Trong Thông báo 447/TB-VPCP (ngày 21/9/2017) về kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại cuộc làm việc với tỉnh Hà Tĩnh ngày 24/7/2017, liên quan đến kiên nghị dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê, các bộ liên quan và tỉnh Hà Tĩnh được giao phối hợp nghiên cứu kỹ Dự án, khẩn trương đề xuất các phương án phù hợp đối với Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trước ngày 5/10/2017.
Kết luận cũng nêu rõ, cần nghiên cứu cả khả năng cung cấp nguyên liệu cho Formosa Hà Tĩnh. Không xây dựng nhà máy thép ở đây.
Trước đó, vào tháng 7/2017, sau nhiều cuộc họp, ghi nhận ý kiến các bên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chủ trương cho phép Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê dừng Dự án khai thác sắt Thạch Khê và dừng cả Dự án sản xuất phôi thép công suất 2 triệu tấn/năm tại đây.
Một trong những lý do là, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, năng lực tài chính của Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê không đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư Tổ hợp dự án theo tiến độ, cho dù tổng mức đầu tư của dự án 3 năm có tơi 2 lần điều chỉnh giảm.
Tháng 12/2014, Dự án điều chỉnh phê duyệt có tổng mức đầu tư là hơn 14.500 tỷ. Đến tháng 4/2016 giảm còn hơn 13.000 tỷ, trong đó giai đoạn 1 là hơn 6.600 tỷ. Đến tháng 3/2017, theo đề nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê đã tính toán lại hiệu quả kinh tế dự án và tổng mức đầu tư dự án giảm còn hơn gần 12.200 tỷ.
Thế nhưng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, sau 2 lần điều chỉnh (giảm 2.300 tỷ), dự án vẫn chưa tính hết chi phí liên quan vào tổng mức đầu tư của dự án.
Ngoài ra, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Dự án điều chỉnh phê duyệt năm 2014 chưa tính đủ chi phí vào tổng mức đầu tư và chưa dự báo giá quặng sắt trong dài hạn nên không đủ cơ sở tính toán hiệu quả dự án.
Trong đó, việc tiêu thụ quặng sắt tại mỏ sắt Thạch Khê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá mới có Hòa Phát ký thỏa thuận nguyên tắc mua bán quặng sắt Thạch Khê với khối lượng 2017-2021 là 3 triệu tấn/năm, giai đoạn 2022-2027 chưa có cam kết cụ thể. Cho nên phương án tiêu thụ quặng sắt Thạch Khê trong dài hạn là “chưa chắc chắn”.
Trong khi, Dự án thép Formosa với tổng nhu cầu quặng sắt từ 7-14 triệu tấn/năm vẫn chưa có ý định mua quặng sắt mỏ Thạch Khê.
Hơn nữa, còn một số quan ngại về vấn đề môi trường của dự án như cạn kiệt nguồn nước ngầm; xâm nhập mặn; sa mạc hóa; sạt lở bờ moong tầng khai thác, bãi thải; ảnh hưởng xấu tới sản xuất nông nghiệp và dân sinh trong vùng;...
Về môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng nguy cơ sự cố môi trường có thể xảy ra, khó lường hết.
Về phía Bộ Công thương thì cho rằng, đề xuất dừng dự án là chưa đủ cơ sở về khoa học và thực tiễn, cần được xem xét thận trọng một cách toàn diện, phải tính đến những hậu quả hệ lụy liên quan đến những thiệt hại hàng ngàn tỷ mà nhà đầu tư đã bỏ ra 10 năm nay.
Trước lo ngại về vấn đề về môi trường, Bộ Công Thương cho hay, những vấn đề hạ thấp mực nước ngầm, sụt lún và sạt lở bờ mỏ trong quá trình khai thác; giải pháp ứng phó với sự cố môi trường: động đất, nước biển dâng do biến đổi khí hậu, sóng thần,... đã được làm rõ trong báo cáo thẩm định thiết kế kỹ thuật của Bộ Công Thương. Các chuyên gia trong và ngoài nước cho rằng các giải pháp là phù hợp.
Tuy nhiên, Bộ Công Thương cũng đề nghị chủ đầu tư trong quá trình khai thác giai đoạn 1 đến mức -145m, Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê phải tiếp tục có những nghiên cứu bổ sung về địa chất thủy văn và địa chất công trình và chuyên sâu về hang caster, cập nhật dữ liệu quốc gia về biến đổi khí hậu, động đất, sóng thần để bổ sung giải pháp thiết kế, bảo vệ môi trường cho phù hợp.
Về phía địa phương, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Hà Tĩnh, ông Lê Đình Sơn cho rằng, do quy mô, phạm vi ảnh hưởng rất lớn của mỏ sắt Thạch Khê, tính chất phức tạp khi khai thác (nằm sát biển, trong khu vực khu dân cư), yêu cầu cao về công nghệ luyện quặng, khai thác gắn với chế biến, cần phải có nhà đầu tư mạnh, có đầy đủ năng lực về quản lý, kỹ thuật và tài chính.
Thế nhưng, ngót 10 năm trôi qua, dù đã nhiều lần cải tổ cổ đông, nhưng đến nay Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê vẫn chưa lo đủ dù chỉ là phần vốn đối ứng như cam kết.
“Với quy mô, phạm vi ảnh hưởng rất lớn của mỏ sắt Thạch khê, tính chất phức tạp khi khai thác, chủ đầu tư cần trả lời thỏa đáng tính khả thi của dự án từ thiết kế kỹ thuật, công nghệ khai thác, khả năng thu xếp vốn đến hiệu quả kinh tế dự án”, ông Lê Đình Sơn nhận xét và cho hay, xem xét toàn diện các lợi ích lâu dài, lãnh đạo Hà Tĩnh kiến nghị dừng dự án, khi nào có đủ điều kiện mới thực hiện.
