VASB đề xuất Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu người hành nghề, trong đó có dữ liệu đánh giá tuân thủ đạo đức nghề nghiệp của các cá nhân.
Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp VASB xây dựng trên cơ sở nào và sẽ được áp dụng cho các pháp nhân trên TTCK Việt Nam hay tất cả các cá nhân hành nghề, thưa bà?
TTCK phát triển bền vững là một thị trường mà các thành viên tham gia cùng những người hành nghề không chỉ hành động chuyên nghiệp mà còn đạt tiêu chuẩn cao về đạo đức.
Ðây là yếu tố chính tác động rất lớn đến lòng tin của nhà đầu tư.
Với vai trò là kênh thu hút nguồn vốn đầu tư, dẫn vốn trực tiếp cho các doanh nghiệp, TTCK cần thiết phải xây dựng niềm tin của nhà đầu tư, ở đó không thể thiếu các tiêu chuẩn cao về đạo đức hành nghề. Ðây là kinh nghiệm đã được hầu hết các TTCK trên thế giới áp dụng.
Tại Việt Nam, VASB xây dựng bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp nhằm đưa ra những tiêu chuẩn chung về đạo đức không chỉ đối với các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, ngân hàng lưu ký (các pháp nhân) mà còn được áp dụng đối với những người hành nghề và nhân viên của các tổ chức đó. Bộ quy tắc bao gồm 8 nhóm nguyên tắc chính, được xây dựng trên cơ sở các thông lệ quốc tế dưới sự tư vấn của chuyên gia nước ngoài.
Các nguyên tắc này cũng đã được Ban soạn thảo VASB xem xét và cân nhắc kỹ lưỡng về mức độ phù hợp với pháp luật và thực tế giai đoạn phát triển của TTCK Việt Nam.
Một số công ty chứng khoán (CTCK) trả hoa hồng rất cao, săn đầu người bằng mức lương vượt trội, làm xáo trộn đội ngũ nhân sự giỏi. Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp tới đây của VASB có quy định nào điều tiết hoạt động này?
Việc chia hoa hồng cho nhân viên môi giới hiện nay phụ thuộc vào chiến lược phát triển hoạt động và đội ngũ môi giới của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đẩy ngày càng cao mức chia hoa hồng và sự bất ổn định trong dòng chảy nhân sự giữa các công ty hoạt động kinh doanh trên TTCK, có một hậu quả nghiêm trọng hơn nữa có thể xảy ra.
Ðó là việc nhân viên môi giới vì lợi ích trước mắt và hoa hồng môi giới để thúc giục, tư vấn cho khách hàng giao dịch liên tục để có doanh thu môi giới mà không quan tâm đến lợi ích của nhà đầu tư.
Ðây là hành vi vi phạm đạo đức, dẫn đến sự suy giảm lòng tin của nhà đầu tư không chỉ với nhân viên môi giới, công ty cung cấp dịch vụ mà cả với thị trường chứng khoán nếu việc này diễn ra phổ biến.
Chính vì vậy, Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp đã dành một loạt quy định tại Nhóm nguyên tắc số 6 - Quản lý xung đột lợi ích: Hành động vì lợi ích tốt nhất của khách hàng để quy định cụ thể về các trường hợp chống xung đột lợi ích và hành động luôn vì lợi ích tốt nhất của khách hàng.
Ðây cũng là nhóm nguyên tắc quan trọng hàng đầu trong hầu hết các bộ quy tắc đạo đức của các ngành nghề, đặc biệt là các ngành nghề dịch vụ, tài chính.
Theo quy tắc này: “Công ty phải đảm bảo rằng nhân viên không được quyền liên tục thúc giục khách hàng thực hiện các giao dịch chứng khoán vì lợi ích của chính nhân viên hoặc của công ty mà không phải vì lợi ích tốt nhất của khách hàng”.
Bộ quy tắc khuyến khích văn hóa doanh nghiệp và chuẩn mực làm nghề, nhưng thực tế Việt Nam có những CTCK còn nhỏ hoặc mới chuyển nhượng cho chủ mới, hoặc không làm thành viên của VASB?
Dự kiến Bộ quy tắc sẽ được ban hành vào đầu năm 2020 và có hiệu lực từ tháng 6 năm 2021. Như vậy, dự kiến sau khi ban hành, VASB sẽ có hơn 1 năm để thực hiện đào tạo và tư vấn cũng như xây dựng các hệ thống đánh giá liên quan.
Ðiều đáng mừng là dự án VIE032 về nâng cao năng lực tài chính của Chính phủ Luxembourg đã đồng ý về nguyên tắc tiếp tục tài trợ cho VASB xây dựng giáo trình và đào tạo lớp giảng viên đầu tiên nhằm chuẩn bị cho công tác đào tạo, phổ biến sau khi Bộ quy tắc được ban hành.
Với nhiệm vụ khuyến khích xây dựng văn hóa doanh nghiệp thông qua tiêu chuẩn đạo đức hành nghề, bên cạnh các hội viên, VASB khuyến khích các doanh nghiệp chưa là hội viên áp dụng Bộ quy tắc này.
VASB sẽ xây dựng nguồn lực để có thể tư vấn cho các công ty dù nhỏ hay lớn có thể xây dựng hệ thống công cụ quản lý tuân thủ đạo đức người hành nghề trong công ty.
