Tái cơ cấu mô hình kinh doanh
Bộ Tài chính vừa phê duyệt đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xoá bỏ thuế khoán”. Ban đầu, ngưỡng doanh thu chịu thuế với hộ kinh doanh sau khi xóa thuế khoán, áp dụng từ 1/1/2026, được đặt ở mức 200 triệu đồng/năm.
Tuy nhiên, trên cơ sở tiếp thu ý kiến thẩm tra của các đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính đang nghiên cứu nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh lên mức phù hợp hơn.
Theo dự thảo, cá nhân và hộ kinh doanh có doanh thu hằng năm trên ngưỡng không chịu thuế đến 3 tỷ đồng sẽ nộp thuế tương đương doanh nghiệp (hiện quy định 15%).
Trường hợp có doanh thu dưới 3 tỷ đồng nhưng không xác định được chi phí, các hộ tiếp tục nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện hành (0,5%; 1%; 1,5%; 2%… tùy ngành nghề). Tuy nhiên, nhóm này được trừ ngưỡng doanh thu không chịu thuế trước khi tính thuế, nghĩa là không phải nộp thuế trên toàn bộ doanh thu từ đồng đầu tiên như trước đây.
Ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty Chứng khoán Smart Invest (AAS) cho rằng, bức tranh hiện nay phản ánh quá trình tái cơ cấu mô hình kinh doanh trong xã hội, khi khu vực hộ gia đình nhỏ lẻ dần thu hẹp và nhường chỗ cho các mô hình doanh nghiệp bài bản.
“Trước đây, thị trường vận hành trong trạng thái nhiễu loạn, tạo điều kiện để một số doanh nghiệp hoặc cá nhân phát triển nhờ sự thiếu minh bạch. Khi nhiều doanh nghiệp đã lớn mạnh, yêu cầu minh bạch thị trường trở thành tất yếu. Điều này mang tính hai mặt: chi phí tuân thủ của hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ sẽ tăng lên, trong khi các công ty lớn hưởng lợi nhờ hệ thống quản trị và sổ sách rõ ràng, giúp chiếm lĩnh thị trường tốt hơn”, ông Khánh nhận định.
Bên cạnh đó, trước đây, doanh nghiệp lớn dè dặt đầu tư do tình trạng “né thuế” ở khu vực hộ kinh doanh. Khi hệ thống vận hành minh bạch, có hóa đơn và logic chuỗi, chi phí hoạt động được tối ưu và năng lực cạnh tranh cải thiện đáng kể.
Ông Khánh cho rằng, có hai cách tiếp cận: hoặc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp lớn có khả năng phủ rộng, hoặc tiếp tục duy trì mô hình nhỏ lẻ. Tuy nhiên, mô hình nhỏ lẻ gắn với trốn thuế thì buộc phải thay đổi.
Trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng dịch chuyển mạnh sang online, người bán nhỏ lẻ hoàn toàn có thể chuyển sang cung cấp công thức, sản phẩm hoặc trở thành mắt xích trong chuỗi lớn. Đây không phải là sự “biến mất”, mà là sự chuyển đổi phù hợp với xu thế.
Về dài hạn, khi các chuỗi lớn sở hữu hệ thống logistics phát triển, khả năng phân phối hiệu quả và giảm giá thành, người bán nhỏ vẫn có thể tăng thu nhập, đồng thời tiếp cận thị trường toàn quốc. Theo ông Khánh, đây là hướng đi tích cực và các chuỗi bán lẻ lớn sẽ nhìn thấy cơ hội rõ ràng hơn để tăng tốc mở rộng.
Cuộc đua chiếm lĩnh thị trường bán lẻ hiện đại
Ông Nguyễn Minh Hạnh, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội (SHS) cho biết, tổng quy mô thị trường bán lẻ Việt Nam năm nay khoảng 300 tỷ USD. Kênh truyền thống (GT) chiếm khoảng 73%, trong khi kênh hiện đại (MT) mới đạt khoảng 27%. Dự kiến, đến năm 2030, quy mô thị trường có thể đạt 550 tỷ USD, tỷ trọng MT tăng lên 35%, còn GT giảm xuống 65%.
“Việc bỏ thuế khoán với hộ, cá nhân kinh doanh, yêu cầu xuất hóa đơn theo từng giao dịch sẽ khiến các hoạt động kinh doanh truyền thống thu hẹp nhanh, thúc đẩy kênh hiện đại tăng mạnh mẽ lên mức 35% sớm hơn dự báo, thậm chí có thể đạt 50% vào năm 2030”, ông Hạnh nhận định.
| |
Một số chuỗi bán lẻ hiện đại tại Việt Nam hiện nay. |
Riêng thị trường bán lẻ FMCG (hàng tiêu dùng nhanh), quy mô khoảng 60 - 70 tỷ USD nhưng kênh hiện đại mới chiếm 19%, thấp hơn nhiều so với mức 55% của các nước trong khu vực, cho thấy dư địa tăng trưởng gấp ba lần. Trong tương lai, xu hướng rõ rệt sẽ là GT giảm và MT tăng.
