Giai đoạn 2016 - 2020, có khoảng 500 DNNN sẽ thực hiện cổ phần hóa. Nếu các DN này thực hiện đăng ký niêm yết, giao dịch trên TTCK sẽ giúp TTCK tăng quy mô lên khoảng 55 - 60% GDP.
Nhiều sản phẩm mới
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) mới đây đã công bố dự thảo Kế hoạch triển khai Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam giai đoạn 2016 - 2020. Trên cơ sở tiếp nhận góp ý từ các thành viên thị trường, UBCK sẽ chốt đường hướng phát triển thị trường cho giai đoạn tới.
Điểm nổi bật trong dự thảo là hướng xây dựng Luật Chứng khoán thế hệ 2, để mở đường cho triển khai nhiều sản phẩm, dịch vụ mới.
Liên quan đến các giải pháp nhằm tăng quy mô và thanh khoản cho thị trường, nhà quản lý sẽ tập trung bổ sung các quy định và tổ chức cưỡng chế việc thực thi việc đăng ký giao dịch trên hệ thống UPCoM đối với các công ty đại chúng, DNNN đã cổ phần hóa. Giai đoạn 2016 - 2020, có khoảng 500 DNNN sẽ thực hiện cổ phần hóa. Trong trường hợp toàn bộ các DNNN đã cổ phần hóa thực hiện đăng ký niêm yết, giao dịch trên TTCK, thì theo ước tính của UBCK, chỉ riêng khối doanh nghiệp này sẽ giúp TTCK tăng quy mô lên khoảng 55 - 60% GDP từ mức 34,5% GDP vào cuối năm 2015.
Để hỗ trợ thị trường cổ phiếu phát triển, ngoài bổ sung hướng dẫn chào bán chứng khoán theo giá thị trường, nhà quản lý sẽ xây dựng cơ chế chuyển từ chào bán theo điều kiện cấp phép sang đăng ký chào bán sau khi công bố thông tin đầy đủ. Các nội dung mới này dự kiến sẽ được đưa vào Luật Chứng khoán thế hệ 2 và các thông tư để thực hiện từ năm 2017 - 2019. Ngoài ra, UBCK sẽ ban hành Quy chế hướng dẫn nghiệp vụ chào bán, phát hành chứng khoán theo phương pháp dựng sổ để dự kiến áp dụng từ năm 2017.
Đối với TTCK phái sinh, trên cơ sở kết quả triển khai 2 sản phẩm ban đầu tích cực khi mở cửa thị trường trong thời gian tới là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ 5 năm, hợp đồng tương lai chỉ số, nhà quản lý và tổ chức thị trường sẽ bổ sung các quy định mới vào Luật Chứng khoán thế hệ 2 và các văn bản hướng dẫn cho phép triển khai hợp đồng tương lai cổ phiếu; quyền chọn chỉ số, trái phiếu, cổ phiếu và các tài sản khác...
Cùng với kế hoạch sớm hình thành cơ chế mở đường cho quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ hưu trí bổ sung ra đời, Bộ Tài chính, UBCK sẽ phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp xây dựng cơ chế thúc đẩy phát triển các quỹ thành viên cho lĩnh vực công nghệ cao như: quỹ mạo hiểm, quỹ vốn cổ phần tư nhân.
Với thị trường trái phiếu, ngoài tập trung đa dạng hóa sản phẩm, UBCK sẽ đề xuất Chính phủ, Bộ Tài chính ban hành cơ chế thúc đẩy sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp; trong đó, sẽ nghiên cứu triển khai nghiệp vụ chứng khoán hóa tài sản để đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK. Xây dựng hệ thống nhà kinh doanh trái phiếu sơ cấp, tạo lập cơ chế liên kết giữa các thành viên thị trường sơ cấp với thành viên thị trường thứ cấp, từng bước hình thành các nhà tạo lập thị trường trái phiếu.
Ngoài ra, từ bước cải cách gốc là xây dựng Luật Chứng khoán thế hệ 2, nhiều sản phẩm, nghiệp vụ mới cũng sẽ được UBCK đề xuất triển khai trong vòng 5 năm tới như: cho phép vay chứng khoán để bán, mở rộng cơ chế Đối tác thanh toán trung tâm (CCP) cho thị trường cơ sở; hướng dẫn các doanh nghiệp niêm yết phát hành các loại chứng khoán để niêm yết trên thị trường quốc tế; hướng dẫn nghiệp vụ ngân hàng đầu tư cho các CTCK…
Làm mới “chân phanh”
Trong khi các sản phẩm, dịch vụ mới như trên được kỳ vọng sẽ mang lại sức sống mới giúp cho TTCK tăng tốc, phát triển theo chiều sâu, thì UBCK cũng đề xuất nhiều giải pháp được ví như là “chân phanh”, để đảm bảo cho thị trường phát triển lành mạnh, nâng cao tính tuân thủ và chuyên nghiệp hơn.
Theo đó, UBCK đang tính toán để đưa vào Luật Chứng khoán thế hệ 2 các quy định mới nhằm đảm bảo cho cơ quan quản lý thị trường có đủ thẩm quyền để thực thi các chức năng quản lý, thanh tra, cưỡng chế thực thi theo thông lệ quốc tế. Việc hiện đại hóa hệ thống cơ sở hạ tầng, hệ thống công nghệ thông tin, chất lượng nguồn nhân sự để đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng quản lý, giám sát trên thị trường cũng sẽ được coi trọng hơn.
