Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai: Cơ hội vàng ở giai đoạn chuyển tiếp

Cơ hội trong thách thức

Theo Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, từ ngày 1/1/2026, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh không còn áp dụng phương pháp khoán thuế, thay vào đó, nộp thuế theo Luật Quản lý thuế, đồng thời chấm dứt việc nộp lệ phí môn bài. Bước ngoặt chuyển từ “khoán” sang “kê khai minh bạch” bắt nguồn từ định hướng phát triển nền kinh tế tư nhân.

Hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?" do Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), Công ty Cổ phần MISA và Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) phối hợp tổ chức

Chia sẻ tại Hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?", dẫn lại Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, bà Nguyễn Thị Thu Hà - nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế (Cục Thuế) nhấn mạnh kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Trong khối tư nhân, từ doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ đến hộ và cá nhân kinh doanh, mỗi nhóm đều có vai trò riêng. Các hộ kinh doanh, dù quy mô nhỏ, vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc giải quyết việc làm và thúc đẩy kinh tế địa phương.

"Định hướng chung là thúc đẩy sự phát triển của hệ thống doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích hộ kinh doanh từng bước chuyển đổi thành doanh nghiệp. Tuy nhiên, quá trình này cần có lộ trình phù hợp với trình độ, thói quen và điều kiện thực tế của hộ kinh doanh. Chuyển đổi lên doanh nghiệp sẽ giúp mở rộng quy mô, tăng tính liên kết, tiếp cận nhiều cơ hội kinh doanh và mang lại giá trị lớn hơn cho cả hộ kinh doanh lẫn nền kinh tế. Song song đó, vai trò của hộ kinh doanh vẫn rất quan trọng, đặc biệt trong việc giải quyết việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế ở địa phương", bà Hà cho hay.

Theo lộ trình, Việt Nam đặt mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 và 3 triệu vào năm 2045. Để đạt được những con số này, ngay từ bây giờ, hộ kinh doanh cần tính toán hướng đi phù hợp. Việc chuyển sang thuế kê khai được coi là bước đệm cần thiết, giúp hộ quen với minh bạch, có cơ sở để từng bước chuyển đổi thành doanh nghiệp trong tương lai.

Theo ông Nguyễn Quang Khải - Phó giám đốc Khối Giải pháp bán lẻ Misa, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội lớn. Thách thức ở chỗ hộ phải thay đổi thói quen, đầu tư công cụ và thời gian cho việc kê khai minh bạch. Tuy nhiên, cơ hội quan trọng hơn nhiều. Hộ kinh doanh khi minh bạch sẽ dễ tiếp cận tín dụng, dễ hợp tác với đối tác, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng và khẳng định uy tín trên thị trường.

Từ góc nhìn của tổ chức tín dụng, ông Ngô Bình Nguyên - Giám đốc phân khúc hộ kinh doanh, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) cũng chia sẻ lý do đã có thời gian dài đồng hành cùng với các đơn vị cung ứng giải pháp phần mềm hỗ trợ bán hàng và minh bạch thuế.

Việc nộp thuế và kê khai thuế đầy đủ là các dữ liệu đầu vào để tổ chức tín dụng như VPBank đưa ra được các quyết định cho vay tín chấp, cho vay không có tài sản đảm bảo. Với lựa chọn kê khai minh bạch, trong vòng 6 tháng đến 1 năm sau, đại diện nhà băng này cho biết các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ dễ dàng tiếp cận nguồn vốn vay.

"Khi Nghị định 68/2025/NĐ-CP được đưa ra với một tinh thần chung hỗ trợ và thúc đẩy kinh tế tư nhân, tôi cho rằng Việt Nam đang đi theo một xu hướng rất chung của thế giới cũng như khu vực châu Á và Đông Nam Á. Nhìn sang nhiều nước lân cận, loại hình hộ kinh doanh hay "household banking" không còn được nhắc đến nhiều, mà thay vào đó chuyển lên thành doanh nghiệp tư nhân hay "Sole Proprietorship" trong tiếng Anh", ông Nguyên cũng cho biết thêm.

