Cảng Phước An (PAP): Biến động mạnh cơ cấu sở hữu

Cảng Phước An đang đứng trước thách thức về nợ vay và cạnh tranh. Trong ảnh: Phối cảnh dự án Cảng Phước An

Mất vị thế sau áp lực “ pha loãng”

Cảng Phước An được thành lập để đầu tư, xây dựng và khai thác cảng tổng hợp quy mô lớn tại Đồng Nai. Khi mới thành lập, cơ cấu cổ đông gồm Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) sở hữu 79,54%, Tổng công ty Phát triển Khu công nghiệp nắm 17,05% và các cổ đông khác chiếm 3,41%. Với tỷ lệ áp đảo, Petrovietnam trở thành cổ đông chi phối, đồng thời ghi nhận khoản đầu tư vào công ty con khi nắm giữ 35 triệu cổ phiếu PAP.

Tuy nhiên, từ năm 2016, Cảng Phước An liên tiếp phát hành cổ phiếu riêng lẻ để tăng vốn điều lệ, khiến quyền sở hữu của cổ đông nhà nước bị pha loãng đáng kể.

Cụ thể, năm 2016, Công ty phát hành 46 triệu cổ phiếu riêng lẻ cho Công ty TNHH MTV Hoành Sơn, vốn điều lệ tăng từ 440 tỷ đồng lên 900 tỷ đồng. Đây là bước ngoặt khi Hoành Sơn nổi lên thay thế Petrovietnam với vai trò công ty mẹ. Năm 2017, Công ty phát hành thêm 20 triệu cổ phiếu, nâng vốn điều lệ lên 1.100 tỷ đồng; năm 2021, phát hành 40 triệu cổ phiếu, vốn điều lệ đạt 1.500 tỷ đồng; năm 2022, phát hành 50 triệu cổ phiếu, nâng vốn lên 2.000 tỷ đồng; năm 2024, tiếp tục phát hành 32 triệu cổ phiếu riêng lẻ, đưa vốn điều lệ lên 2.320 tỷ đồng.

Trong suốt 5 lần tăng vốn, số cổ phiếu Petrovietnam nắm giữ vẫn giữ nguyên 35 triệu. Kết quả là tỷ lệ sở hữu giảm mạnh từ 79,54% xuống chỉ còn 15,08%, tức mất hơn 64% quyền sở hữu. Từ vị thế chi phối, Petrovietnam dần trở thành cổ đông không còn quyền quyết định, phải nhường “ghế nóng” cho nhóm nhà đầu tư bên ngoài.

Sự thay đổi này đã kéo theo nhiều khác biệt về quan điểm điều hành giữa các nhóm cổ đông. Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2024 và 2025, nhóm cổ đông đại diện 35 triệu cổ phiếu, tương ứng 15,08% vốn điều lệ, liên tục phủ quyết nhiều tờ trình quan trọng. Tuy nhiên, do không còn nắm quyền chi phối, các ý kiến này không đủ sức ngăn cản, khi nhóm cổ đông nắm tỷ lệ lớn hơn vẫn bỏ phiếu thông qua.

Đáng chú ý, ông Đào Minh Tùng, thành viên Hội đồng quản trị kiêm Phó tổng giám đốc Cảng Phước An, đồng thời đại diện phần vốn của Petrovietnam, nhiều lần chất vấn Ban lãnh đạo tại đại hội. Song, những phản đối từ cổ đông này không còn khả năng thay đổi kết quả biểu quyết.

Hiện Cảng Phước An đang lấy ý kiến cổ đông về việc phát hành thêm 125 triệu cổ phiếu riêng lẻ với giá 10.600 đồng/cổ phiếu, nhằm huy động 1.325 tỷ đồng, trong khi giá thị trường ngày 24/9 ở mức 26.200 đồng/cổ phiếu. Nếu kế hoạch này được thông qua, tỷ lệ sở hữu của Petrovietnam có thể giảm tiếp từ 15,08% xuống chỉ còn 9,8%.

Ông Lâm Văn Vân, đại diện Quỹ đầu tư ECI Capital nhận định: “Thông thường, để giảm áp lực pha loãng, doanh nghiệp sẽ chọn phát hành riêng lẻ với giá cao hơn thị trường nhằm bù đắp cho cổ đông hiện hữu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, giá phát hành thấp hơn thị trường khiến cổ đông hiện hữu chịu cùng lúc hai áp lực: vừa bị pha loãng tỷ lệ sở hữu, vừa phải giao dịch trên thị trường với mức giá cao hơn so với giá cổ đông mới mua vào. Điều này có thể kích hoạt làn sóng chốt lời của nhóm cổ đông mới ngay khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng”.

