Các nhà sản xuất Trung Quốc đã rót hàng tỷ đô la vào Đông Nam Á trong những năm gần đây như một phần của chiến lược "Trung Quốc + 1" nhằm giảm thiểu rủi ro chịu thuế quan của Mỹ sau cuộc chiến thương mại đầu tiên giữa Mỹ và Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump.
Tuy nhiên, Mỹ đã giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc xuống còn 30% trong bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại với nước này đang diễn ra, trong khi đặt ra các mức thuế từ 10 - 40% đối với các quốc gia khác trong khu vực.
Phần lớn thuế quan đối với các quốc gia Đông Nam Á vẫn thấp hơn mức thuế trung bình đối với hàng hóa Trung Quốc, bao gồm cả thuế hiện hành và thuế quan theo sản phẩm cụ thể. Tuy nhiên, loạt thuế quan của Tổng thống Trump đã định hình lại bối cảnh thương mại của khu vực, làm giảm biên lợi nhuận của các nhà sản xuất và làm suy yếu động lực đầu tư vào việc chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc.
Đợt áp thuế mới nhất của Mỹ đã đặt mức thuế chung 40% đối với hàng hóa trung chuyển từ Trung Quốc sang Mỹ thông qua các nước thứ ba, làm dấy lên nghi ngờ về khả năng tồn tại của đầu tư Trung Quốc ở nước ngoài.
"Chiến lược "Trung Quốc +1" sẽ chịu áp lực rất lớn… Chi phí ban đầu để chuyển sang các thị trường mới sẽ rất cao”, Louise Loo, chuyên gia kinh tế châu Á tại Oxford Economics nhận định. Bà cho rằng một số công ty sẽ tìm kiếm các cơ sở sản xuất mới ở xa hơn, nhưng nhiều công ty sẽ quay trở lại Trung Quốc.
Nhiều công ty Trung Quốc cho biết họ đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi mức thuế tăng ở Đông Nam Á, sau khi tăng cường đầu tư ra nước ngoài khi Tổng thống Trump áp thuế 145% lên hàng hóa của nước này.
“Chính sách thuế quan trong nước không chắc chắn và hầu hết khách hàng Mỹ của chúng tôi đều có yêu cầu nghiêm ngặt là phải chuyển đơn hàng sang Đông Nam Á…Tuy nhiên, do ảnh hưởng của mức thuế quan mới nhất, những khách hàng chưa đặt hàng vẫn còn do dự khi đặt hàng tại Campuchia”, Lin Sijie, đại diện của Minyuan Footwear tại tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc cho biết.
Sự lo lắng đó đã lan sang cả người mua. Richard Laub, Giám đốc điều hành của Dragon Sourcing cho biết, “tuần hoảng loạn” ban đầu từ các khách hàng Mỹ tìm kiếm nhà cung cấp mới ở Đông Nam Á đã lắng xuống, và nhiều người đã chọn tiếp tục mua hàng từ Trung Quốc “cho đến khi mọi chuyện lắng xuống”.
Hiện tại, khách hàng đang theo dõi sát sao các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như với các đối tác khác sẽ ảnh hưởng như thế nào đến chênh lệch thuế quan giữa Trung Quốc và các trung tâm thay thế.
"Nếu thuế quan của Mỹ đối với Trung Quốc ở mức 30% và Mexico ở mức 20%, họ sẽ không thay đổi một chút nào", ông Richard Laub cho biết.
Hôm 31/7, Tổng thống Trump cho biết sẽ hoãn áp thuế đối ứng với Mexico thêm 90 ngày nhằm có thêm thời gian cho hai nước đạt một thoả thuận thương mại. Mỹ và Trung Quốc cũng đã tổ chức đàm phán thương mại tại Stockholm vào tuần trước mà cả hai bên đều gọi là mang tính xây dựng.
Tại Đông Nam Á, Tổng thống Trump đã đặt một loạt mức thuế đối ứng từ mức thấp nhất là 10% ở Singapore đến mức cao nhất là 40% ở Myanmar và Lào. Campuchia, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Philippines chịu mức thuế 19%. Thuế quan tại Việt Nam được ấn định ở mức 20%.
Vera Li, chuyên gia bán hàng tại Quanzhou Viition Gifts - nhà sản xuất đèn chiếu sáng và quà tặng có hoạt động tại Campuchia và Phúc Kiến (Trung Quốc) - cho biết, mặc dù mức thuế 19% vẫn mang lại cho các nhà máy tại Campuchia một phần nhỏ lợi thế so với Trung Quốc, nhưng nó lại khiến họ cạnh tranh gay gắt hơn với các nhà sản xuất tại Việt Nam.
Bryant Chan, Chủ tịch của Wynnewood Corp - nhà sản xuất đồ chơi và thiết bị điện tử có trụ sở tại Hồng Kông (Trung Quốc) - cho biết, công ty đã bắt đầu đàm phán với các đối tác về việc chuyển một số đơn đặt hàng trong năm nay từ nhà máy ở Đông Quan, Trung Quốc sang Indonesia để "giảm thiểu rủi ro" cho chuỗi cung ứng. Nhưng ông cho biết lợi ích của việc làm này đang bị xói mòn. Wynnewood vẫn sẽ cần phải vận chuyển phần lớn linh kiện từ Trung Quốc.
Thuế trung chuyển đồng nghĩa với việc Wynnewood cũng sẽ phải chuyển nhiều quy trình sản xuất sang Indonesia hơn, làm tăng đáng kể chi phí vào thời điểm người mua kỳ vọng công ty sẽ chia sẻ chi phí của mức thuế mới.
“Tuy nhiên, trong các ngành công nghiệp như vải và dệt may cao cấp, việc tăng thuế sẽ không ảnh hưởng nhiều đến sự dẫn đầu của Trung Quốc, vì ít quốc gia nào có thể sánh kịp năng lực công nghệ của nước này”, Naveen Jha, người điều hành một doanh nghiệp gia công ở tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc cho biết.
Adam Fazackerley, Giám đốc vận hành tại Lay N’ Go - nhà sản xuất hàng gia dụng có trụ sở tại Mỹ - cho biết, ông đã chuyển đơn hàng sang Campuchia trong năm nay, nhưng đã đánh đổi sự linh hoạt, hiệu quả và sự thuận tiện của khâu hậu cần.
Đối với đơn hàng tiếp theo, ông cho biết sẽ theo dõi chênh lệch thuế quan: “Nếu các con số gần nhau, chúng tôi sẽ sản xuất tại Trung Quốc", ông cho biết thêm.
