Bị cáo Trương Mỹ Lan (hàng đầu, thứ hai từ trái qua) tại tòa
Trương Mỹ Lan không hề “tán gia bại sản”
Trong phần xét hỏi cũng như bào chữa, Trương Mỹ Lan và các luật sư nhiều lần nói, bị cáo đã đưa nhiều tài sản có giá trị vào cho Ngân hàng SCB mượn để tái cơ cấu, dẫn đến hiện giờ, chính bà là người bị thiệt hại, mất hết tài sản.
“Đấu” quyết liệt với luật sư, đại diện Viện Kiểm sát cho rằng, đây là lời khai không đúng sự thật. Tài liệu trong hồ sơ về các chứng từ rút, nộp tiền, báo cáo, tờ trình của SCB về 5 phương án tái cơ cấu, các văn bản phê duyệt của Ngân hàng Nhà nước (NHNN)... có đủ căn cứ xác định bà Lan không cho SCB mượn tài sản, mà dùng thủ đoạn đưa tài sản vào để tạo lập khoản vay mới, trả nợ cho các khoản cũ của chính bị cáo và các công ty liên quan tại các ngân hàng từ trước khi hợp nhất.
Lời khai của các bị cáo Lê Khánh Hiền, Võ Văn Tường, Phạm Văn Phi (cựu lãnh đạo SCB) đều xác nhận các khoản vay còn dư nợ, các khoản phải thu từ trước hợp nhất là của chính bà Lan và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Lời khai của những người đứng tên tài sản đảm bảo, đứng tên khoản vay cũng xác nhận vấn đề này.
Theo phương án cơ cấu, bà Lan dùng 5 tài sản, gồm tòa nhà Windsor Plaza; các dự án 289 - Trần Hưng Đạo, khu 5-2, Times Square, Chợ Vải đưa vào SCB xử lý các khoản nợ phát sinh trước hợp nhất là 48.759 tỷ đồng gốc và lãi. Thực tế, bà Lan không bị thiệt hại, bởi SCB đã cho bị cáo lấy các tài sản này ra bằng cách rút, hoán đổi, mua lại bằng chính tiền giải ngân khoản vay theo phương án, dự án, số tài sản này, với giá trị 55.000 tỷ đồng. Trong khi đó, số tiền SCB giải ngân thông qua phương án tái cơ cấu để trả cho các khoản nợ cũ là 57.000 tỷ đồng.
Việc bị cáo Lan và các đồng phạm lập các báo cáo trình NHNN phê duyệt phương án tái cơ cấu là không đầy đủ, bản chất các khoản nợ phải thu cũ là của chính bị cáo. Bản chất các khoản vay mới là hợp thức, che giấu việc bà Lan không trả nợ các khoản nợ cũ. Từ đó, bị cáo Lan lợi dụng việc đưa một số tài sản vào để tất cả đồng phạm dưới quyền, các cá nhân liên quan tin tưởng bị cáo là người bảo trợ cho SCB.
Mặt khác, bị cáo Trần Thị Mỹ Dung, cựu Phó tổng giám đốc SCB; Trương Khánh Hoàng, cựu quyền Tổng giám đốc SCB... cho rằng, bà Lan không đưa tài sản vào cho SCB mượn, mà đưa các tài sản giá trị thấp vào để vay số tiền lớn, sau đó sử dụng để đầu tư vào các dự án bất động sản.
"Thực tế, bị cáo sử dụng SCB như một công cụ tài chính, coi SCB như nơi giữ tiền của mình, khi nào cần tiền là chỉ đạo cấp dưới làm hồ sơ khống lấy ra sử dụng", đại diện Viện Kiểm sát nói.
Gần 95% tài sản của Trương Mỹ Lan hình thành trong giai đoạn phạm tội
Cũng theo Viện Kiểm sát, trong số 1.169 tài sản liên quan đến Trương Mỹ Lan bị kê biên, chỉ có khoảng 60 tài sản được bị cáo mua trước năm 2012, còn lại 1.109 tài sản bị cáo mua sau năm 2012 (chiếm 94,8%). Thời điểm hình thành các tài sản trên trùng với thời điểm bị cáo thực hiện hành vi phạm tội.
Phản biện với luật sư cho rằng có tới 1.186, chứ không phải 1.169 mã tài sản là tài sản đảm bảo cho các khoản vay của Trương Mỹ Lan bị kê biên, đại diện Viện Kiểm sát đề nghị luật sư… nghiên cứu kỹ hơn các tài liệu có trong hồ sơ vụ án.
Bởi trong số tài sản trên, có 20 mã tài sản vừa đảm bảo cho khoản vay phát sinh giai đoạn trước ngày 1/1/2018, vừa đảm bảo cho các khoản vay sau ngày 1/1/2018. Do đó, khi tổng hợp tổng các mã, để đảm bảo số liệu chính xác phải trừ đi 20 mã tài sản được cùng đảm bảo cho khoản vay phát sinh giai đoạn trước và sau năm 2018, nên việc xác định 1.169 mã tài sản là chính xác.
Với sự chênh lệch đến 10 lần về giá trị định giá giữa Công ty Hoàng Quân và Savills, Viện Kiểm sát phản biện rằng, báo cáo định giá của Savills dựa trên việc xác định dự án được hình thành trong tương lai đã hoàn thành (vào năm 2025). Còn Công ty Hoàng Quân định giá tài sản tới thời điểm sau khi khởi tố vụ án và chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả định giá.
