Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2% - 3,5%
Thống kê cho thấy, giai đoạn trước năm 2010, thời hạn vay bình quân bao gồm thời gian ân hạn của các khoản vay ODA nằm trong khoảng 30 - 40 năm, với chi phí vay từ 0,7 - 0,8%/năm.
Tuy nhiên, kể từ năm 2011, thời hạn vay bình quân chỉ còn từ 10 - 25 năm, tùy theo từng đối tác và từng loại vay, với chi phí vay khoảng 2%/năm trở lên. Đặc biệt, nhiều nhà tài trợ đã chuyển từ nguồn vốn ODA sang nguồn vốn vay hỗn hợp kèm theo các điều kiện ràng buộc.
Tại cuộc họp báo chuyên đề vừa được Bộ Tài chính tổ chức sáng qua (22/3), ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) cho biết, dự kiến đến tháng 7/2017, Việt Nam có thể không còn được vay theo điều kiện ODA, phải chuyển sang sử dụng nguồn vay ưu đãi và tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2% - 3,5%.
Theo số liệu của Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2005 - 2015, tổng số vốn ODA, vay ưu đãi được ký kết khoảng 45 tỷ USD, trong đó 1/3 được cho ngân sách trung ương để cấp phát cho các chương trình, dự án thuộc nhiệm vụ chi của Ngân sách trung ương; 1/3 dành cho các chương trình, dự án của địa phương, phần còn lại để cho vay lại các dự án trọng điểm của Nhà nước.
Trong tổng số vốn dành cho chương trình, dự án của địa phương, tỷ trọng vốn cấp phát chiếm tới 92,2%, trong khi đó cho vay lại chỉ chiếm 7,8%. Do đó, đối với phần vốn để cho vay lại các dự án đầu tư trọng điểm của nhà nước, cho đến nay hầu hết Chính phủ vẫn chịu toàn bộ các rủi ro tín dụng. Cơ quan cho vay lại chỉ có vai trò là ngân hàng phục vụ và hưởng phí dịch vụ.
Theo ông Long, áp lực trả nợ từ nay đến 2020 chưa lớn, nhưng sẽ tăng lên vào giai đoạn 2022 - 2025. Dựa trên kịch bản kinh tế vĩ mô năm 2016, các khoản nợ đến hạn, nghĩa vụ trả nợ năm 2016 khoảng 24% trên tổng thu ngân sách. Lý giải về nguyên nhân khiến con số này khá cao, ông Long cho biết, vốn ngắn hạn 1-3 năm huy động trong giai đoạn 2012-2014 rất nhiều, khiến áp lực trả nợ tăng nhanh nhưng sẽ giảm dần từ sau 2017.
Dựa trên kịch bản kinh tế vĩ mô năm 2016, các khoản nợ đến hạn, nghĩa vụ trả nợ năm 2016 khoảng 24% trên tổng thu ngân sách
Để giảm áp lực của việc trả nợ vốn vay ODA lên ngân sách, Bộ Tài chính đề xuất, Nhà nước cần tập trung nguồn vốn ODA vào những linh vực then chốt, các dự án công trình trọng điểm, thu hẹp phạm vi cấp phát từ Ngân sách nhà nước và giảm tính bao cấp của nhà nước trong cơ chế sử dụng vốn vay nước ngoài.
Đồng thời, đối với các lĩnh vực, các dự án có khả năng hoàn vốn và có khả năng huy động từ các thành phần kinh tế thì phải chuyển dần sang cơ chế thị trường thông qua cơ chế cho vay chịu rủi ro, về lâu dài sẽ thực hiện đúng theo cơ chế thị trường.
Ông Long cho biết, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ Tài chính và các bộ ngành liên quan làm việc với Ngân hàng Thế giới (WB) và sau đó đến các nhà tài trợ khác để đàm phán lộ trình và phương án để hạn chế tối đa tác động của trả nợ nhanh tới ngân sách. Đồng thời, đàm phán với các chủ đầu tư đang sử dụng vốn vay lại và các địa phương nhằm tránh “sốc” khi rút ngắn thời gian trả nợ khiến tăng chi phí dự án, áp lực trả nợ lên ngân sách.
Trước mắt, WB cam kết sẽ cùng với phía Việt Nam tính toán các phương án phù hợp, không tác động nhiều đến nghĩa vụ nợ của Việt Nam trước mắt và lâu dài.
