Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà báo cáo giải trình.
Thảo luận tại Quốc hội về Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi (Dự thảo) sáng 14/5, một trong những vấn đề được đại biểu quan tâm là khi không tổ chức cấp huyện thì nhiều nhiệm vụ, quyền hạn giao cấp xã, cùng với mở rộng địa giới đơn vị hành chính cấp xã sẽ dẫn đến khối lượng công việc tăng lên rất nhiều.
Đại biểu Trần Thị Thanh Hương (An Giang) tán thành trong phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương các cấp thì “trường hợp cần thiết”, UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, Chủ tịch UBND cấp xã.
Vị đại biểu An Giang đề nghị tiếp tục nghiên cứu bổ sung hoặc giao Chính phủ quy định rõ hơn, chặt chẽ hơn trường hợp cần thiết là như thế nào để thuận lợi hơn cho UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh thể hiện rõ trách nhiệm của cấp tỉnh, cũng như đảm bảo thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã trước mắt và lâu dài.
Đại biểu Nguyễn Hải Dũng (Nam Định) nêu, khoản 2 Điều 11 Dự thảo quy định phân định thẩm quyền địa phương, những vấn đề liên quan đến 2 đơn vị hành chính cấp xã trở lên thì thuộc thẩm quyền giải quyết của chính quyền cấp tỉnh. Những vấn đề thuộc 2 tỉnh trở lên thì thuộc thẩm quyền giải quyết cấp Trung ương.
Trên thực tế có 2 xã giáp nhau nhưng thuộc 2 tỉnh, đại biểu Dũng băn khoăn, chuyện khói bụi từ xã này đến xã kia, sạt lở bờ sông của xã này gây sạt lở bờ sông của xã kia, chất thải của xã này gây ảnh hưởng đến cuộc sống của xã kia sẽ phải đưa đến cơ quan Trung ương giải quyết vì thuộc lãnh thổ 2 tỉnh?
Nếu những việc cụ thể như thế mà phải đưa lên Trung ương giải quyết theo quy định của dự thảo luật thì "rất phức tạp, tốn kém”, trong khi những việc này chính quyền 2 xã, 2 tỉnh có thể xử lý được – vị đại biểu Nam Định nhìn nhận.
Vẫn theo vị đại biểu này, quy định như dự thảo luật có thể xảy ra trường hợp việc của chính quyền cấp xã sẽ đẩy lên cấp tỉnh, việc cấp tỉnh đẩy lên Trung ương mà không chịu tự giải quyết ngay từ đầu, không phát huy được tính chủ động trong phục vụ nhân dân.
Giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh lần đầu tiên sau gần 80 năm kể từ ngày thành lập nước, trên cơ sở chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội xem xét và sẽ quyết định thay đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp.
“Đây là cuộc cải cách thể chế và hành chính toàn diện mang tính kiến tạo sâu sắc, phản ánh tầm nhìn chiến lược và quyết tâm đổi mới để đất nước đủ điều kiện vững bước vào kỷ nguyên mới”, Bộ trưởng nói.
Hồi âm ý kiến đại biểu về một số vấn đề cụ thể, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà đề cập nguyên tắc và yếu tố xuyên suốt của dự thảo luật nhằm thay đổi nền hành chính địa phương.
Theo đó, Dự thảo kế thừa, bổ sung, phân định rành mạch thẩm quyền về phân cấp, phân quyền, ủy quyền, đây cũng là nội dung cốt lõi với mục tiêu làm sao phân cấp, phân quyền, ủy quyền rõ giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương với nhau, làm cơ sở pháp lý để toàn bộ hệ thống pháp luật chuyên ngành sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới.
“Đây là những yếu tố mang tính nguyên tắc để các luật chuyên ngành căn cứ vào đây để sửa đổi, bổ sung; đồng thời thúc đẩy sự chủ động, năng động, sáng tạo của chính quyền địa phương theo phương châm địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, như Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần quán triệt”, theo Bộ trưởng.
Trong nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo và thẩm tra đã phối hợp rà soát một cách thận trọng, kỹ lưỡng, dự liệu những vấn đề phát sinh để thiết lập cơ chế điều hành sáng tạo, linh hoạt, năng động cho chính quyền địa phương.
“Quy định này nhằm đảm bảo trong trường hợp cần thiết, UBND hoặc chủ tịch UBND tỉnh phải kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh, để dòng chảy điều hành thông suốt, không đình trệ, gián đoạn”, Bộ trưởng cho hay và nhấn mạnh dù phân cấp, phân quyền nhưng không buông lỏng.
Người đứng đầu ngành nội vụ cũng giải đáp băn khoăn “thế nào là trường hợp cần thiết?” được đại biểu đặt ra ở phiên thảo luận.
Theo Bộ trưởng, trường hợp cần thiết là khi cơ quan chuyên môn hoặc cấp xã không đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ nào đó; khi phát sinh vấn đề khẩn cấp, phức tạp, nhạy cảm vượt quá khả năng giải quyết của cấp dưới; khi các nhiệm vụ đột xuất, bất thường cần phản ứng nhanh và kịp thời; hay khi chủ tịch UBND tỉnh xác định có dấu hiệu trì trệ, né tránh; hay các tình huống cần điều phối, điều hòa liên vùng…
“Thực tiễn rất đa dạng, phong phú, nếu không có cơ chế này, thực sự không đảm bảo được yêu cầu vận hành trơn tru, liên thông, thống nhất, hiệu quả”, Bộ trưởng giải thích và thông tin thêm là trong Luật Tổ chức Chính phủ cũng có một điều khoản giao Thủ tướng xử lý tình huống trong trường hợp cần thiết.
Ngay sau khi dự luật được Quốc hội thông qua (tại kỳ họp thứ 9 này), Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ phải ban hành 25 nghị định để triển khai Luật Tổ chức chính quyền địa phương, nhằm kịp thời phân cấp, phân quyền, ủy quyền cho chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức mới.
