"Sự hình thành chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu là kết quả của sự lựa chọn của thị trường và doanh nghiệp…Các quốc gia giàu tài nguyên với các khoáng sản thiết yếu nên đóng vai trò chủ động trong việc bảo vệ an ninh và ổn định của chuỗi công nghiệp và cung ứng, đồng thời đảm bảo hợp tác kinh tế và thương mại bình thường", phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết.
Hôm thứ Hai (20/10), Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Úc Anthony Albanese đã ký kết một thỏa thuận tại Nhà Trắng nhằm tăng cường nguồn cung đất hiếm và các khoáng sản thiết yếu khác.
Thỏa thuận khung được mô tả là thỏa thuận trị giá 8,5 tỷ USD giữa hai quốc gia được đưa ra ngay sau khi Trung Quốc áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm chặt chẽ hơn.
"Trong khoảng một năm nữa, chúng ta sẽ có rất nhiều khoáng sản thiết yếu và đất hiếm, và chúng ta sẽ không biết phải làm gì với chúng", Tổng thống Trump phát biểu sau khi công bố thỏa thuận với Úc để phát triển các dự án đất hiếm và đảm bảo Mỹ tiếp cận được các vật liệu này.
Đầu tháng này, Bộ Thương mại Trung Quốc đã công bố các biện pháp hạn chế mở rộng đối với việc xuất khẩu đất hiếm và các công nghệ liên quan, nhằm ngăn chặn việc sử dụng khoáng sản trong quân đội và các lĩnh vực nhạy cảm khác.
Các nhà sản xuất ô tô phương Tây nằm trong số những bên đã lên tiếng cảnh báo về các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới, khi cho rằng các biện pháp này có thể mở đường cho một giai đoạn bất ổn trong chuỗi cung ứng.
Trong khi đó, nhu cầu về đất hiếm và các khoáng sản quan trọng dự kiến sẽ tăng trưởng theo cấp số nhân trong những năm tới khi quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch diễn ra nhanh chóng.
Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu về chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, chiếm khoảng 60% sản lượng khoáng sản và vật liệu đất hiếm của thế giới. Các quan chức Mỹ trước đây đã cảnh báo rằng điều này đặt ra một thách thức chiến lược trong bối cảnh thế giới đang chuyển hướng sang các nguồn năng lượng sạch bền vững hơn.
George Cheveley, giám đốc danh mục đầu tư tài nguyên thiên nhiên tại Ninety One đã mô tả thỏa thuận giữa Mỹ và Úc là một thỏa thuận đã được chờ đợi từ lâu, đó là một thỏa thuận tốt được thiết kế để thúc đẩy nguồn cung khoáng sản quan trọng bên ngoài Trung Quốc.
“Xét về góc độ đầu tư, điều này không quá rõ ràng. Đây là một lĩnh vực rất nhỏ…Và rõ ràng khi bạn đang làm việc với một lĩnh vực bị chính trị hóa và tiền của chính phủ được đầu tư chủ yếu như một khoản trợ cấp, điều đó cho thấy rất khó để nó hoạt động hiệu quả về mặt kinh tế”, ông cho biết thêm.
Chính quyền Tổng thống Trump đã tìm cách đa dạng hóa nguồn cung cấp đất hiếm, chuyển sang các quốc gia đồng minh như Úc và các quốc gia giàu tài nguyên khác.
Úc nắm giữ trữ lượng đất hiếm lớn thứ tư thế giới và đã tăng cường sản xuất trong nửa thập kỷ qua. Quốc gia này cũng khai thác khoảng một nửa lượng lithium của thế giới.
Trong khi đó, Pakistan đã tự quảng bá mình là một trung tâm thay thế cho các vật liệu quan trọng, với việc các nhà lãnh đạo nước này tháng trước đã ký biên bản ghi nhớ với Tổng thống Trump để cung cấp đất hiếm và các khoáng sản khác cho Mỹ.
Theo một phân tích được công bố bởi Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ, Úc đứng đầu thế giới về điểm đến cho việc thăm dò đất hiếm khi thu hút 64 triệu USD vốn đầu tư trong năm ngoái, chiếm khoảng 45% tổng đầu tư toàn cầu vào lĩnh vực này.
Giáo sư Rick Valenta, giám đốc Viện Khoáng sản Bền vững của Đại học Queensland nhận định rằng Úc không thiếu nhân lực có kỹ năng trong lĩnh vực khai thác và xử lý công nghệ cao. Tuy nhiên, ông cho biết việc xây dựng chuyên môn trong sản xuất hạ nguồn sẽ rất khó khăn nếu chỉ dựa vào các lực lượng thị trường, và việc rót vốn từ thỏa thuận giữa Mỹ và Úc sẽ tạo nên sự khác biệt.
“Hiện nay, một nhà máy tinh chế đang được xây dựng tại bang Tây Úc, dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất đất hiếm vào năm 2027. Chúng tôi có cả loạt dự án đã sẵn sàng triển khai, nhưng vẫn cần thêm vòng hỗ trợ tài chính cuối cùng để có thể vượt qua giai đoạn then chốt và đi vào sản xuất”, ông cho biết.