 |
Nhằm triệt tiêu động lực nắm giữ ngoại tệ của cá nhân, doanh nghiệp, trong sáu tháng đầu năm, ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành hai thông tư (số 09 và số 14) hạ trần lãi suất tiền gửi USD xuống mức 2%/năm đối với cá nhân và 0,5%/năm đối với doanh nghiệp.
Lo mất khách hàng
Việc liên tục ép hạ trần lãi suất tiền gửi USD trong mấy tháng đầu năm đã phát huy tác dụng, rất nhiều người dân đã chuyển tiết kiệm từ USD sang VND để hưởng lãi suất cao hơn. Một số ngân hàng thương mại đã giảm mạnh lãi suất huy động USD (có ngân hàng giảm chỉ còn 0,5%/năm). Tuy nhiên, đến cuối tháng 6, đầu tháng 7, tình hình đã thay đổi. Rất nhiều ngân hàng thương mại kéo thẳng đường cong lãi suất tiền gửi USD từ kỳ hạn 1 tháng đến 13 tháng về cùng mức 2%/năm. Một số ngân hàng thương mại tung ra các chương trình khuyến mãi (tặng quà) để thu hút khách hàng. Hiện tượng lách trần lãi suất huy động USD lại xuất hiện. Bảng niêm yết vẫn đề 2%/năm, nhưng nhân viên trao đổi miệng thì cho biết sẽ trả cho khách từ 3 – 3,5%/năm tuỳ số lượng USD gửi. Diễn biến cho thấy cung – cầu vốn ngoại tệ của các ngân hàng thương mại đang bắt đầu có vấn đề.
Theo số liệu từ NHNN, tính đến giữa tháng 6/2011, huy động vốn bằng ngoại tệ chỉ tăng 8,9% so cuối năm 2010, trong khi đó tốc độ tăng tín dụng bằng ngoại tệ lên tới 22,4%.
Vốn tiết kiệm ngoại tệ của dân cư chiếm khoảng 70%/tổng vốn huy động ngoại tệ của các ngân hàng, xu hướng chuyển mạnh tiết kiệm sang tiền đồng trong sáu tháng đầu năm đang khiến cho nguồn tiền gửi ngoại tệ tăng chậm lại. Bên cạnh đó có thông tin lượng ngoại tệ của các doanh nghiệp nhà nước bán cho ngân hàng không được như kỳ vọng. Nhiều ngân hàng thương mại đang lo ngại không có đủ nguồn vốn hỗ trợ nhu cầu USD để thanh toán cho đối tác nước ngoài của các doanh nghiệp, thanh toán các hợp đồng hàng hoá nhập khẩu, và nhu cầu tiêu dùng dân cư những tháng cuối năm. Thiếu ngoại tệ để đáp ứng nhu cầu khách hàng cũng đồng nghĩa với việc tăng nguy cơ mất khách hàng vào tay các ngân hàng khác có nguồn cung ngoại tệ tốt. Đây là tình trạng không ngân hàng thương mại nào muốn.
Nhu cầu vay USD tăng do lãi suất USD thấp
Một nguyên nhân nữa khiến cầu vốn ngoại tệ tiếp tục tăng là do quan hệ tín dụng ngoại tệ vẫn đem lại lợi ích cho cả doanh nghiệp lẫn ngân hàng. Về phía doanh nghiệp, vay USD rẻ hơn vay VND (lãi suất vay USD hiện chỉ từ 6 – 8,5%/năm, trong khi đó lãi suất vay VND từ 18 – 26%/năm). Phía ngân hàng thương mại thì việc NHNN áp trần lãi suất tiền gửi USD khiến giá đầu vào của các ngân hàng thấp hẳn so với trước (2% so với 5% đến 6,5%). Do đó, chênh lệch lãi suất ngoại tệ đầu vào (huy động) và lãi suất ngoại tệ đầu ra (cho vay) của ngân hàng thương mại khá cao. Ví dụ, Vietcombank trả lãi suất tiền gửi USD kỳ hạn từ 1 - 12 tháng là 2%/năm, trong khi lãi suất cho vay ngắn hạn của ngân hàng này là 7,3%/năm, lãi suất cho vay dài hạn là 8,3%/năm.
Quyết định áp dụng trần lãi suất tiền gửi cũng như tăng dự trữ bắt buộc đối với ngoại tệ của NHNN trong sáu tháng đầu năm được xem là biện pháp buộc ngân hàng thương mại giảm lãi suất huy động và tăng lãi suất cho vay ngoại tệ. Mục đích của NHNN khiến cho người dân/tổ chức thấy nên chuyển gửi bằng USD sang VND, tăng thanh khoản VND cho các ngân hàng thương mại, tạo điều kiện giảm lãi suất VND. Tuy nhiên, do chưa giảm được lãi suất VND nên nhu cầu vay ngoại tệ vẫn tiếp tục tăng. Một khi cung – cầu ngoại tệ chênh lệch thì sự cạnh tranh huy động vốn bằng cách lách trần tất yếu xảy ra.
Dự báo lạm phát năm 2011 ở mức 15 – 17% cộng với lãi suất huy động USD tăng đã khiến người gửi tiền bắt đầu tính toán về mức lãi suất thực dương trong việc sử dụng đồng tiền nào để gửi ngân hàng. Chưa thể khẳng định hiện tượng lách trần lãi suất tiền gửi USD hiện nay có dẫn đến cuộc đua lãi suất gay gắt sắp tới hay không nhưng hiện tượng này ít nhiều cho thấy một lần nữa các biện pháp can thiệp hành chính vào lãi suất không đạt được kỳ vọng khi chưa giải quyết được đồng thời, căn bản các yếu tố thị trường. Việc tăng lãi suất tiền gửi ngoại tệ có thể thu hút được vốn vào ngân hàng, nhưng cũng gia tăng thêm áp lực đến tỷ giá USD/VND thời gian tới.
