MoMo đã ứng dụng rộng rãi AI và công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên vào các sản phẩm cốt lõi, phục vụ hơn 30 triệu người dùng mỗi ngày
Tài sản vô hình lên ngôi
Thị trường mua bán và sáp nhập (M&A) doanh nghiệp toàn cầu đang bước vào một chu kỳ tăng trưởng mạnh mẽ mới. Theo dữ liệu từ London Stock Exchange Group (LSEG), chỉ trong quý III/2025, tổng giá trị các thương vụ M&A đã vượt mốc 1.000 tỷ USD, đánh dấu một trong những giai đoạn sôi động nhất kể từ sau đại dịch.
Tính từ đầu năm, tổng giá trị thương vụ toàn cầu đạt 3.100 tỷ USD, tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái, đưa năm 2025 trở thành năm bùng nổ nhất kể từ năm 2021. Đáng chú ý, có tới 47 thương vụ trên 10 tỷ USD, trải rộng từ sáp nhập đường sắt (Union Pacific - Norfolk Southern, 85 tỷ USD) đến công nghiệp khai khoáng (Anglo American - Teck, 50 tỷ USD) và công nghệ (Palo Alto Networks - CyberArk, 25 tỷ USD).
Chưa bao giờ trong lịch sử M&A, tài sản vô hình lại được định giá cao đến vậy. Theo PwC, hơn 70% giá trị các thương vụ toàn cầu từ năm 2024 đến nay tập trung vào công nghệ, dữ liệu và dược phẩm, những ngành có biên lợi nhuận dựa trên năng lực sáng tạo, không phải công suất sản xuất.
Microsoft chi 69 tỷ USD mua lại Activision Blizzard không chỉ để mở rộng thị phần game, mà để sở hữu dữ liệu người dùng và hành vi phục vụ tham vọng metaverse. Amazon thâu tóm One Medical nhằm bước sâu vào chăm sóc sức khỏe kỹ thuật số, trong khi Nvidia, Arm và các hãng chip trở thành tài sản chiến lược trong mọi thương vụ thâu tóm quy mô lớn.
Thương vụ mua lại Electronic Arts (EA) của liên danh do Quỹ Đầu tư công Saudi Arabia (PIF) dẫn đầu với giá 55 tỷ USD công bố cuối tháng 9/2025 là biểu tượng cho xu hướng này: vốn đầu tư toàn cầu đang dịch chuyển từ sở hữu hạ tầng sang sở hữu IP, dữ liệu và nền tảng công nghệ.
Có thể nói, khi thế giới bước vào thập niên mà “chất xám” trở thành tài sản quý giá nhất, M&A không còn là cuộc chơi của những kẻ mạnh về vốn, mà là cuộc đua của những ai sở hữu tầm nhìn công nghệ và năng lực đổi mới.
Theo Hãng tư vấn Centerview Partners, các CEO giờ “phải hành động” khi đối thủ thực hiện thương vụ lớn, phản ánh cách M&A đang trở thành động cơ chiến lược, không chỉ là công cụ tài chính.
Nếu giai đoạn 2010-2020 tập trung vào mở rộng quy mô và chuỗi cung ứng, thì giai đoạn 2025-2030 là kỷ nguyên thâu tóm tài sản vô hình, gồm trí tuệ nhân tạo (AI), sở hữu trí tuệ (IP), dữ liệu người dùng và nhân tài.
Các thương vụ lớn không chỉ để củng cố thị phần, mà còn để mua tương lai, bao gồm việc mua công nghệ, đội ngũ và nền tảng giúp doanh nghiệp thích ứng với thời đại điện toán biên và AI tổng hợp.
Giá trị doanh nghiệp ngày nay được đo bằng thuật toán, kho dữ liệu và đội ngũ kỹ sư là những tài sản vô hình nhưng quyết định vị thế cạnh tranh. Xu hướng này lan mạnh sang khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi Singapore, Hàn Quốc và Việt Nam nổi lên như điểm đến mới của dòng vốn săn công nghệ và nhân lực chất lượng cao.
Doanh nghiệp Việt và bài toán định giá “chất xám”
Nếu 10 năm trước, doanh nghiệp Việt được định giá dựa vào quỹ đất và nhà xưởng, thì nay, yếu tố hấp dẫn nhà đầu tư lại nằm ở dữ liệu, công nghệ và năng lực sáng tạo.
