Mỹ sẽ áp thuế 55% lên hàng Trung Quốc
Sau các cuộc đàm phán giữa các quan chức cấp cao của Mỹ và Trung Quốc tại London trong tuần này, thuế quan giữa hai nước về cơ bản vẫn không thay đổi. Hoạt động xuất khẩu đất hiếm từ Trung Quốc sẽ trở lại như trước ngày 2/4 - ngày mà Tổng thống Trump tuyên bố áp dụng thuế đối ứng đối với hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ.
Tuy nhiên, một loạt các vấn đề gai góc hơn, bao gồm mất cân bằng thương mại vẫn chưa được giải quyết sau đàm phán.
Trong khi Tổng thống Trump hôm 12/6 mô tả trên mạng xã hội rằng thỏa thuận khung với Trung Quốc là "tuyệt vời", đội ngũ của ông lại thừa nhận rằng nó chủ yếu chính thức hóa các điều khoản mà hai bên đã thống nhất tại các cuộc đàm phán ở Geneva vào tháng trước. Để hoàn tất thỏa thuận, Mỹ đã phải hủy bỏ lệnh cấm cấp thị thực cho sinh viên Trung Quốc.
"Về cơ bản, đây chỉ là một sự thiết lập lại được chính quyền (chính quyền Tổng thống Trump - BTV) xem như một thỏa thuận thực chất", ông Tim Meyer, giáo sư luật thương mại quốc tế tại trường luật thuộc Đại học Duke, đánh giá. "Có khả năng trong tương lai, Trung Quốc sẽ có thế mạnh hơn", GS. Meyer nhận xét.
Tổng thống Trump nhậm chức với tuyên bố sẽ thiết lập lại hoàn toàn mối quan hệ thương mại Mỹ - Trung và buộc Bắc Kinh phải mở cửa thị trường cho nhiều hàng hóa của Mỹ hơn. Những diễn biến gần đây cho thấy Nhà Trắng gặp khó khăn trong việc giải quyết những vấn đề đó, vốn là vấn đề gây đau đầu cho 3 đời Tổng thống Mỹ trở lại đây.
"Chúng tôi sẽ mở cửa Trung Quốc. Thỏa thuận này lớn hơn những gì chúng tôi đã ký và tôi nghĩ nếu chúng tôi không ký, điều đó sẽ không xảy ra", Tổng thống Trump phát biểu tại Nhà Trắng hôm 12/6. "Điều đó sẽ sớm xảy ra", ông chủ Nhà Trắng khẳng định.
Trong tương lai, Trung Quốc sẽ có thế mạnh vì họ thống trị việc cung cấp vật liệu đất hiếm, vốn là thành phần thiết yếu trong sản xuất điện thoại di động, chất bán dẫn và các công nghệ khác.
Việc Tổng thống Trump đưa ra những lời đe dọa áp thuế toàn diện và sau đó rút lại hoặc tạm ngừng, đã báo hiệu cho các nhà lãnh đạo thế giới khác rằng ngay cả những nhượng bộ khiêm tốn cũng có thể đem lại những thoái lui.
Các nhà đầu tư đã quá quen với mô hình này đến nỗi họ đã sử dụng thuật ngữ viết tắt "TACO" (tạm dịch: Trump luôn chùn bước vào phút chót) để mô tả hiện tượng này.
"Đây là một hành động TACO với Trung Quốc", ông Scott Kennedy, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết. "Họ đã thấy ông ấy lùi bước trong những trường hợp trước đây. Họ đã tính toán rằng ông ấy sẽ lùi bước và ông ấy đã làm vậy", ông Kennedy bình luận.
Các cuộc đàm phán Mỹ - Trung ở London trong tuần này được thiết kế hạn hẹp nhằm đề cập các vấn đề được thảo luận tại Geneva; do đó tập trung vào các vấn đề như đất hiếm thay vì các vấn đề bao quát hơn bao gồm thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, một quan chức Nhà Trắng cho biết.
Tổng thống Trump cho rằng Bắc Kinh sẽ mất nhiều hơn trong cuộc chiến thương mại với Mỹ bởi nền kinh tế Trung Quốc phải đối mặt với rủi ro mất quyền tiếp cận thị trường Mỹ, và sự bùng nổ gần đây đã cho thấy rủi ro đó, vị quan chức Nhà Trắng nói thêm.
Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bùng nổ vào tháng 4, khi Tổng thống Trump áp đặt mức thuế quan leo thang đối với Bắc Kinh lên tới 145% và Bắc Kinh đã đáp trả bằng các khoản thuế của riêng mình và áp hạn chế mới đối với xuất khẩu đất hiếm.
Hai nước đã hạ thuế quan vào tháng 5 sau hai ngày đàm phán thương mại tại Geneva, nhưng thuế quan đã không thay đổi thêm sau các cuộc đàm phán tại London vào tuần này.
Tổng thống Trump hôm 11/6 cho biết Mỹ sẽ áp dụng mức thuế 55% đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc, về cơ bản là phù hợp với mức mà ông đã công bố lần đầu tiên vào ngày 2/4.
