Các bị cáo bị truy tố trước tòa
Dùng quan hệ Trung ương để “mở cửa” ở địa phương
Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội đang mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án liên quan tới các vi phạm về đấu thầu tại 5 gói thầu, dự án của Công ty cổ phần Tập đoàn Thuận An (Tập đoàn Thuận An) triển khai tại một số đơn vị, địa phương.
Trong vụ án này, có 29 bị cáo bị đưa ra xét xử về “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, trong đó có Nguyễn Duy Hưng, cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thuận An; Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội và nhiều cựu cán bộ, lãnh đạo tại địa phương và Ban Quản lý dự án tại nhiều tỉnh, thành phố.
Theo cáo trạng và lời khai tại tòa của các bị cáo, chuỗi sai phạm của Tập đoàn Thuận An không phải ngẫu nhiên hay rời rạc, mà được tổ chức có hệ thống, bắt đầu từ việc Chủ tịch HĐQT doanh nghiệp này là Nguyễn Duy Hưng đã lợi dụng quan hệ ở Trung ương để tác động, mở đường xuống nhiều địa phương.
Hàng loạt sai phạm chỉ bị phát hiện khi gây hậu quả nặng nề. Điều này cho thấy, cần tăng cường cơ chế giám sát độc lập, minh bạch trong đấu thầu và quản lý dự án công.
Cơ chế “xin - cho” được thực hiện, thay vì sử dụng các phương thức đấu thầu theo đúng trình tự, thủ tục và quy định của pháp luật có liên quan. Chỉ cần có sự “gật đầu” của lãnh đạo địa phương, các ban quản lý dự án (QLDA) trực thuộc sẽ bị vô hiệu, từ đó thông đồng với doanh nghiệp trong việc hợp thức hồ sơ, thủ tục nhằm đảm bảo trúng thầu.
Cũng từ đó, doanh nghiệp chi “cơ chế” để chia chác lợi ích, cho các nhà thầu phụ vào thi công và cắt phần trăm để hưởng lợi bất chính hàng trăm tỷ đồng.
Tại tỉnh Bắc Giang cũ (nay là Bắc Ninh), bị cáo Hưng thừa nhận đã thông qua Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, để sắp xếp cuộc gặp với ông Dương Văn Thái, Bí thư Tỉnh ủy thời điểm đó.
Chỉ một tuần sau, Hưng trực tiếp gặp ông Thái, đặt vấn đề xin tham gia Dự án cầu Đồng Việt. Sau cuộc gặp, ông Thái đồng ý và ngay lập tức UBND tỉnh cùng Ban QLDA được chỉ đạo tạo điều kiện cho Thuận An.
Bị cáo Hưng khai, từ thời điểm ấy, các thủ tục liên quan đến hồ sơ mời thầu, chấm thầu đều được sắp đặt để Thuận An giành quyền thi công gói thầu số 07.
Không dừng lại ở việc tiếp cận lãnh đạo cấp cao, Hưng còn chủ động chi “cảm ơn” sau khi trúng thầu. Bị cáo Lê Ô Pích, cựu Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang (cũ) khai đã nhận 1 tỷ đồng từ nhà thầu này và 3 tỷ đồng thông qua cấp dưới.
Nguyễn Văn Thạo, cựu Giám đốc Ban Quản lý dự án cũng khai trước Hội đồng Xét xử đã được “chia phần” lên tới 8 tỷ đồng, gấp nhiều lần so với lãnh đạo tỉnh phụ trách lĩnh vực, rồi sử dụng số tiền này vào “mục đích cá nhân”.
Thạo còn khai đã trực tiếp chỉ đạo cấp dưới cung cấp, chỉnh sửa hồ sơ mời thầu, chấm trước hồ sơ dự thầu, nhằm bảo đảm cho Tập đoàn Thuận An trúng thầu.
Nguồn kinh phí để chi cho các khoản này, theo lời Hưng, được rút từ các công ty thành viên và doanh nghiệp trong liên danh, gồm Công ty Trung Chính, Công ty 168, Công ty Nam Anh và Công ty Thuận An EC. Hậu quả, gói thầu cầu Đồng Việt gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước hơn 96,8 tỷ đồng.
Cấp dưới “buộc phải nghe theo chỉ đạo”
Tại tỉnh Tuyên Quang, thủ đoạn được lặp lại với gói thầu số 26 của Dự án cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ. Hưng khai đã gặp Trần Viết Cương, cựu Giám đốc Ban Quản lý dự án tỉnh, và thuyết phục rằng địa phương khó khăn, không thể xin vốn từ Trung ương, trong khi bản thân Hưng có thể dùng quan hệ để “lo” nguồn vốn cho dự án.
Sau khi Cương báo cáo, lãnh đạo tỉnh Tuyên Quang đồng ý cho Tập đoàn Thuận An tham gia và được tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp này và liên danh trúng thầu.