Chế tài áp dụng đối với các chủ thể vi phạm đạo đức nghề nghiệp dự kiến là như thế nào? Hiệp hội sẽ làm cách nào để giám sát và đánh giá việc thực thi đạo đức nghề nghiệp trên TTCK?
Ðối với các quy tắc đạo đức, chế tài thường không phải công cụ chính để thúc đẩy sự tuân thủ, Bởi các quy tắc đạo đức cần được sự thừa nhận một cách tự nguyện và trở thành các chuẩn mực cho thị trường khi đa số các thành phần trong thị trường công nhận và tuân thủ.
Cũng giống như các thông lệ trong thương mại quốc tế ngày nay đã trở thành phổ biến và áp dụng cho hầu hết các quốc gia mà không cần đưa vào hệ thống luật.
Các nguyên tắc đạo đức cũng vậy, hiện nay các thông lệ về nguyên tác đạo đức nghề nghiệp ngành chứng khoán trên thế giới cũng đã trở nên phổ biến và có các quy chuẩn chung.
Vì vậy, TTCK Việt Nam trong tương lai tất yếu cũng sẽ phải tôn trọng và tuân thủ các nguyên tắc thông lệ này.
Theo đó, bên cạnh các chế tài trong thẩm quyền của Hiệp hội như khiển trách, cảnh cáo, đình chỉ tư cách thành viên và khai trừ ra khỏi Hiệp hội, VASB chú trọng nhiều hơn đến các công cụ khuyến khích tuân thủ.
Hai công cụ chính được sử dụng là công bố công khai thông tin và thông báo chính thức cho UBCK về các vi phạm Bộ quy tắc như một dấu hiệu sớm của vi phạm quy định pháp luật.
Ðối với người hành nghề, Hiệp hội đang đề xuất Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu người hành nghề, trong đó có dữ liệu đánh giá tuân thủ đạo đức nghề nghiệp trong quá trình hành nghề.
Theo đó, dự kiến mỗi nhân viên khi ra khỏi một công ty sẽ được công ty đó đánh giá theo phương pháp và biểu mẫu định trước về mức độ tuân thủ đạo đức hành nghề trong quá trình hành nghề ở công ty đó.
Như vậy, khi một công ty thực hiện tuyển dụng, bên cạnh các thông tin thông thường, họ có thể tra cứu tham khảo về mặt đạo đức của đối tượng tuyển dụng. Người hành nghề vì vậy sẽ tự điều tiết hành vi đạo đức của mình để giữ gìn tệp dữ liệu cá nhân.
Ðối với các tổ chức hành nghề, Hiệp hội dự kiến sẽ triển khai dự án xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá xếp hạng tổ chức về mặt đạo đức.
VASB kỳ vọng rằng, hệ thống đánh giá xếp hạng về đạo đức trong tương lai sẽ triển khai thành công và thực sự trở thành một tiêu chí quan trọng tham khảo của các đối tác, nhà đầu tư trong và ngoài nước khi lựa chọn tổ chức hành nghề để hợp tác.
Luật Chứng khoán mới cùng Bộ quy tắc đạo đức hành nghề đi vào thực thi, liệu có giúp TTCK Việt Nam cải thiện niềm tin không, theo bà?
Năm 2020 là một năm bản lề vô cùng quan trọng đối với TTCK Việt Nam. Toàn bộ hành lang hướng dẫn dưới Luật Chứng khoán cùng với sự sửa đổi bổ sung Luật Ðầu tư, Luật Doanh nghiệp... sẽ được hình thành trong năm 2020.
Trên nền tảng kinh tế vĩ mô dự kiến phát triển ổn định, đầu tư trực tiếp nước ngoài tiếp tục tăng trưởng mạnh, tôi cho rằng, TTCK Việt Nam có điều kiện để phát triển bứt phá. Tuy nhiên, chúng ta cần tháo gỡ được những yếu tố có tác động lớn đến việc thu hút dòng tiền vào thị trường.
Có hai vấn đề chính mà tôi cho rằng, cần tập trung xử lý. Một là việc phát triển các sản phẩm mới cần được thúc đẩy mạnh hơn.
Bên cạnh đó, các sản phẩm đã ra đời như sản phẩm phái sinh, chứng quyền có đảm bảo cần được nghiên cứu các phương pháp để trở nên sôi động hơn.
Cần cho phép các tổ chức tư nhân đầu tư, phát triển và vận hành chỉ số được tham chiếu, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các sở chỉ thẩm định, giám sát và công bố chỉ số khi đạt tiêu chuẩn.
Hai là, việc cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước cần được đẩy mạnh theo đúng kế hoạch mà Chính phủ đã đặt ra.
Ðây chính là hàng hóa đầu vào của TTCK, cũng chính là những cơ hội đầu tư hấp dẫn mà các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Trong những năm gần đây, do những quy định về trình tự thủ tục cũng như một số vấn đề còn chồng chéo giữa các luật như vấn đề định giá đất..., nên tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn còn chậm triển khai. Nếu tháo gỡ được những vấn đề này, dòng tiền được thu hút vào TTCK sẽ gia tăng.
Với nền tảng pháp lý được làm mới cùng Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp được thực thi, tôi tin rằng, niềm tin của nhà đầu tư vào TTCK sẽ cải thiện, dòng chảy đầu tư sẽ thông suốt hơn trên thị trường.