“Siêu cảng” đối mặt thách thức kép

Dự án Cảng Phước An được quy hoạch trên diện tích gần 800 ha, tổng vốn đầu tư gần 20.000 tỷ đồng, chia thành ba phân kỳ. Trong đó, phân khu cảng rộng 180 ha, gồm 6 bến container và 4 bến tổng hợp, có khả năng tiếp nhận tàu 60.000 DWT, công suất thiết kế 2,5 triệu TEU/năm đối với container và 6,5 triệu tấn/năm với hàng tổng hợp. Ngoài ra, khu trung tâm logistics có công suất 2,2 triệu TEU container và 4 triệu tấn hàng tổng hợp mỗi năm.

Sau nhiều năm triển khai, cuối năm 2024, Cảng Phước An được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện khai thác bến số 5 và 6, chính thức đưa phân kỳ 1 vào vận hành. Theo kế hoạch, năm 2025, sản lượng khai thác dự kiến đạt 0,2 triệu TEUs và tăng lên 1,2 triệu TEUs vào năm 2026.

Việc hoàn thành phân kỳ 1 đã làm thay đổi lớn trong cơ cấu tài sản và báo cáo tài chính năm 2024. Tài sản cố định tăng từ 4,97 tỷ đồng đầu năm lên 4.059,3 tỷ đồng, chiếm 57% tổng tài sản. Đồng thời, chi phí xây dựng dở dang dài hạn ghi nhận 2.309,3 tỷ đồng, tương đương 32,4% tổng tài sản.

Để triển khai dự án, Công ty liên tục huy động vốn và gia tăng nợ vay, đưa tổng dư nợ lên 3.273 tỷ đồng tính đến 30/6/2025, tương đương 133,3% vốn chủ sở hữu, cao hơn nhiều so với mức bình quân ngành chỉ 24%.

Trong giai đoạn triển khai, nhờ vốn hóa chi phí lãi vay, Công ty chưa phải ghi nhận chi phí tài chính lớn, giúp kết quả kinh doanh giảm áp lực. Nhưng khi cảng chính thức đi vào vận hành, bài toán thay đổi hoàn toàn: Cảng Phước An buộc phải ghi nhận đồng thời chi phí khấu hao tài sản cố định và chi phí lãi vay - hai gánh nặng lớn đối với lợi nhuận.

Tính đến 30/6/2025, Cảng Phước An có lỗ lũy kế 279 tỷ đồng, tương ứng 12% vốn điều lệ.

Thực tế, năm 2024 dù bắt đầu có doanh thu, Công ty vẫn lỗ 17,3 tỷ đồng. Sang nửa đầu năm 2025, mức lỗ kỷ lục 247,7 tỷ đồng được ghi nhận, nâng tổng lỗ lũy kế lên 278,96 tỷ đồng, tương ứng 12% vốn điều lệ. Những con số này phản ánh rõ sức ép tài chính khi nguồn thu chưa đủ bù đắp chi phí khấu hao và lãi vay giai đoạn đầu khai thác cảng.

Ngoài khó khăn nội tại, Cảng Phước An còn đối mặt cạnh tranh gay gắt. Khu vực lân cận đã có hệ thống cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải hoạt động ổn định nhiều năm, hạ tầng đồng bộ, là cửa ngõ xuất nhập khẩu trọng yếu. Trong khi đó, hạ tầng giao thông kết nối đường bộ tới Cảng Phước An chưa hoàn thiện, ảnh hưởng đến việc thu hút khách hàng.

Bên cạnh đó, thương mại toàn cầu biến động và các biện pháp thuế quan đối ứng của Mỹ với nhiều quốc gia cũng ảnh hưởng đến lưu lượng hàng hóa qua khu vực. Trong bối cảnh các cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đã có lợi thế khách hàng ổn định, sự xuất hiện của Cảng Phước An càng làm áp lực cạnh tranh gia tăng.

Có thể thấy, dù được kỳ vọng trở thành “siêu cảng” nhờ vị trí chiến lược tại Đồng Nai, nhưng việc vận hành đúng thời điểm thị trường biến động cùng cạnh tranh khốc liệt khiến triển vọng của Cảng Phước An chưa thực sự rõ ràng.

Duy Bắc