Vốn ngoại sẽ tăng gấp 10 nếu Việt Nam gỡ các rào cản

Vốn ngoại sẽ vào mạnh nếu các rào cản được gỡ

Ý kiến chung của nhiều nhà đầu tư cho rằng, tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng tại nhiều doanh nghiệp (DN) niêm yết quá thấp, nhiều DN chưa thực hiện nới room (tỷ lệ đầu tư tối đa của nhà đầu tư nước ngoài)… TTCK Việt Nam không có hệ thống các sản phẩm được phân cấp như Thái Lan để mở rộng không gian đầu tư cho khối ngoại...

Sản phẩm được phân cấp mà nhà đầu tư trên đề cập chính là chứng chỉ có quyền biểu quyết, không có quyền biểu quyết (NVDR) mà Thái Lan đã phát triển rất thành công. Từ năm 2013, Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) đã có nghiên cứu và đề xuất việc phát triển sản phẩm này tại Việt Nam, nhưng đến nay vẫn chưa thành hiện thực.

Nhà đầu tư ngoại vẫn chỉ có 2 công cụ chính để giao dịch trên TTCK Việt Nam là cổ phiếu và trái phiếu. Sản phẩm quỹ ETF, tuy không hạn chế room ngoại, nhưng Việt Nam cũng mới chỉ có 2 quỹ loại này (một quỹ do VFM phát triển, một quỹ do SSIAM phát triển), với quy mô còn khiêm tốn.

Bên cạnh kiến nghị về sản phẩm, nhà đầu tư ngoại còn kiến nghị việc thúc đẩy sự minh bạch thông tin, chất lượng quản trị DN trên TTCK Việt Nam. Ông Marco Breu, Tổng giám đốc McKinsey &
Company Vietnam cho biết, triết lý đầu tư của công ty ông là nhìn vào chiến lược quản trị của DN định đầu tư.

“Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng mạnh mẽ, các DN, nhất là khối DN tư nhân, phải có một chiến lược riêng, độc đáo, mới có cơ hội phát triển”, ông Breu nói.

Thực tế, điểm để kết nối, để tạo niềm tin với nhà đầu tư là sự minh bạch và chuẩn mực trong công bố thông tin, đúng luật và cùng một quy chuẩn đánh giá. Đây là điểm nhiều DN Việt Nam còn non yếu, nên số DN trên sàn lên đến hàng nghìn, nhưng vốn ngoại chỉ có thể chảy vào vài chục DN tại đây.

Ông Kyle Kelhofer, Giám đốc Quốc gia, Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) cho biết, từ năm 2017, dòng tiền của Ngân hàng Thế giới tài trợ chủ yếu qua IFC để đầu tư vào khối tư nhân, trong đó có thị trường Việt Nam.

“IFC chú trọng 3 tiêu chí hàng đầu khi rót vốn. Thứ nhất, ở tầm vĩ mô là vấn đề pháp lý, mức độ nới room và hiện trạng kết cấu hạ tầng. Thứ hai, ở tầm DN là sự minh bạch trong quản trị, điều hành. Thứ ba, IFC cần các công ty nội địa mà chúng tôi rót vốn phải đứng ở vị trí dẫn đầu ngành trong sự phát triển của nền kinh tế”, ông Kelhofer nói.

Với 3 tiêu chí như vậy, ông Kelhofer cho rằng, giai đoạn đầu DN sẽ thấy “khó” đáp ứng, nhưng nếu đáp ứng tốt các tiêu chí trên sẽ hỗ trợ tốt trên bước phát triển dài hạn. Nhiều nhà đầu tư quốc tế cho rằng, TTCK Việt Nam cần nhanh chóng chuẩn hóa nhiều điểm để hội nhập, mà một trong những cách làm là cần sớm hoàn thiện những điểm còn tồn tại để được nâng hạng trong bảng tổng sắp của MSCI.

Nâng hạng, cần quyết tâm và hợp sức của nhiều chủ thể

Những vướng mắc nhà đầu tư nêu ra cũng chính là nút thắt hiện nay của TTCK Việt Nam trong việc đáp ứng tiêu chí quan trọng “khả năng tiếp cận thị trường” của MSCI từ cận biên lên mới nổi.

Ông Valentin Laiseca, phụ trách thị trường Đông Nam Á, MSCI cho biết, MSCI dựa trên những tiêu chí được chuẩn hóa, quy trình khách quan, những bằng chứng và công bố thông tin minh bạch để đánh giá nâng hạng thị trường hàng năm. Đối với thị trường Việt Nam, về mặt lý thuyết thì đủ điều kiện, nhưng bản chất thì còn sơ khai, chưa đảm bảo được yếu tố an toàn và bền vững.

Xem xét 14 DN lớn nhất trên TTCK Việt Nam, hiện mới có 4/14 DN đảm bảo yêu cầu tỷ lệ free float, khả năng tiếp cận thị trường của nhà đầu tư ngoại vẫn bị hạn chế.

Chẳng hạn, với khối ngân hàng, trong room 30% cho nhà đầu tư nước ngoài thì có tới 25% cho nhà đầu tư chiến lược, phần còn lại cho các nhà đầu tư khác quá nhỏ. Khuôn khổ vận hành của Việt Nam dù đã được cải thiện nhưng vẫn cần cải thiện tiếp, không nên yêu cầu nhà đầu tư ngoại phải dịch đăng ký của họ sang tiếng Việt.

Trên thị trường, quy định thanh toán T+2 hay bắt buộc ký quỹ trước cũng cần cải tiến để tăng sức lưu chuyển cho dòng vốn. Đặc biệt, các DN trên sàn phải công bố thông tin bằng tiếng Anh và hướng đến việc áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS…

“Bên cạnh đó, quy trình thanh toán bù trừ của Việt Nam luôn có các ngân hàng có vốn nhà nước chịu trách nhiệm. Đây không phải là thông lệ tốt nhất trên thế giới áp dụng”, ông Laiseca nói.

Bên cạnh các tiêu chí định lượng và định tính định sẵn, MSCI còn phải tham vấn ý kiến của nhà đầu tư chuyên nghiệp trước khi đưa ra quyết định nâng hạng mỗi thị trường. Đây là điểm mà TTCK cũng như các DN Việt Nam cần hiểu rõ. Muốn nâng hạng, không chỉ là đủ các tiêu chí MSCI đưa ra, mà phải thuyết phục được ngày càng nhiều các nhà đầu tư ngoại chọn đầu tư vào Việt Nam.

Là DN đã nới room 100% và áp dụng các thông lệ tốt của quốc tế, ông Nguyễn Khắc Hải, Tổng giám đốc CTCP Tập đoàn PAN chia sẻ, thực tế DN rất muốn áp dụng chuẩn mực quốc tế như việc làm báo cáo tài chính theo IFRS, nhưng chi phí ban đầu rất đắt đỏ, phải thuê các kế toán đạt chuẩn quốc tế để thực hiện báo cáo. Bên cạnh đó, DN cũng phải nâng cấp/thay thế phần mềm kế toán mới để đáp ứng với chuẩn mực mới.

“Đây là những việc không hề dễ dàng, nhưng chúng tôi sẽ cố gắng và tin rằng, nhiều DN lớn Việt Nam sẽ cùng chung nỗ lực để đưa TTCK Việt Nam lên tiêu chuẩn cao hơn”, ông Hải nói.

Phan Hằng