Theo CTCK MB (MBS), sự ra đời của TTCK phái sinh đang cận kề, nhưng dường như một số CTCK chưa chuẩn bị được những điều kiện cần thiết cho việc sẵn sàng tham gia triển khai mảng thị trường mới này.
Nghiên cứu của MBS cho thấy, các yếu tố rủi ro về thanh khoản và đòn bẩy sẽ có tác động đáng kể trong giai đoạn đầu TTCK phái sinh hoạt động. Để triển khai TTCK phái sinh thành công, cần bắt đầu từ tập trung vào hoạt động truyền thông trên diện rộng qua nhiều kênh tương tác. Trong giai đoạn đầu, NĐT tổ chức sẽ đóng vai trò then chốt trong tạo thanh khoản cho thị trường, đồng thời tạo lực hút lôi kéo NĐT cá nhân tham gia trong giai đoạn tiếp theo. Sở GDCK nên phối hợp với CTCK xây dựng một hệ thống giao dịch ảo để cho NĐT giao dịch thử nghiệm…
Hệ thống công nghệ của các CTCK đã đạt được những bước tiến đáng kể, nhưng với sự thay đổi nhanh của những xu hướng công nghệ trên thế giới, cũng như những yêu cầu của hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh, đang đặt ra nhiều thách thức cho các CTCK trong chuẩn bị hạ tầng công nghệ cho giai đoạn 2016-2020. Riêng với hệ thống hạ tầng cho giao dịch chứng khoán phái sinh đòi hỏi phải đáp ứng các tiêu chí như: hệ thống real time nhận thông tin thị trường từ Sở GDCK (giá các loại hợp đồng), hệ thống xác nhận ký quỹ link với ngân hàng thanh toán được chỉ định, hệ thống tài khoản đích danh của khách hàng đăng ký sử dụng dịch vụ đầu tư chứng khoán phái sinh…
Nên coi trọng đa dạng hàng hóa, cơ sở NĐT cho thị trường trái phiếu
Về dài hạn, để thúc đẩy thị trường trái phiếu phát triển theo chiều sâu, chuyên nghiệp hơn, Bộ Tài chính, UBCK cần đa dạng hóa sản phẩm bằng cách cho phép bán khống, phát hành trái phiếu chính phủ lãi suất thả nổi, trái phiếu chính phủ lãi suất gắn với lạm phát...
Hiện một số sản phẩm như: trái phiếu chính phủ lãi suất thả nổi, hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ đã có chủ trương và khung pháp lý ban đầu, nhưng tiến độ triển khai đang chậm so với kỳ vọng của thị trường.
Để đa dạng hóa loại hình đầu tư trên thị trường, nhà quản lý cần sớm ban hành các quy định cho phép thành lập quỹ hưu trí, quỹ tương hỗ, quỹ đầu cơ trái phiếu… Cũng cần có chính sách ưu đãi như miễn, giảm các loại thuế, phí khi đầu tư trái phiếu chính phủ, để thu hút các nguồn lực trong và ngoài nước đầu tư vào loại tài sản này.
Các thành viên thị trường đang nóng lòng muốn thúc đẩy thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển sôi động, minh bạch và chuyên nghiệp hơn. Muốn vậy, cơ quan quản lý cần hoàn thiện hành lang pháp lý để chuẩn hóa rõ ràng vai trò, nhiệm vụ của từng loại hình thành viên trên thị trường như: công ty định hạng tín nhiệm, doanh nghiệp phát hành, NĐT tổ chức và cá nhân, NĐT nước ngoài. Cũng cần ưu đãi thuế, phí để khuyến khích thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển trong giai đoạn đầu.
Cần tăng cường giám sát TTCK
Bên cạnh nhiệm vụ giám sát trọng yếu đang thực hiện thường xuyên hiện nay là giám sát các CTCK thành viên, các công ty quản lý quỹ, các đơn vị phát hành chứng khoán ra công chúng, hoạt động giao dịch chứng khoán…, UBCK cần tăng cường giám sát hoạt động công bố thông tin để đảm bảo các thông tin công bố đúng, đủ, dễ hiểu theo mẫu biểu quy định. Các công ty có quy mô tài sản và vốn lớn, có số lượng cổ đông trong và ngoài nước nhiều phải công bố thông tin bằng tiếng Anh theo hướng đầy đủ, dễ tiếp cận.
Cùng với thúc đẩy, bắt buộc các công ty đại chúng đã chào bán chứng khoán công khai ra công chúng phải có nghĩa vụ đăng ký niêm yết, giao dịch, UBCK cần tăng cường giám sát các tổ chức này trong thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin, tuân thủ các quy định về TTCK ngay từ khi lên sàn. Cần tiếp tục nỗ lực nâng chuẩn niêm yết đối với các công ty đại chúng, nhằm cải thiện chất lượng hàng hóa cho thị trường, hấp dẫn NĐT. Với những công ty không đủ chuẩn, nên kiên quyết đưa xuống giao dịch tại sàn UPCoM.
