Khi tiếp nhận thông tin, nhà đầu tư cần tránh vội vàng đưa ra quyết định theo tâm lý đám đông
Ma trận thông tin
Niềm tin và kỳ vọng trên thị trường chứng khoán được xây dựng dựa trên một mẫu số chung đó là thông tin. Các chứng khoán được mua bán trên thị trường đều dựa vào việc phân tích các thông tin nhận được, bất kể đó là nhà đầu tư cá nhân, tổ chức hay các quỹ đầu tư lớn, nhỏ khác trên thị trường. Chính vì vậy, các thông tin đóng vai trò quyết định đến quá trình ra quyết định của nhà đầu tư.
Trong khi đó, trong thời đại số, thông tin ngập tràn từ các trang báo điện tử, các diễn đàn tài chính cho đến các hội nhóm đầu tư nhỏ lẻ. Nhà đầu tư hàng ngày phải cập nhật một lượng lớn thông tin để đưa ra quyết định đầu tư. Một điều thực tế diễn ra trên thị trường chứng khoán Việt Nam từ trước đến nay, đó là các thông tin không chính thống mang tính chất đồn thổi khá phổ biến và lan truyền rất nhanh, tạo hiệu ứng tâm lý rất mạnh cho các nhà đầu tư, trong khi do đặc thù phải kiểm tra kỹ càng, thông tin chính thống thường không đề cập, hoặc là đề cập muộn.
Thêm vào đó, phần đông nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán là nhà đầu tư cá nhân. Theo số liệu từ Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán, tính tới ngày 31/5/2025, số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư tại Việt Nam đã chính thức vượt mốc 10 triệu tài khoản, chiếm 99,3% toàn thị trường và mỗi nhà đầu tư cá nhân tiếp nhận thông tin theo mỗi “phách”. Không ít lần các thông tin không kiểm chứng gây ra những biến động mạnh cho thị trường, gây thiệt hại cho rất nhiều nhà đầu tư.
Còn nhớ tại thời điểm tháng 10/2024, trên các trang mạng xã hội có lan truyền hình ảnh có ghi nội dung "Đơn kiến nghị và phản ánh khẩn cấp về rủi ro nghiêm trọng dẫn đến mất an toàn hoạt động và nguy cơ sụp đổ hệ thống Eximbank", ngay sau đó, nhà băng này đã phải ra thông cáo khẳng định tài liệu lan truyền trên mạng xã hội nêu trên không phải là văn bản của ngân hàng này và không xuất phát từ ngân hàng. Mặc dù vậy, tin đồn đó đã ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý nhà đầu tư khi giá cổ phiếu lao dốc, khối ngoại bán ròng…
Không chỉ một mình cổ phiếu có tin đồn bị ảnh hưởng, mà nhóm cổ phiếu nằm trong “hệ sinh thái” liên quan cũng bị ảnh hưởng, cùng với EIB là GEX…, hay cổ phiếu TCH của CTCP Đầu tư Dịch vụ Tài chính Hoàng Huy đã từng bị bán tháo liên quan đến tin đồn doanh nghiệp bị Uỷ ban Chứng khoán điều tra giao dịch trong giai đoạn 2021-2022.
Tuy nhiên, thị trường cũng đã chứng kiến nhiều tin đồn sau đó lại trở thành tin thật, khiến nhà đầu tư hoang mang và sau đó mặc định tâm thế "chạy khi có tin xấu". Ở những thời điểm này, thông tin chính thống từ các nguồn như Ủy ban chứng khoán Nhà nước, các Sở giao dịch chứng khoán và từ các doanh nghiệp là vô cùng quan trọng, cần phải được cung cấp kịp thời, đầy đủ và minh bạch nhằm giúp nhà đầu tư có được quyết định chính xác.
Trong lĩnh vực đầu tư tài chính nói chung và đầu tư chứng khoán nói riêng, việc thu thập thông tin để có cơ sở đánh giá, phân tích cơ hội đầu tư là yêu cầu bắt buộc.
Nhà đầu tư Nguyễn Xuân Bách chia sẻ, trong lĩnh vực đầu tư tài chính nói chung và đầu tư chứng khoán nói riêng, việc thu thập thông tin để có cơ sở đánh giá, phân tích cơ hội đầu tư là yêu cầu bắt buộc. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ, việc lựa chọn thông tin làm đầu vào để phân tích trở nên khó khăn. Nhà đầu tư rất dễ rơi vào ma trận thông tin, thật giả lẫn lộn. Thông tin nhiều khi được đưa ra để phục vụ cho một mục đích không tốt nào đó. Trong tình hình đó, báo chí chính thống, đặc biệt là các tờ báo chuyên ngành có vai trò vô cùng quan trọng trong việc kịp thời đưa ra các thông tin chính xác, minh bạch, có tính chuyên môn cao.