Việc không yêu cầu định giá trong tố tụng hình sự mà sử dụng kết quả định giá của Công ty Hoàng Quân là bởi, trong vụ án này, kết quả điều tra đã chứng minh làm rõ số tiền bị cáo Trương Mỹ Lan chiếm đoạt, gây thiệt hại là toàn bộ dư nợ gốc, lãi đến thời điểm khởi tố vụ án là 677.000 tỷ đồng. Cơ quan tố tụng đã có đầy đủ căn cứ, cơ sở để giải quyết vụ án. Trong khi đó, tài sản đảm bảo chỉ là phương thức thủ đoạn phạm tội của Trương Mỹ Lan và đồng phạm, nên cơ quan tố tụng không yêu cầu định giá trong tố tụng hình sự.
Trương Mỹ Lan phải chịu bồi thường toàn bộ 677.000 tỷ đồng
Phân tích về cáo buộc này, Viện Kiểm sát khẳng định, cơ quan tố tụng có đủ căn cứ chứng minh Trương Mỹ Lan sở hữu 65% cổ phần SCB, có quyền chi phối, định đoạt đối với gần 30% cổ phần SCB do 5 công ty nước ngoài đứng tên sở hữu.
Bằng việc sở hữu, chi phối phần lớn cổ phần SCB, nên bị cáo Trương Mỹ Lan đã chi phối quyết định, điều hành mọi hoạt động của SCB. Thủ đoạn của bị cáo Trương Mỹ Lan là chỉ đạo miệng tất cả mọi việc trong chuỗi hành vi phạm tội, không để lại bút tích, bị cáo không đứng tên khoản vay, tài sản, cổ phần... Trương Mỹ Lan chỉ cần yêu cầu số tiền cần rút, cán bộ SCB và nhân viên Vạn Thịnh Phát phải phối hợp hợp thức. Nếu không có việc bị cáo Trương Mỹ Lan chỉ đạo các nhân viên dưới quyền lập công ty ma, thuê cá nhân đứng tên ký hồ sơ, thì SCB không thể tự lập hồ sơ và giải ngân được.
Cáo trạng truy tố bị cáo Trương Mỹ Lan và đồng phạm về tội quy định tại Điều 179 hoặc Điều 206, Bộ luật Hình sự 2015 (trong trường hợp hành vi phạm tội kéo dài đến sau thời điểm 1/1/2018) là có căn cứ.
Cụ thể, ngoài các khoản vay theo 5 phương án, đề án, thì SCB đã lập nhiều hồ sơ vay vốn khống khác, hợp thức để Trương Mỹ Lan rút tiền sử dụng trái mục đích phương án vay; không quản lý khách hàng, dòng tiền sau vay để thu nợ.
Đối với các khoản vay thuộc 5 phương án, các bị cáo đã không thực hiện đúng phê duyệt, chỉ đạo của NHNN. Các kết luận thanh tra đã chỉ rõ, lập phương án cho vay khống, sử dụng vốn vay không đúng mục đích, không quản lý dòng tiền sau vay, không thực hiện trả hết nợ cũ và nợ mới theo đề án, phương án tái cơ cấu.
Khác với các vụ án vi phạm quy định ngân hàng khác, trong vụ án này, việc đưa tài sản vào làm tài sản đảm bảo cho các khoản vay chỉ là phương thức, thủ đoạn phạm tội, bởi các bị cáo không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về tài sản đảm bảo: tài sản đảm bảo có thể được rút ra, hoán đổi bất cứ thời điểm nào theo chỉ đạo của bị cáo Trương Mỹ Lan; nhiều tài sản không có pháp lý; nhiều tài sản không được đăng ký giao dịch bảo đảm, đang xảy ra các tranh chấp dân sự, kinh tế; đang là đối tượng thi hành án của bản án quyết định khác. Nếu vụ án chưa bị phát hiện, xử lý, thì hành vi hoán đổi hoặc rút tài sản đảm bảo ra còn tiếp diễn.
Bị cáo Trương Mỹ Lan sử dụng, chiếm đoạt và gây ra hậu quả thiệt hại trên, nên về trách nhiệm dân sự, bị cáo này phải chịu trách nhiệm bồi thường toàn bộ số tiền 677.000 tỷ đồng.
Trước luận tội của Viện Kiểm sát, luật sư bào chữa cho bị cáo Trương Mỹ Lan trình bày rằng, vì mong muốn khắc phục hậu quả (nếu có), nên gia đình bà Trương Mỹ Lan đã trao đổi và giao Quỹ đầu tư Vantage Point (một trong những quỹ đầu tư và quản lý tài sản hàng đầu châu Á) đề xuất một giải pháp toàn diện cho các tài sản liên quan đến SCB. Với 13 tài sản nằm ngoài danh mục kê biên sẽ được sử dụng để khắc phục hậu quả vụ án (nếu có), gia đình bà Lan đề xuất làm việc với quỹ đầu tư để sử dụng chiến lược, giải pháp khác nhau, chuyển nhượng dự án giá trị cao nhất.
Luật sư cũng gửi đến tòa văn bản ngày 27/3 của TS. Justin Chiu, Giám đốc điều hành Tập đoàn CK Asset Holdings Limited. Đây là một trong những tập đoàn đầu tư lớn nhất Hồng Kông trong lĩnh vực bất động sản do tỷ phú Lý Gia Thành sáng lập. Văn bản được chuyển cho Hội đồng Xét xử, Viện Kiểm sát về việc tạo điều kiện đàm phán để đầu tư các dự án.
Từ những trình bày trên, luật sư đề nghị Hội đồng Xét xử ghi nhận tự nguyện, cam kết của bà Lan đem tài sản giải quyết, tạo cơ chế pháp lý để thuyết phục bạn bè, đối tác trong và ngoài nước giải quyết vấn đề cấp bách hiện nay để giúp SCB hoạt động ổn định. Từ đó, xem xét lại tội danh và mức hình phạt tử hình đối với tội "tham ô tài sản" mà Viện Kiểm sát đã cáo buộc đối với bà Trương Mỹ Lan.
