếp lại các quỹ theo hướng tinh gọn, nghiên cứu kết thúc các quỹ hoạt động yếu...
Tán thành ý kiến này, đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại) cũng cho rằng, hiện đang có xu hướng "quỹ hóa", nhiều luật ban hành lại phát sinh thêm quỹ mới. Tổng các quỹ này lên tới hơn 1,5 triệu tỷ đồng nhưng hiệu quả chưa cao.
Do đó, đại biểu đề nghị phải rà soát lại các quỹ và chỉ nên cho phép thành lập quỹ tài chính ngoài ngân sách với 3 lĩnh vực: quốc phòng an ninh, tình trạng khẩn cấp; khoa học công nghệ và chuyển đổi số; thể chế, nguồn nhân lực và hỗ trợ doanh nghiệp. Các quỹ tài chính ngoài ngân sách còn lại nên dẹp bỏ, đưa vào ngân sách nhà nước để tránh phân tán nguồn lực.