Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu chỉ đạo Hội nghị Bàn giải pháp đẩy nhanh tiến độ Đề án 1 triệu ha lúa phát thải thấp ĐBSCL (ảnh: Dương Giang - TTXVN)
Ngày 15/10, tại Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy, triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” với lãnh đạo các bộ ngành và 12 tỉnh, thành vùng ĐBSCL.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng: “Thời đại ngày nay, với xu thế 'ăn ngon, ăn sạch', cạnh tranh rất lớn, chúng ta phải 'thổi hồn' vào cây lúa bằng công nghệ số, kinh tế tuần hoàn, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Phải yêu quý cây lúa như yêu quý chính bản thân mình, từ đó mới tạo ra được một cuộc cách mạng cho cây lúa ĐBSCL”.
Sau gần một năm triển khai Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, Thủ tướng đánh giá và biểu dương các tỉnh, thành ĐBSCL, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã cố gắng vươn lên từ khó khăn, làm hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng, giảm lạm phát, xây dựng quảng bá văn hóa thương hiệu.
Bên cạnh đó, Thủ tướng chỉ đạo, cần huy động và đa dạng hóa nguồn lực, từ Trung ương đến địa phương, hợp tác công - tư, vốn vay, phát hành trái phiếu, xã hội hóa, nhân dân… Việc sử dụng nguồn lực phải khoa học và hiệu quả, xóa bỏ cơ chế “xin cho”, thủ tục hành chính rườm rà… để triển khai hiệu quả Đề án.
Để đạt được 14-15 triệu tấn lúa theo kế hoạch của Đề án, cho ra sản lượng gạo ở phân khúc cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước, Thủ tướng đã đưa ra 11 giải pháp, trong đó nhấn mạnh việc quy hoạch vùng nguyên liệu mang tính ổn định, lâu dài để phát triển cây lúa. Các địa phương cùng với 3 Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tài nguyên Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, trong quý II/2025 phải hoàn thành. Phải xây dựng bằng được các thương hiệu lúa gạo chất lượng cao, đi đôi với mẫu mã bao bì, mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý. Đồng thời giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, xây dựng các cơ chế chính sách ưu đãi, đề xuất với Quốc hội đưa vào Nghị quyết. Đề nghị các ngân hàng nhanh chóng nghiên cứu bổ sung các gói tín dụng ưu đãi cho lúa gạo. Cho doanh nghiệp vay vốn để hỗ trợ vật tư, giống, vốn sản xuất kinh doanh. Thủ tướng yêu cầu lập Quỹ hỗ trợ đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, bao gồm vốn Nhà nước, vốn thu từ bán tín chỉ carbon, vốn hỗ trợ của các đối tác, xã hội hóa…
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đây là Đề án đầu tiên trên thế giới về sản xuất 1 triệu hecta lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp ở quy mô cấp Chính phủ chỉ đạo, nên nhận được rất nhiều sự quan tâm của các đối tác quốc tế. Đồng thời, Đề án cũng nhận được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ và các Phó Thủ tướng Chính phủ, nên đã tạo sự khích lệ rất lớn đối với nông dân và doanh nghiệp đang tham gia phát triển ngành hàng lúa gạo ở vùng ĐBSCL nói riêng và ngành lúa gạo cả nước nói chung.
Tuy nhiên, những khó khăn về tập quán canh tác mới, chưa có tiền lệ, phương thức, cơ chế mới của chương trình sản xuất lúa giảm phát thải, cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ trong canh tác lúa, nên việc huy động nguồn lực đầu tư hiện nay không theo kịp tiến độ triển khai Đề án, đặc biệt nguồn đầu tư từ ngân sách ngay trong giai đoạn 2024-2025 chưa bố trí được nguồn.
Trong giai đoạn 2026-2030, Thủ tướng đề nghị các bộ ngành và địa phương cần chuẩn bị sẵn sàng vốn đầu tư hạ tầng từ các nguồn vay nước ngoài và nguồn ngân sách, cùng với cơ chế, chính sách thông thoáng để đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị và triển khai các dự án đầu tư công thuộc phạm vi đầu tư của Nhà nước cho Đề án.
Đồng thời, cần nhanh chóng triển khai gói tín dụng đủ tầm cho các hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia Đề án vay ngắn hạn để mua vật tư, thu mua lúa cho nông dân, vay trung và dài hạn để mua máy cơ giới, máy móc thiết bị phục vụ bảo quản, chế biến, đầu tư cho hệ thống kho chứa và logistics.
