Cuối tuần qua, tàu chở dầu Centuries mang cờ Panama đã Mỹ bị tịch thu khi đang chở dầu Venezuela. Đây là động thái mới nhất trong tuyên bố của Tổng thống Donald Trump trong việc ngăn chặn các tàu chở dầu Venezuela. Các chuyên gia hàng hải cho rằng động thái này có thể dựa trên một thẩm quyền pháp lý cho thấy sẽ có thêm thêm nhiều vụ tịch thu trong thời gian tới, và các lô dầu hướng tới thị trường Trung Quốc có thể trở thành mục tiêu tiếp theo.
Theo Dimitris Ampatzidis, nhà phân tích rủi ro và tuân thủ cấp cao tại Kpler, việc tịch thu tàu Centuries mang cờ Panama có thể được thực hiện theo thỏa thuận Salas-Becker năm 2002, cho phép các nhà chức trách Mỹ lên tàu mang cờ Panama chỉ với hai giờ thông báo trước.
“Phần chú ý nhất của vụ tịch thu tàu Centuries là gợi ý rằng Mỹ có thể đang dựa vào thỏa thuận kiểm tra tàu trước đó với Cơ quan Hàng hải Panama”, ông cho biết.
Phân tích của Kpler cho thấy trong tổng số 23 tàu chở dầu bóng tối hiện đang được xác định trong vùng đặc quyền kinh tế của Venezuela, ba tàu đang hoạt động dưới cờ Panama và chở dầu thô Venezuela thuộc diện bị trừng phạt.
“Ngoài các tàu đã bị trừng phạt, Mỹ dường như ngày càng sẵn sàng nhắm mục tiêu vào các tàu khác có liên hệ với hạm đội ngầm khi những tàu chở hàng cố gắng rời Venezuela, đặc biệt là các tàu không treo cờ quốc gia nào hoặc treo cờ Panama”, ông Dimitris Ampatzidis cho biết thêm.
“Điểm đáng chú ý nhất là việc siết dầu mỏ Venezuela không chỉ gây sức ép rất lớn lên chính quyền Tổng thống Maduro, mà còn tác động chiến lược tới Trung Quốc…Càng kéo dài thì càng có thể tạo ra không gian đàm phán trong quan hệ Mỹ-Trung, vì dầu của Venezuela được bán với giá rẻ cho Trung Quốc, và đó là loại dầu thô nặng mà Trung Quốc có thể tinh chế. Nếu không có dầu của Venezuela, Trung Quốc sẽ phải chuyển sang thị trường Nga và Trung Đông tốn kém hơn”, Aaron Roth, chuyên gia chiến lược – an ninh tại Chertoff Group cho biết.
Kể từ đầu năm đến nay, Venezuela đã sản xuất khoảng 900.000 thùng dầu thô và condensate, chiếm khoảng 1% tổng nguồn cung toàn cầu. Dữ liệu của Kpler cho thấy Trung Quốc mua khoảng 76% sản lượng của Venezuela. Trong khi Mỹ đã nhập khẩu khoảng 17% sản lượng của Venezuela trong năm 2025, chỉ bằng một nửa so với tỷ trọng nhập khẩu năm 2024.
Ngoài ra, Cuba, Tây Ban Nha và Italy cũng là những khách hàng đáng kể khác của dầu Venezuela.
Mặt khác, việc tịch thu các tàu mang cờ Panama như tàu Centuries cũng diễn ra trong bối cảnh căng thẳng hiện hữu giữa Mỹ, Trung Quốc và Panama về quyền kiểm soát Kênh đào Panama. Tổng thống Trump đã tuyên bố sẽ giành lại Kênh đào Panama và nói rằng tuyến đường thủy này đang bị Trung Quốc chi phối.
“Dưới nhiều hình thức khác nhau, địa chính trị đang ngày ngày càng tác động đến thương mại thế giới, quan hệ kinh tế và chuỗi cung ứng hàng hải. Đây dường như là một ví dụ khác về điều đó”, Peter Sand, nhà phân tích vận tải biển tại Xeneta cho biết.
Việc Mỹ sử dụng một thỏa thuận pháp lý yêu cầu sự hợp tác của Panama để tịch thu tàu có thể bị Trung Quốc nhìn nhận trong bối cảnh rộng hơn của cuộc cạnh tranh quanh Kênh đào Panama.
Theo Brandon Daniels, CEO của công ty tư vấn chuỗi cung ứng Exiger, nếu con tàu thực sự treo cờ Panama và bị kiểm tra trên vùng biển quốc tế, thì thông thường Mỹ phải có sự cho phép của quốc gia treo cờ, trong trường hợp tàu Centuries là Panama.
Ông cho biết, Mỹ và Panama đã có các khuôn khổ pháp lý sẵn có giúp rút ngắn quy trình xin chấp thuận, vì vậy vụ việc này nhiều khả năng phản ánh sự hợp tác giữa hai nước, thông qua thỏa thuận Salas–Becker hoặc một cơ chế tương tự.
Trong khi Trung Quốc xem hành động gần đây của Mỹ là vi phạm luật pháp quốc tế, Mỹ lại xem việc tịch thu này là hành động thực thi lệnh trừng phạt, vì cho rằng con tàu đã tham gia né tránh các biện pháp trừng phạt.
Ông cho biết tình hình hiện tại cho thấy mối quan hệ năng động và phức tạp mà Panama có với cả Trung Quốc và Mỹ. “Panama rất tập trung vào việc trở thành hành lang Nam Á và là quốc gia đăng ký tàu biển quan trọng, nhưng nước này cũng tìm kiếm sự hợp tác với Mỹ như một mục tiêu chiến lược để có nguồn tài trợ bền vững”, ông Brandon Daniels cho biết.