Song đây cũng là thách thức lớn, bởi phần lớn doanh nghiệp nội chưa có hệ thống định giá tài sản trí tuệ, vốn khó đo lường, nhưng lại mang giá trị vượt trội.
Các Tập đoàn như FPT, Viettel, VNG, MoMo đang tiên phong tái cấu trúc tài sản, tập trung vào công nghệ lõi, dữ liệu người dùng và mô hình nền tảng. Sự quan tâm ngày càng lớn từ các quỹ đầu tư của Singapore tới start-up AI Việt cho thấy giá trị tiềm ẩn của đổi mới sáng tạo nội địa.
Tuy nhiên, để trở thành mục tiêu chiến lược trong làn sóng M&A vô hình, Việt Nam cần nhiều doanh nghiệp chứng minh giá trị bằng công nghệ độc quyền, dữ liệu sạch và đội ngũ nhân sự có thể mở rộng ra khu vực.
Ở chiều ngược lại, các tập đoàn Việt cũng chủ động hơn trong vai trò bên mua, nhất là ở lĩnh vực fintech, logistics và thương mại điện tử. Thay vì mở rộng bằng vốn vay, họ mua năng lực qua M&A. Đây được coi là một dấu hiệu tích cực cho thấy, doanh nghiệp Việt đang coi M&A là chiến lược tăng trưởng bằng tri thức.
Bước sang giai đoạn 2025-2030, thế giới M&A đang đi đến một ngưỡng phát triển mới, nơi đường biên giữa mua doanh nghiệp và mua tri thức gần như bị xóa nhòa. Các thương vụ sẽ không còn được thúc đẩy bởi quy mô hay tài sản hữu hình, mà bởi khả năng tích hợp tri thức, công nghệ và hệ sinh thái dữ liệu. Trong bối cảnh AI, công nghệ sinh học và năng lượng sạch trở thành trụ cột tăng trưởng mới, M&A chính là công cụ giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian phát triển, sở hữu năng lực mà nếu tự xây dựng sẽ mất cả thập kỷ.
Với Việt Nam, đây không chỉ là làn sóng M&A đến từ bên ngoài, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế trong nước theo hướng tri thức và công nghệ. Những doanh nghiệp biết đầu tư vào dữ liệu, vào con người và sở hữu tài sản trí tuệ có thể trở thành người được săn, hoặc thậm chí là người đi săn trên bản đồ khu vực.
Thế giới đang chứng kiến một sự hoán đổi chưa từng có trong lịch sử: từ sở hữu vật chất sang sở hữu trí tuệ. Và trong cuộc chơi mới ấy, giá trị không còn nằm ở những gì doanh nghiệp có trong tay, mà ở những gì họ có trong đầu, nơi ý tưởng, sáng tạo và tầm nhìn sẽ quyết định ai là người viết lại luật chơi của M&A toàn cầu.
Ba nhóm tài sản chiến lược được săn lùng
Trái ngược với quy mô hàng ngàn tỷ USD của thị trường toàn cầu, M&A công nghệ Đông Nam Á đang ở giai đoạn chững lại. Điều này cũng cho thấy, thị trường M&A tuy không dừng hẳn nhưng đã trở nên cứng nhắc và đầy rủi ro.
Báo cáo SE Asia Tech M&A Review 2025 của DealStreetAsia Data Vantage cho thấy năm 2024 chỉ ghi nhận 99 thương vụ, giảm 12% so với 2023 và thấp hơn 43% so với đỉnh năm 2022.
Sự suy giảm phản ánh những thách thức vĩ mô: lãi suất cao, định giá điều chỉnh, dòng tiền thận trọng và áp lực hiệu quả sử dụng vốn. Tuy nhiên, theo giới phân tích, đây không phải là dấu hiệu thoái trào, mà là “khoảng lặng lấy đà”.
Đại diện quỹ 1982 Ventures cho rằng, thị trường đang tích lũy năng lượng. Nửa cuối năm 2025 sẽ là giai đoạn tái khởi động, khi các nhà đầu tư quay lại săn cơ hội trong lĩnh vực fintech, AI và dữ liệu doanh nghiệp.