Đối với các cơ quan quản lý của nhà nước như Ủy ban chứng khoán Nhà nước, các Sở giao dịch và từ các doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch, cần phải chủ động đưa các thông tin từ sớm, chính xác để hạn chế đến mức thấp nhất các thông tin đồn thổi, không để các thông tin dạng này có đủ thời gian để lây lan trên thị trường. Việc cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và minh bạch từ các nguồn thông tin chính thống còn giúp tạo dựng được niềm tin của các nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư nước ngoài, góp phần nâng cao vị thế cho thị trường chứng khoán Việt Nam.
Ông Chen Chia Ken, Tổng giám đốc CTCK Phú Hưng (PHS) cho biết, trong bối cảnh thị trường chứng khoán ngày càng phát triển với số lượng nhà đầu tư liên tục gia tăng, thông tin trên thị trường cũng trở nên vô cùng dồi dào và đa dạng. Không chỉ phải đối mặt với vấn đề tin giả hoặc thông tin chưa được xác thực, nhà đầu tư còn đứng trước nguy cơ “nhiễu loạn” thông tin do số lượng quá nhiều, gây khó khăn trong việc phân tích và ra quyết định đầu tư đúng đắn. Thực tế, thị trường không ít lần biến động mạnh do xuất hiện các tin đồn thất thiệt lan truyền ngoài luồng chính thức.
“Thông tin chính thống đóng vai trò hết sức quan trọng và cần thiết, là nền tảng để nhà đầu tư xác định hướng đi chính xác, bảo vệ lợi ích cá nhân, cũng như góp phần đảm bảo sự phát triển minh bạch, ổn định của thị trường. Trong bối cảnh hiện nay, việc nâng cao vai trò, chất lượng và tăng cường sức lan tỏa của các kênh thông tin chính thống càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết”, ông Chen Chia Ken chia sẻ.
“Năng lực thẩm định” với thông tin
Ông Nguyễn Thành Trung, Tổng giám đốc CTCP Đầu tư KimGroup khuyến cáo, khi xuất hiện thông tin tiêu cực liên quan đến cổ phiếu một doanh nghiệp, nhà đầu tư cần phải bình tĩnh phân tích thông tin đó tác động như thế nào tới doanh nghiệp? Ngắn hạn hay dài hạn? Mức độ tác động là trọng yếu hay không? Doanh nghiệp có bị mất lợi thế cạnh tranh không, tác động tới việc bán hàng như thế nào? Hoặc có những thông tin nếu không phân tích kỹ thì lại nghĩ rằng đó là thông tin tiêu cực, trong khi ngược lại. Điển hình như trong trường hợp kết quả kinh doanh của một doanh nghiệp tăng trưởng âm so với cùng kỳ, nhưng thực tế doanh nghiệp đang ở cuối một chu kỳ khó khăn và bắt đầu bước vào một chu kỳ tăng giá mới.
Ngoài ra, nhà đầu tư cũng cần hết sức tránh đầu tư ngắn hạn các cổ phiếu mà hay có tin tức đồn thổi, theo sóng ngắn do một số nhóm thao túng giá tạo ra.
Chẳng hạn, một cổ phiếu không có sự thay đổi trọng yếu nào liên quan đến quá trình hoạt động sản xuất - kinh doanh, nhưng trên thị trường thông tin đồn thổi được cố tình tạo ra, đột nhiên giá cổ phiếu tăng mạnh gấp 2 - 3 lần trong thời gian ngắn rồi lại quay về vạch xuất phát, có thể mang lại thiệt hại cho những nhà đầu tư đến chậm và thích đầu tư theo tin đồn.
“Để đầu tư bền vững, nhà đầu tư nên tập trung đầu tư dài hạn vào các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, được nhiều quỹ đầu tư, tổ chức đánh giá cao. Khi xuất hiện thông tin bất lợi thì chúng ta có đủ tâm trí và bình tĩnh để đánh giá tình hình vì niềm tin rằng mọi khó khăn rồi sẽ qua đi và doanh nghiệp tiếp tục phát triển”, ông Trung cho biết.
Với nhà đầu tư, khi tiếp nhận thông tin, điều quan trọng là phải biết chọn lọc, kiểm chứng và phân tích thông tin một cách thận trọng. Không nên vội vàng đưa ra quyết định chỉ dựa vào một nguồn thông tin duy nhất, đặc biệt là các thông tin chưa rõ nguồn gốc hay chưa được xác thực bởi các kênh chính thống. Nhà đầu tư nên ưu tiên các thông báo chính thức từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp niêm yết, hoặc các tổ chức phân tích uy tín, đồng thời tham khảo đa chiều để có cái nhìn toàn diện, tránh bị cảm xúc chi phối, hoặc theo các tin đồn thất thiệt.
Ông Chen Chia Ken cho rằng, việc chủ động nâng cao kỹ năng sàng lọc thông tin và quản trị rủi ro trong đầu tư sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định sáng suốt, phù hợp với mục tiêu và chiến lược cá nhân, đồng thời góp phần bảo vệ an toàn cho chính mình cũng như sự ổn định của thị trường.