Thích nghi trong giai đoạn chuyển tiếp

Bà Nguyễn Thị Thu Hà - nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế

Theo quy định hiện hành, tổ chức quản lý hộ kinh doanh chia thành hai nhóm gồm hộ khoán và hộ kê khai. Khác biệt cơ bản nằm ở tiêu chí, tất cả hộ kinh doanh trừ trường hợp thuộc diện kê khai sẽ mặc định sẽ là hộ khoán. Hộ kinh doanh thuộc diện kê khai khi được xếp vào nhóm có quy mô lớn xác định tại Luật Quản lý thuế và Thông tư 40, dựa trên chỉ tiêu về doanh thu hoặc số lao động.

Cụ thể, trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp và xây dựng, doanh thu tối đa là 3 tỷ đồng/năm, lao động không quá 10 người; trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ, doanh thu tối đa là 10 tỷ đồng/năm, lao động không quá 10 người. Hộ kinh doanh chạm ngưỡng này bắt buộc phải kê khai. Về hình thức, cả hộ khoán và hộ kê khai đều sử dụng tờ khai thuế 01/CNKD theo Thông tư 40. Với hộ khoán, kê khai doanh thu ước tính từng tháng vào tháng 11 năm trước, sau đó cơ quan thuế ra thông báo nộp thuế cố định. Còn với hộ kê khai, hồ sơ nộp kèm đầy đủ chứng từ chứng minh doanh thu - chi phí, nghĩa vụ thuế được xác định sát thực tế hơn.

Trong thực tiễn, nhiều hộ kinh doanh như hàng ăn, may gia công, thủy hải sản… thường thiếu hóa đơn đầu vào do thói quen lâu năm. Bà Nguyễn Thị Thu Hà cũng nhấn mạnh, Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP cũng đã quy định về hóa đơn, chứng từ yêu cầu các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử có kết nối máy tính tiền từ ngày 1/6/2025. Đây là tiền đề cho hàng triệu hộ kinh doanh trên cả nước dần bỏ phương pháp nộp thuế khoán.

“Ai kinh doanh cũng cần biết rõ đầu ra, đầu vào, lãi lỗ. Nếu chỉ theo dõi bằng cảm tính, rất khó để mở rộng hay phát triển bền vững. Việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không chỉ để tuân thủ pháp luật mà còn giúp hộ quản lý bài bản, minh bạch doanh số, chi phí và hiệu quả kinh doanh thay cho việc theo dõi theo cảm tính, chưa có hệ thống rõ ràng”, bà Hà nhấn mạnh.

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ nay đến 1/1/2026, giai đoạn chuyển tiếp cho phép hóa đơn bán lẻ cho người tiêu dùng cuối cùng (B2C) chưa bắt buộc ghi thông tin người mua. Nhưng với hóa đơn bán cho doanh nghiệp hoặc hộ khác (B2B), bắt buộc phải có đầy đủ thông tin. Nếu không, hóa đơn sẽ không hợp lệ. Điều này đồng nghĩa, các hộ phải tập dần thói quen phát hành hóa đơn đầy đủ khi bán hàng, và luôn yêu cầu hóa đơn khi mua hàng để hợp thức hóa chi phí.

Với hàng hóa, nguyên vật liệu chưa có hóa đơn đầu vào, các hộ có thể ưu tiên nhập hàng từ nhà cung cấp có chứng từ, đồng thời kiểm kê, xử lý dần lượng hàng không rõ nguồn gốc trong thời gian còn lại. Đến 1/1/2026, toàn bộ hàng tồn kho phải được phản ánh theo giá trị thực tế và chứng từ hợp lệ.

Việc bỏ thuế khoán từ năm 2026 là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi từ mô hình “quản lý đơn giản nhưng thiếu minh bạch” sang “quản lý minh bạch, hiện đại”. Theo bà Hà, giai đoạn chuyển tiếp trong những tháng cuối năm 2025 này là cơ hội vàng để hộ kinh doanh tập dượt, điều chỉnh, thay đổi thói quen, từng bước thích nghi.

Tùng Linh
baodautu.vn