Các nhà đầu tư nước ngoài vẫn chiếm ưu thế trong khu vực, với 59/99 thương vụ trong năm 2024 đến từ bên mua quốc tế. Mỹ tiếp tục dẫn đầu, thực hiện 17 thương vụ, cho thấy sức bền của dòng vốn xuyên biên giới. Trong khi đó, Singapore vẫn là “đầu tàu M&A công nghệ” của khu vực với vai trò trung tâm tài chính, pháp lý, dù khối lượng giao dịch giảm mạnh so với thời kỳ năm 2022.
Fintech vẫn là mảng sôi động nhất, chiếm 22 thương vụ M&A năm 2024 và 12 thương vụ chỉ trong 5 tháng đầu 2025. Các giao dịch chủ yếu xoay quanh thanh toán, cho vay kỹ thuật số và tài chính, phản ánh nhu cầu mở rộng dịch vụ tài chính cho nhóm dân cư chưa có tài khoản ngân hàng. Ở chiều ngược lại, AI và dữ liệu vẫn trong giai đoạn phục hồi chậm. Năm 2024 chỉ ghi nhận 4 thương vụ, dù đầu năm 2025 đã xuất hiện tín hiệu tích cực khi có thêm 3 thương vụ mới trong lĩnh vực học máy và dữ liệu.
Trong bức tranh toàn cầu sôi động và khu vực đang “lấy hơi”, Việt Nam vẫn là một thị trường thoái vốn thấp, quy mô thương vụ còn khiêm tốn. Tuy nhiên, chất lượng và bản chất của các giao dịch đang thay đổi.
Theo các chuyên gia, các thương vụ M&A công nghệ tại Việt Nam giai đoạn 2025-2030 sẽ xoay quanh ba nhóm tài sản chiến lược. Cụ thể, mảng IP & nền tảng dữ liệu là nơi các doanh nghiệp nội địa sở hữu công nghệ lõi, giải pháp AI/ML, hoặc kho dữ liệu người dùng lớn; Tài sản nhân sự có xu hướng các tập đoàn quốc tế mua lại startup chủ yếu để sở hữu đội ngũ kỹ sư, nhà khoa học dữ liệu và chuyên gia vận hành. Cuối cùng là tài sản hạ tầng số, đặc biệt trong trung tâm dữ liệu, thanh toán số và logistics công nghệ.
Một chuyên gia tư vấn M&A tại một ngân hàng đầu tư Nhật Bản, nhận định, Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển hóa từ thị trường M&A giá trị hữu hình sang thị trường M&A dựa trên tài sản trí tuệ. Giai đoạn 2025-2030 sẽ chứng kiến sự nổi lên của các thương vụ trong lĩnh vực AI ứng dụng, công nghệ tài chính và dữ liệu khách hàng.
Bối cảnh chính sách cũng đang tạo thuận lợi. Chiến lược quốc gia về dữ liệu và trí tuệ nhân tạo 2030, cùng hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản số và M&A xuyên biên giới sẽ giúp Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư công nghệ quốc tế.
Tuy nhiên, những thách thức nội tại vẫn còn: hệ sinh thái khởi nghiệp còn non trẻ, quy mô giao dịch nhỏ, và thiếu thị trường thứ cấp cho thoái vốn. Trong ngắn hạn, Việt Nam có thể chưa bứt phá về số lượng thương vụ, nhưng sẽ dần nâng cấp về chất của các thương vụ, từ sở hữu hạ tầng sang sở hữu công nghệ lõi, từ mua cổ phần sang hợp tác chiến lược dài hạn.
Có thể nói, khi thế giới bước vào thập niên mà “chất xám” trở thành tài sản quý giá nhất, M&A không còn là cuộc chơi của những kẻ mạnh về vốn, mà là cuộc đua của những ai sở hữu tầm nhìn công nghệ và năng lực đổi mới. Trong bối cảnh đó, Việt Nam đứng trước cơ hội hiếm có để định nghĩa lại giá trị doanh nghiệp, không chỉ bằng quy mô, mà bằng trí tuệ, dữ liệu và khả năng sáng tạo. Nếu các doanh nghiệp nội biết tận dụng M&A như một chiến lược học hỏi và nâng cấp năng lực, chứ không chỉ là mua bán cổ phần, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu dựa trên tri thức.