Trước tòa, Cương khai đã nhận 12,5 tỷ đồng từ Tập đoàn Thuận An, sau đó chi hỗ trợ giải phóng mặt bằng, chi lễ tết và đối ngoại. Tuy nhiên, đại diện Viện Kiểm sát khẳng định, đây thực chất là khoản lợi ích bất chính, che đậy dưới vỏ bọc “chi phí cần thiết”. Hậu quả từ gói thầu này là 9,8 tỷ đồng thiệt hại ngân sách, đồng thời tạo tiền lệ xấu cho việc hợp thức hóa sai phạm thông qua danh nghĩa “vì lợi ích chung của địa phương”.
Với mô típ tương tự, Hưng cũng nhờ Phạm Thái Hà tác động, can thiệp để trúng gói thầu số 02, Dự án cầu Vĩnh Tuy giai đoạn II. Qua đó, Hưng thu tiền phần trăm của các nhà thầu phụ và chi hàng chục tỷ đồng để “cảm ơn” các cá nhân liên quan.
Đại diện Viện Kiểm sát đánh giá, các dự án này đều là minh chứng điển hình cho cơ chế “xin - cho” có tổ chức, theo một công thức quen thuộc. Đây chính là sự câu kết từ trên xuống dưới, đã làm biến dạng toàn bộ quy trình đấu thầu, khiến nguyên tắc minh bạch, cạnh tranh công khai trở thành hình thức.
Thừa nhận hành vi của mình, song Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Tập đoàn Thuận An trình bày trước Hội đồng Xét xử rằng, bản thân mong muốn có “sân chơi minh bạch” nhưng thực tế cơ chế xin - cho đã tồn tại quá lâu, rất khó thay đổi.
Trong khi đó, các bị cáo Thạo, Pích, Cương và Tuấn đều thừa nhận đã nhận tiền từ Tập đoàn Thuận An, nhưng khai là đã làm theo chỉ đạo và trong bối cảnh lúc đó “buộc phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp”.
Liên quan tới vụ án này, dù được xác định có sự chỉ đạo cấp dưới tạo điều kiện cho Tập đoàn Thuận An tham gia đấu thầu và trúng thầu, song những cá nhân đưa ra chỉ đạo không bị xử lý hình sự.
Hậu quả của vụ án đã được khắc phục
Hành vi của bị cáo Nguyễn Duy Hưng được đánh giá có vai trò chủ mưu, cầm đầu, gây thiệt hại tài sản Nhà nước tổng số tiền hơn 120 tỷ đồng. Trong đó, Dự án cầu Đồng Việt là gần 97 tỷ đồng; Dự án Cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ là gần 10 tỷ đồng; Dự án cầu Vĩnh Tuy giai đoạn II là hơn 9,2 tỷ đồng; dự án tại Quảng Ninh là hơn 2,1 tỷ đồng; Dự án Quốc lộ 14E là hơn 2,3 tỷ đồng.
Sai phạm của bị cáo Hưng còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều cán bộ ở các địa phương nơi có dự án, gói thầu thi công thực hiện hành vi sai phạm, dẫn tới bị xử lý hình sự và kỷ luật, làm ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân và gây bức xúc trong dư luận.
Còn bị cáo Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội được đánh giá đã lợi dụng ảnh hưởng để tác động tới ông Dương Văn Thái, cựu Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang (cũ). Từ đó, ông Thái chỉ đạo cấp dưới tạo điều kiện cho Tập đoàn Thuận An trúng thầu sai quy định.
Qua đó, bị cáo Phạm Thái Hà hưởng lợi bất chính 750 triệu đồng và đã phạm vào tội “Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi”, gây thiệt hại hơn 96 tỷ đồng.
Theo đại diện Viện Kiểm sát, đến nay, các bị cáo đã nộp khắc phục hậu quả và tài sản đã bị kê biên, thu giữ, đảm bảo khắc phục hậu quả của vụ án.
Sau khi xem xét hồ sơ vụ án và lời khai của các bị cáo và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, đại diện Viện Kiểm sát đã đề nghị Hội đồng Xét xử tuyên phạt bị cáo Nguyễn Duy Hưng 10 - 11 năm tù về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”.
Bị cáo Phạm Thái Hà bị đề nghị phạt 5 - 6 năm tù về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi”. Bị cáo Lê Ô Pích bị đề nghị 3 - 4 năm tù về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.
Các bị cáo còn lại trong vụ án bị đề nghị tuyên phạt từ 18 - 24 tháng tù cho hưởng án treo, hoặc cao nhất là mức 6 - 7 năm tù về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”.
Luật sư bào chữa cho bị cáo Nguyễn Duy Hưng đề nghị Hội đồng Xét xử xem xét ghi nhận số tiền mà các bị cáo đã nộp khắc phục hậu quả thiệt hại trong giai đoạn điều tra và giai đoạn truy tố đã vượt quá thiệt hại của vụ án, do vậy toàn bộ hậu quả thiệt hại của vụ án đã được khắc phục.
Từ đó, luật sư mong muốn Hội đồng Xét xử có cái nhìn khách quan, toàn diện về bản chất sự việc, để từ đó đánh giá đúng tính chất, mức độ hành vi và thiệt hại thực tế, để đưa ra quyết định mức hình phạt khoan hồng, nhân đạo, phù hợp với chính sách nhân đạo của Nhà nước.
