Báo chí trong kỷ nguyên AI
Trong cuộc đua ứng dụng AI hiện nay, mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực đều tìm cách tích hợp AI vào quy trình làm việc hàng ngày nhằm tăng hiệu suất, tối ưu nguồn lực và tận dụng các tài nguyên số. Từ doanh nghiệp sản xuất, tài chính, y tế, cho đến giáo dục, AI đang trở thành một trợ lý đắc lực cho những ai biết khai thác đúng mục đích.
Trong lĩnh vực báo chí, AI ngày càng thể hiện rõ vai trò và khả năng ứng dụng mạnh mẽ. Không chỉ hỗ trợ đơn giản hóa quy trình sản xuất nội dung như kiểm tra lỗi chính tả, dàn trang tự động, sáng tạo hình minh họa, AI còn được ứng dụng vào phân tích dữ liệu tài chính, báo cáo kết quả kinh doanh, thậm chí viết tin tức cơ bản trên các báo điện tử để nhanh chóng truyền tải thông tin đến độc giả.
Các hãng tin tài chính hàng đầu đã tái định nghĩa vai trò của AI như một đối tác phân tích dữ liệu chuyên sâu và xem đó là phần không thể thiếu trong hoạt động thông tin thị trường.
Tại Bloomberg, AI được tích hợp sâu vào nền tảng Bloomberg Terminal, giúp xử lý hàng tỷ điểm dữ liệu mỗi ngày. Trong khi đó, The Wall Street Journal sử dụng AI để tăng cường truy xuất và phân tích thông tin từ hồ sơ SEC và dữ liệu thị trường. AI tại đây hỗ trợ phóng viên phát hiện các bất thường đáng chú ý như thay đổi lớn về chi phí, biên lợi nhuận hay khoản nợ, từ đó chuyển hóa thành các bài phân tích định hướng thị trường. Hãng tin Reuters khai thác sức mạnh của AI thông qua công cụ News Tracer, có khả năng quét hàng triệu bài đăng mạng xã hội mỗi ngày để phát hiện tin nóng, xu hướng mới nổi và tự động chấm điểm mức độ xác thực.
Nhờ không còn tốn nhiều thời gian cho các công việc có thể được AI đảm nhiệm, phóng viên có thêm điều kiện đầu tư cho các bài viết chuyên sâu mang tính phân tích, phỏng vấn chuyên gia hoặc thực hiện các chuyên đề điều tra đặc biệt. Đây không chỉ là sự thay đổi về công cụ, mà còn là sự dịch chuyển trong vai trò cốt lõi của người làm báo: từ đưa tin sang dẫn dắt nhận thức.
Trong doanh nghiệp, trước đây nhà báo thường đóng vai trò hỗ trợ bộ phận IR trong việc viết bài, xây dựng ý tưởng và thông điệp truyền thông, cũng như lan tỏa thông tin đến cổ đông và công chúng. Nhưng kể từ khi AI xuất hiện, các công việc này đang dần được công nghệ thay thế.
AI có thể tổng hợp báo cáo tài chính, soạn bản tin IR, biên soạn thông cáo báo chí, thư mời, thông báo cổ đông và nhiều nội dung khác với tốc độ nhanh cùng độ chính xác cao. Đội ngũ IR trong doanh nghiệp cũng ngày càng sáng tạo, chủ động hơn trong truyền thông với thị trường. Vậy trong bối cảnh này, báo chí cần làm gì để tiếp tục tạo ra giá trị và nhà báo cần sở hữu những phẩm chất nào để vượt qua giới hạn của AI?
Rõ ràng, thay vì chỉ đưa tin, báo chí cần đi sâu vào các vấn đề phức tạp nhằm mang lại giá trị thông tin thực sự cho doanh nghiệp và thị trường. Với doanh nghiệp, nhà báo cần am hiểu mô hình kinh doanh, hoạt động sản xuất và các yếu tố có thể tác động đến kết quả hoạt động. Đặc biệt, nhà báo cần trang bị những phẩm chất đặc thù, kết hợp giữa kiến thức chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp như tư duy phân tích, nhạy bén với thị trường, hiểu biết ngành nghề và khả năng sáng tạo.
Mỏ neo thông tin
AI có thể là công cụ hỗ trợ đắc lực, nhưng không thể thay thế được tư duy và kỹ năng nghề nghiệp của người làm báo.
Ngày 2/4/2025, ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế suất đối ứng 46% lên hàng hóa Việt Nam, thị trường chứng khoán rúng động. VN-Index giảm gần 200 điểm chỉ trong ba phiên giao dịch, với áp lực bán tháo lan rộng, không phân biệt cổ phiếu tốt - xấu. Các doanh nghiệp rơi vào một cú sốc lớn, chưa kịp đánh giá đầy đủ tác động của chính sách mới và cũng chưa thể đưa ra thông điệp trấn an cổ đông.