Theo SHS, đến cuối năm ngoái, Việt Nam có khoảng 16.200 cửa hàng bán lẻ hiện đại. Các chuỗi dẫn đầu gồm: WinMart/WinMart+ của WinCommerce, Bách hoá xanh của Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (Thế giới Di động, mã MWG), Coopmart/Co.op Food của Saigon Co.op…
Ông Hạnh đánh giá, thị trường bán lẻ hiện đại tại Việt Nam khá phân mảnh, chưa có doanh nghiệp nào nắm giữ thị phần tuyệt đối.
Nhiều “tay chơi” mới liên tục gia nhập, các doanh nghiệp đều chạy đua mở rộng hoặc tối ưu chi phí để nhân bản mô hình với tốc độ nhanh, khiến cạnh tranh ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, những doanh nghiệp đi trước và có tốc độ mở rộng vượt trội như WinMart/WinMart+ hay Bách hoá xanh nhiều khả năng sẽ trở thành những người dẫn dắt cuối cùng.
Hiện Bách hoá xanh là động lực tăng trưởng cốt lõi và trụ cột lợi nhuận của Thế giới Di động, duy trì mức lãi ổn định nhiều quý liên tiếp.
Đến ngày 25/11/2025, hệ thống ghi nhận 2.453 cửa hàng hoạt động, tăng 683 điểm bán so với đầu năm. Tại thị trường trọng điểm miền Nam, biên lợi nhuận đã cải thiện lên 3,5 - 4,5% trong quý III nhờ tối ưu chi phí vận hành và tận dụng đà tăng trưởng doanh thu ổn định.
Sau khi củng cố thị trường miền Nam, Bách hoá xanh đã bắt đầu chiến lược Bắc tiến với 43 cửa hàng mở mới tại Thanh Hóa, nhằm khai thác thị trường có quy mô tiêu dùng gần 40% cả nước và còn nhiều dư địa cho bán lẻ thực phẩm hiện đại. Chuỗi chuẩn bị mở thêm các điểm bán tại Ninh Bình. Đây là cơ sở để Bách hoá xanh đẩy nhanh tốc độ, với khả năng mở mới trên 1.000 cửa hàng mỗi năm trong giai đoạn tới.
Với doanh thu 10 tháng năm 2025 đạt gần 38.400 tỷ đồng, Thế giới Di động định hướng IPO Bách hoá xanh vào năm 2028, kỳ vọng thu hút nhà đầu tư chiến lược và hiện thực hóa giá trị tiềm năng của chuỗi bán lẻ thực phẩm hàng đầu Việt Nam.
Trong khi đó, WinCommerce hiện sở hữu 128 siêu thị WinMart - hệ thống lớn nhất Việt Nam. Mảng WinMart+ cũng dẫn đầu với 4.229 điểm bán.
Ông Phan Nguyễn Trọng Huy, Giám đốc Tài chính WinCommerce cho biết, sau khi Tập đoàn Masan tiếp quản năm 2019, từ mức lỗ hoạt động hơn 3.700 tỷ đồng, WinCommerce đang trong quá trình cải tổ mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu đạt gần 1.000 tỷ đồng lợi nhuận hoạt động trong năm 2025. Doanh thu năm nay dự kiến đạt 39.000 tỷ đồng, tăng gần 6.000 tỷ đồng so với năm ngoái.
Mỗi ngày, hệ thống WinMart/WinMart+ phục vụ gần 1,5 triệu lượt khách, tương đương 1,5% dân số. Theo kế hoạch, đến cuối năm, WinCommerce sẽ đạt mốc 4.500 cửa hàng. Sang năm 2026, doanh nghiệp dự kiến mở mới 1.200 - 1.500 cửa hàng, đưa tổng số điểm bán lên gần 6.000.
Chi phí đầu tư một cửa hàng WinMart+ được giảm xuống còn 800-900 triệu đồng; doanh thu hòa vốn giảm khoảng 60%, mức thấp nhất trong các chuỗi bán lẻ thực phẩm có mô hình tương đương tại Đông Nam Á. Khi điểm hòa vốn giảm sâu trong khi thu nhập nhân viên vẫn cải thiện, mô hình kinh doanh chuyển trạng thái từ “mở mới để cộng thêm lỗ” sang “mở mới để tăng trưởng”.
Để minh chứng cho hướng đi của bán lẻ hiện đại ngành FMCG, ông Nguyễn Minh Hạnh dẫn ví dụ về sự thành công của Thế giới Di động khi bước vào ngành điện thoại và ICT. Trước đây, có rất nhiều cửa hàng bán điện thoại; nhưng về sau, phần lớn chuyển sang dịch vụ sửa chữa do mảng bán mới sụt giảm.
Trong khi đó, mô hình chuỗi được nhân rộng thành công, giúp giá trị doanh nghiệp, doanh thu, lợi nhuận và vốn hóa của Thế giới Di động tăng tốc rõ rệt. Điều này cũng tương tự câu chuyện chuỗi nhà thuốc Long Châu khi gia nhập cuộc đua bán lẻ thuốc không kê đơn (OTC) vài năm trước.