Trong cơ cấu sản phẩm, tôm vẫn đóng vai trò dẫn dắt khi mang về gần 410 triệu USD trong tháng 9, nâng tổng kim ngạch 9 tháng lên hơn 3,38 tỷ USD, tăng tới 20,3%. Động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ nhu cầu ổn định ở Mỹ, Nhật Bản, EU và sự gia tăng đơn hàng tại các thị trường khu vực.
Cá tra cũng ghi dấu ấn với kim ngạch tháng 9 đạt gần 191 triệu USD, tăng 11%. Tính đến hết tháng 9, xuất khẩu cá tra đạt hơn 1,6 tỷ USD, tăng gần 10% so với cùng kỳ. Sự trở lại của nhu cầu tại Trung Quốc, Mỹ và một số thị trường Trung Đông đã góp phần củng cố vị thế của cá tra Việt Nam trên bản đồ thủy sản thế giới.
Trong khi đó, cá biển và nhóm mực - bạch tuộc tăng trưởng mạnh mẽ. Lũy kế 9 tháng, cá biển khác đạt 1,61 tỷ USD (tăng 18,5%), mực - bạch tuộc gần 550 triệu USD (tăng 18,7%). Nhuyễn thể có vỏ nổi bật với mức tăng hơn 30%, đạt 192 triệu USD. Ngược lại, cá ngừ giảm nhẹ, chỉ còn 705 triệu USD (giảm 3,2%), cho thấy sự cạnh tranh ngày càng gay gắt ở phân khúc cá đại dương.
Xét theo thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) tiếp tục là điểm sáng. Dù tháng 9 giảm nhẹ, nhưng lũy kế 9 tháng vẫn tăng tới 32,1%, đạt 1,76 tỷ USD - chiếm thị phần lớn nhất. Thị trường này được đánh giá hấp dẫn nhờ nhu cầu dồi dào và chi phí logistics thuận lợi.
Mỹ lại cho thấy sự chững lại khi tháng 9 giảm hơn 6%. Tuy vậy, tính chung 9 tháng, xuất khẩu sang Mỹ vẫn đạt 1,41 tỷ USD, tăng 6,8%. Những bất ổn về thuế chống bán phá giá và yêu cầu khắt khe từ Đạo luật Bảo vệ động vật có vú biển (MMPA) khiến doanh nghiệp Việt gặp nhiều khó khăn khi đưa hàng vào thị trường này.
Nhật Bản và EU duy trì đà tăng ổn định, trong đó, Nhật Bản đạt 1,27 tỷ USD (tăng 15,6%), EU đạt 885 triệu USD (tăng 13,3%). Đáng chú ý, Hàn Quốc trở thành thị trường bứt phá với mức tăng gần 50% trong tháng 9 và hơn 13% trong 9 tháng, đạt 645 triệu USD.
Ngoài ra, ASEAN và Trung Đông cũng nổi lên như những “cửa ngách” tiềm năng. ASEAN đạt 536 triệu USD (tăng 23,3%); Trung Đông gần 295 triệu USD (tăng 7,6%), riêng tháng 9, thị trường này tăng tới hơn 50%.
Vasep đánh giá, đằng sau kết quả ấn tượng này là sự linh hoạt của doanh nghiệp trong việc đẩy mạnh xuất hàng, tận dụng thời điểm trước khi một số chính sách thuế và rào cản kỹ thuật được áp dụng. Nhiều doanh nghiệp chủ động cơ cấu lại thị trường, tăng xuất khẩu sang châu Á, đồng thời củng cố vị thế tại các thị trường truyền thống.
Bên cạnh đó, xu hướng đầu tư vào sản phẩm chế biến giá trị gia tăng, đáp ứng các yêu cầu cao về chất lượng, an toàn và truy xuất nguồn gốc cũng đã giúp thủy sản Việt Nam giữ được sức cạnh tranh, đặc biệt ở phân khúc trung và cao cấp.
Tuy vậy, trong những tháng tới, thủy sản Việt Nam đang phải đối diện với nhiều rào cản từ thuế chống bán phá giá và thuế đối ứng tại Mỹ, cùng một số thị trường khiến biên lợi nhuận bị thu hẹp. Hay MMPA với các quy định khắt khe về khai thác đang gây áp lực lớn cho nhóm sản phẩm hải sản.
Bên cạnh đó, thẻ vàng IUU của EU vẫn chưa được gỡ bỏ, ảnh hưởng đến uy tín cũng như chi phí xuất khẩu của doanh nghiệp. Trong khi áp lực cạnh tranh từ các đối thủ trong khu vực như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Ecuador… ngày càng lớn, đặc biệt ở mặt hàng tôm và cá tra.
Để duy trì đà tăng trưởng, Vasep cho rằng ngành thủy sản cần tập trung vào ba hướng chính.
Thứ nhất, theo sát diễn biến thị trường và chính sách thương mại để kịp thời điều chỉnh chiến lược, tránh rủi ro khi rào cản mới xuất hiện.
Thứ hai, cơ cấu lại thị trường xuất khẩu. Bên cạnh việc giữ vững các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật Bản, doanh nghiệp cần đẩy mạnh khai thác cơ hội tại ASEAN, Trung Đông và các thị trường ngách ít cạnh tranh hơn.
Thứ ba, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao giá trị gia tăng. Đây là yếu tố then chốt giúp thủy sản Việt Nam cạnh tranh bền vững, nhất là khi người tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên sản phẩm chất lượng cao, bền vững và an toàn.
Cùng với đó, ngành cũng cần đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng - chế biến, đồng thời tăng cường thương hiệu quốc gia thông qua các kênh ẩm thực cao cấp và thương mại điện tử.