Giữa “tâm bão” thông tin, báo chí đã nhanh chóng vào cuộc, thể hiện vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin nhanh nhạy và định hướng dư luận. Các nhà báo khẩn trương thực hiện loạt bài phỏng vấn trực tiếp lãnh đạo doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế, cơ quan quản lý, nhằm mang đến cái nhìn đầu tiên về khả năng ảnh hưởng của chính sách. Đồng thời, nhiều tọa đàm và hội thảo cũng được tổ chức với quy mô đa dạng. Báo chí không chỉ phân tích cụ thể mức độ ảnh hưởng lên từng ngành nghề, mà còn dự báo các kịch bản có thể xảy ra và các biện pháp ứng phó.
Trên Báo Đầu tư Chứng khoán, loạt bài chuyên môn, có tính phân tích cao cũng được xuất bản kịp thời với thông tin đa chiều, khách quan từ nhiều góc nhìn và chủ thể. Nhiều bài viết có lượt tương tác cao như: “Mỹ áp thuế Việt Nam 46%: Chuyên gia đề xuất 3 việc cần làm ngay”, “Mức thuế 46% từ Mỹ sẽ là một cú sốc lớn, nhưng vẫn còn cơ hội cho đàm phán”, “Mỹ áp thuế 46%, doanh nghiệp Việt bất ngờ, choáng váng”, “Rốt ráo tìm hướng ra”...
Đặc biệt, việc chính sách thuế mới được công bố vào đầu mùa đại hội cổ đông 2025 càng khiến áp lực gia tăng đối với ban lãnh đạo doanh nghiệp. Trong bối cảnh đó, thông tin từ báo chí không chỉ phục vụ nhà đầu tư và thị trường, mà còn trở thành nguồn tham khảo, cung cấp dữ liệu giúp doanh nghiệp xây dựng kịch bản ứng phó. Từ đó, doanh nghiệp có thể điều chỉnh chiến lược phù hợp và chuẩn bị trước các vấn đề có thể bị cổ đông chất vấn.
Khi nhiều doanh nghiệp còn loay hoay đánh giá tác động và xây dựng kế hoạch phản ứng, báo chí đã kịp thời định hướng dư luận thay doanh nghiệp, giảm thiểu thông tin sai lệch và củng cố niềm tin cho nhà đầu tư - điều mà AI không thể thay thế. Sự nhạy bén của báo chí còn đóng vai trò như chất xúc tác, thúc đẩy doanh nghiệp hành động nhanh hơn trong khủng hoảng.
Tương tự, khi những khái niệm mới như phát triển bền vững, ESG (môi trường - xã hội - quản trị) mới bắt đầu xuất hiện, phần lớn doanh nghiệp trong nước chỉ dừng ở mức báo cáo cho đủ tiêu chí, chưa hiểu rõ bản chất, thiếu hướng dẫn cụ thể và thiếu ví dụ thực tiễn. Khi đó, báo chí tiếp tục đóng vai trò mở đường thông tin, tạo ra giá trị tham khảo đầu tiên cho cộng đồng doanh nghiệp.
Những năm gần đây, báo chí đã đi sâu hơn khi phân tích các biện pháp cụ thể và cam kết của doanh nghiệp trong việc giảm phát thải, cải thiện điều kiện lao động và nâng cao tính minh bạch trong quản trị. Những bài viết như vậy không chỉ giúp công chúng hiểu rõ hơn về ESG, mà còn cung cấp cho doanh nghiệp các tham chiếu thực tiễn để xây dựng chiến lược. Nhà báo, thông qua việc nghiên cứu các tiêu chuẩn quốc tế và xu hướng toàn cầu, đã giúp doanh nghiệp Việt Nam định hình các cam kết ESG một cách rõ ràng và khả thi hơn.
Không dừng lại ở truyền tải thông tin, báo chí còn chủ động kiến tạo không gian đối thoại bằng việc tổ chức nhiều diễn đàn và hội thảo, mời các chuyên gia quốc tế và trong nước cùng thảo luận nhằm tìm ra giải pháp. Những sự kiện này giúp doanh nghiệp nâng cao nhận thức và cải thiện chiến lược IR, đưa yếu tố ESG vào thông điệp truyền thông để thu hút nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh thị trường ngày càng yêu cầu cao về tiêu chuẩn bền vững.
Rõ ràng, AI có thể là công cụ hỗ trợ, nhưng không thể thay thế được tư duy và kỹ năng nghề nghiệp của người làm báo. Với sức ảnh hưởng rộng rãi, báo chí không chỉ là người bạn đồng hành, mà còn là người định hướng, giúp doanh nghiệp nắm bắt tâm lý thị trường và nhà đầu tư.