Dấu hiệu chuyển biến tích cực nói trên đã xuất hiện từ trước khi (2/6) Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hạ tiếp trần lãi suất tiền gửi USD xuống còn 0,5%/năm đối với tổ chức và 2%/năm đối với cá nhân. Bằng chứng của sự chuyển biến này thể hiện qua các số liệu về tình hình huy động vốn của các ngân hàng thương mại (NHTM) trong tháng 5 vừa được NHNN công bố. Theo đó, tính đến 19/5, trong khi tiền gửi bằng VND vào hệ thống ngân hàng tăng 1,32% so với tháng trước thì tiền gửi bằng ngoại tệ đã giảm 1,96% (tổng huy động tăng 0,56%).
Thực tế, sự chuyển biến này cũng chỉ mới xuất hiện trong tháng 5 vừa rồi vì cho đến tháng 4, cũng theo số liệu thống kê của NHNN, tiền gửi bằng VND vẫn giảm 1,84% còn tiền gửi bằng USD thì tăng 1,46% (so với tháng trước đó).
Cùng với những dấu hiệu tích cực khác trên thị trường ngoại tệ, có thể thấy, tình trạng đô la hoá đang dần được hạn chế và thanh khoản tiền đồng trong ngân hàng được hỗ trợ. Trong nhiều tuần gần đây, tỷ giá USD tự do thường xuyên thấp hơn tỷ giá niêm yết của các ngân hàng và cả hai cùng thấp hơn mức trần tỷ giá được xác định thông qua tỷ giá bình quân liên ngân hàng, trong khi tỷ giá bình quân liên ngân hàng cũng đang trong xu hướng giảm. Tính đến ngày 9/6, tỷ giá do Vietcombank niêm yết là 20.630 VND/USD, giảm 300 VND/USD so với cách đây 2 tháng, thấp hơn mức trần cho phép 210 VND/USD và cao hơn tỷ giá trên thị trường tự do 100 VND/USD.
Theo báo cáo của NHNN, trạng thái ngoại tệ của các NHTM đã được cải thiện, tâm lý thị trường ổn định hơn. Các NHTM tiếp tục mua ròng ngoại tệ từ khách hàng và NHNN đã mua ròng khoảng 877 triệu USD từ đầu năm đến nay. Tỷ giá USD/VND bình quân liên ngân hàng có xu hướng giảm, tỷ giá mua - bán của các NHTM dưới mức trần cho phép. Ngày 8/6, tỷ giá bình quân liên ngân hàng ở mức 20.632 đồng/USD, tỷ giá niêm yết của NHTM là 20.470 - 20.580 đồng/USD.
Tỷ giá USD có diễn biến ổn định như kể trên cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng hỗ trợ tâm lý cho người dân yên tâm chuyển sang gửi tiền đồng. Tuy nhiên, nguyên nhân hàng đầu là do sự chênh lệch quá xa giữa lãi suất huy động tiền đồng và lãi suất huy động USD. Cụ thể, trong khi lãi suất huy động USD bị chặn ở mức rất thấp như kể trên thì lãi suất huy động VND thực tế lên đến 17-18%/năm.
Theo một lãnh đạo Khối khách hàng cá nhân của Eximbank, khách hàng đã có xu hướng chuyển dần từ gửi tiết kiệm bằng USD sang gửi tiết kiệm bằng VND. Còn theo đại diện của HDBank, nguồn tiền gửi bằng ngoại tệ tại Ngân hàng bắt đầu có xu hướng sụt giảm thời gian gần đây, trong khi tiết kiệm tiền đồng có chiều hướng tăng trưởng tốt hơn.
Bên cạnh đó, với quyết định cấm huy động và cho vay vàng vừa được NHNN đưa ra đầu tháng 5 và đến nay một số ngân hàng đã thu phí dịch vụ giữ hộ vàng, khiến khách hàng đang gửi tiết kiệm bằng vàng cũng bán vàng để chuyển sang tiền đồng. Việc giá vàng trong nước thời gian qua thường xuyên thấp hơn giá vàng quốc tế quy đổi (một hiện tượng ngược hẳn với năm trước) cũng là một nguyên nhân khiến nhiều người bớt phần ưa thích nắm giữ vàng, đặc biệt là giới đầu cơ.
Phía các ngân hàng cũng liên tục đưa ra các chính sách khuyến khích những người gửi vàng chuyển sang gửi tiền đồng như chào giá mua vàng cao hơn giá thị trường nếu khách hàng tái tục gửi tiền đồng. Đơn cử tại HDBank, từ nay đến ngày 31/12, giá mua vàng của khách hàng gửi vàng tại ngân hàng và tái tục gửi tiền đồng cao hơn 0,15% giá mua vàng do HDBank niêm yết tại thời điểm khách hàng bán vàng…
Theo Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Giàu, để ổn định thị trường ngoại tệ cũng như thị trường vàng, NHNN sẽ tiếp tục có những biện pháp kiểm soát chặt hơn đối với ngoại tệ cũng như thị trường vàng. Trong khi đó, trước diễn biến tăng giá tiêu dùng, lãi suất tiền đồng vẫn khó hạ trong ngắn hạn. Do đó, động lực thúc đẩy sự dịch chuyển tiền gửi ngoại tệ, vàng sang tiền đồng vẫn còn. Thực tế, cạnh tranh huy động VND được các NHTM cho biết, vẫn chưa bớt căng thẳng, dù tín dụng đối với nền kinh tế tính đến 19/5 chỉ ước tăng 0,01% so với tháng trước. Trong đó, tín dụng VND giảm 0,64%.
