Cấm viên chức góp vốn, điều hành doanh nghiệp thuộc lĩnh vực mình phụ trách vì sợ xung đột lợi ích là không hợp lý
Tiếp tục chương trình làm việc, sáng nay (13/11), Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Viên chức (sửa đổi).
Liên quan tới quyền của viên chức về ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh, điểm b khoản 1 Điều 13 cho phép viên chức Được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập, trừ trường hợp pháp luật về phòng, chống tham nhũng hoặc pháp luật chuyên ngành có quy định khác.
Về nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng, đây là quy định mở đối với viên chức, tạo cơ hội cho viên chức khai thác và phát huy năng lực, khuyến khích sử dụng năng lực của mỗi cá nhân để đóng góp cho xã hội, tận dụng chất xám và trình độ chuyên môn của đội ngũ viên chức trong khu vực tư nhân.
Tuy nhiên, song song với việc mở rộng quyền này cần siết chặt các quy định về cơ chế kiểm soát, phòng chống tham nhũng. Bởi vì, quy định này có thể tiềm ẩn một số nguy cơ như sự xung đột lợi ích giữa vị trí công tác trong khu vực công và khu vực tư (đặc biệt là khi viên chức là người giữ chức vụ quản lý của cả 2 đơn vị trong và ngoài công lập hoạt động cùng một lĩnh vực) dẫn tới sự lợi dụng chức vụ trong khu vực công để trục lợi cho đơn vị mình quản lý ở khu vực tư. Vì vậy, cần có quy định không cho phép viên chức quản lý tham gia quản lý, điều hành các cơ sở kinh doanh, hoạt động tư nhân thuộc cùng lĩnh vực đang công tác; quy định cơ chế kê khai, minh bạch, giám sát và giải trình hoạt động góp vốn, tham gia quản lý của viên chức tại khu vực tư (đặc biệt là đối với viên chức quản lý).
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Tp.HCM) lại lo ngại và đề nghị cấm viên chức không được tham gia đầu tư, góp vốn, điều hành doanh nghiệp thuộc lĩnh vực mình đang phụ trách, nhất là với y tế, giáo dục, KHCN để tránh tình trạng "chân trong, chân ngoài", xung đột lợi ích. Theo đại biểu, chỉ nên cho phép viên chức được góp vốn, quản lý, thành lập doanh nghiệp thuộc lĩnh vực mình không phụ trách.
Tranh luận, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) cho rằng, quy định viên chức không được góp vốn, thành lập doanh nghiệp trong lĩnh vực mình không hoạt động vì sợ mâu thuẫn lợi ích là không hợp lý.
"Viên chức đang hoạt động giỏi trong lĩnh vực đó mà cấm họ không được phát huy ra bên ngoài là không hợp lý. Nếu cho phép viên chức chỉ được thành lập, góp vốn doanh nghiệp trong lĩnh vực mình không phụ trách thì cho phép cũng như không cho phép, là biểu hiện của tư duy không quản được thì cấm. Chúng ta cần phải xác lập được cơ chế quản lý để viên chức không lợi dụng được thay vì không quản được thì cấm", đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị.
Cho phép viên chức được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động
Đối với tuyển dụng viên chức, các đại biểu tán thành việc tuyển dụng theo vị trí việc làm. Quy định này phù hợp với xu hướng cải cách khu vực công, tạo thuận lợi cho trả lương theo vị trí việc làm.
Dù vậy, đại biểu Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) nêu bất cập: Thời gian qua, các cơ quan, đơn vị sử dụng viên chức xây dựng vị trí việc làm chưa khoa học, hiệu quả, hợp lý. Vì vậy, đại biểu đề nghị ban soạn thảo giao Chính phủ hướng dẫn xây dựng vị trí việc làm khoa học, hiệu quả trên toàn quốc, góp phần tăng tính minh bạch, công bằng trong công tác cán bộ, nâng cao chất lượng dịch vụ công.
Ngoài ra, các đại biểu cũng cho rằng, cần làm rõ hơn các quy định phân loại viên chức theo chức danh nghề nghiệp, xếp lương, đào tạo chuyên môn, tránh sự chồng chéo về chế tài, quyền lợi giữa lao động hợp đồng và viên chức.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề xuất, cần phân loại các đơn vị sự nghiệp công lập thành ba loại: đơn vị sự nghiệp phục vụ quản lý nhà nước; đơn vị sự nghiệp cung cấp dịch vụ công; đơn vị sự nghiệp vừa quản lý nhà nước vừa cung cấp dịch vụ công để có chính sách về viên chức phù hợp từng loại hình. Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị nên có quy định cho phép viên chức được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.
Đề cập đến thực tế khác, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn TP.HCM) chỉ ra, trong thực tế sáp nhập tổ chức, nhiều viên chức dù hoàn thành tốt nhiệm vụ nhưng bị rơi vào tình trạng “dôi dư cơ học”, không phải do yếu kém, mà do tổ chức không còn vị trí tương ứng.
Đại biểu kiến nghị trường hợp viên chức bị dôi dư do sắp xếp lại đơn vị hành chính (ĐVHC) hoặc tổ chức lại đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan quản lý có trách nhiệm bố trí, biệt phái hoặc giới thiệu viên chức sang đơn vị phù hợp với chuyên môn, năng lực. Không chấm dứt hợp đồng nếu viên chức vẫn đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm khác.
Điều này không chỉ nhân văn mà còn tránh lãng phí nguồn lực, bởi viên chức ngoài chuyên môn được đào tạo họ còn được đào tạo, bồi dưỡng rất nhiều các kỹ năng khác từ nguồn tài chính công, giờ ở độ tuổi 35-50 là giai đoạn chín muồi về kinh nghiệm và bản lĩnh, họ cần được tiếp tục cống hiến thay vì trở thành người thất nghiệp ngoài ý muốn.
Đại biểu cũng đề nghị bổ sung viên chức thôi việc do sắp xếp tổ chức, sáp nhập đơn vị hành chính được hưởng trợ cấp một lần tối thiểu bằng 12 tháng lương, đồng thời được ưu tiên giới thiệu công việc trong hệ thống công lập hoặc khu vực chuyển tiếp.
Về các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp, dự thảo có quy định về những người không được đăng ký dự tuyển viên chức, trong đó, điểm c quy định những người không được đăng ký tuyển dụng viên chức là những người “thuộc một trong các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp”.
Tuy vậy, đại biểu Việt Hà cho rằng, chưa có quy định cụ thể về các trường hợp này. Vì vậy, đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết các trường hợp không được đăng ký dự tuyển viên chức theo quy định của pháp luật về hoạt động nghề nghiệp hoặc làm rõ trong dự thảo.