Các cuộc đàm phàn Mỹ - Trung tuần này diễn ra sau cuộc xung đột kéo dài về việc thực hiện thỏa thuận “đình chiến” thương mại mà hai bên đạt được vào tháng trước. Các quan chức Mỹ cáo buộc Trung Quốc đã trì hoãn các lô hàng xuất khẩu nam châm bất luận đã cam kết tại Geneva, trong khi Bắc Kinh phản đối các biện pháp kiểm soát mới của chính quyền Tổng thống Trump đối với phần mềm thiết kế chip, động cơ phản lực và thị thực sinh viên. Sau cuộc điện đàm “rất tốt đẹp” giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình vào ngày 5/6, hai bên đã đồng ý ngồi lại để tìm giải pháp.
Đối với Tổng thống Trump, người từ lâu đã tự quảng bá mình là một người làm ăn, việc đạt được các thỏa thuận thường quan trọng ngang bằng - nếu không muốn nói là quan trọng hơn - so với bản chất của chúng.
Ông Trump cũng ưu tiên thực hiện các thỏa thuận nhanh chóng trực tiếp với các nhà lãnh đạo đối tác, trái ngược với ông Tập Cận Bình, người ủng hộ các cuộc đàm phán do các quan chức dẫn đầu để tránh bị bất ngờ, theo Bloomberg.
Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu được đưa vào đàm phán
Khuôn khổ mà hai bên đạt được trong tuần này không phải là nội dung cuối cùng về thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung và nó có thể tạo bước đệm hướng tới một thỏa thuận lớn hơn. Tuy nhiên, cũng không rõ khuôn khổ này có giữ được hay không khi mà thỏa thuận trước đó đã nhanh chóng bị phá vỡ. Các bước tiếp theo - chẳng hạn như một cuộc họp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình - vẫn chưa chắc chắn, mặc dù Tổng thống Mỹ cho biết hai nhà lãnh đạo đã đồng ý về các chuyến thăm qua lại.
Cần nhắc lại rằng Washington phải mất gần hết nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump để đạt được thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" với Trung Quốc, chấm dứt nhiều năm áp thuế trả đũa; ngay cả khi đó, rất ít cam kết mua hàng hóa Mỹ của Bắc Kinh được thực hiện.
Ông Leland Miller, giám đốc điều hành công ty phân tích dữ liệu độc lập về kinh tế Trung Quốc China Beige Book và là thành viên của Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Mỹ - Trung Quốc, cho rằng những thay đổi của Washington có nguy cơ ảnh hưởng xấu đến khả năng của Tổng thống Trump trong đưa ra nhiều nhượng bộ hơn trong các cuộc đàm phán thương mại - đặc biệt là với Bắc Kinh.
"Chúng ta liên tục tăng nhiệt độ rồi lại giảm xuống, nhưng quay lại điểm xuất phát không phải là quay lại con số không. Trên thực tế, đó là một khoản lỗ ròng, vì nó làm mất đi uy tín trong suốt quá trình", ông Miller bình luận. "Đây không chỉ là sự quay lại điểm xuất phát; mà còn tạo lý lẽ cho Bắc Kinh", đại diện China Beige Book nói thêm.
Điều này báo trước những thách thức tiếp theo khi chính quyền Tổng thống Trump đang phải vật lộn để đạt được một loạt thỏa thuận thương mại với các quốc gia khác. Cho đến nay, chỉ có một thỏa thuận khung với Vương quốc Anh được hoàn tất. Các thỏa thuận với Ấn Độ, Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU) và các nước khác vẫn đang được tiến hành.
Phát biểu trên đài CNBC hôm 11/6, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cho biết Nhà Trắng đang chuyển sang các thỏa thuận khác và các cuộc đàm phán đang "diễn ra tốt đẹp với nhiều quốc gia".
Tổng thống Trump cho biết ông có ý định gửi thư cho các đối tác thương mại để thiết lập mức thuế quan đơn phương - một lần nữa nhắc lại lời tuyên bố trước đó là sẽ làm như vậy trong vòng hai tuần.
Các cuộc đàm phán Mỹ - Trung trong tháng 5 và tháng 6 đã mở ra một mặt trận mới cho các cuộc đàm phán thương mại khác, đưa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu lên bàn đàm phán theo những cách mà trước đây được coi là không thể chấp nhận được.
Trung Quốc đã thể hiện sự sẵn sàng mới trong việc biến nguồn cung cấp đất hiếm của mình thành "vũ khí" mặc cả, còn Mỹ đã hạn chế xuất khẩu các bộ phận máy bay, etan được sử dụng để sản xuất nhựa và vật liệu hạt nhân.
Bộ trưởng Lutnick ám chỉ một số động thái xuất khẩu đó nhằm tạo đòn bẩy cho các cuộc đàm phán với Bắc Kinh. "Nếu ai đó muốn làm phiền chúng tôi, Mỹ dưới thời Donald Trump đủ mạnh để làm phiền họ tương tự", ông Lutnick khẳng định với đài CNBC.
Tuy nhiên, các quan chức Mỹ khẳng định rằng họ kiên định giữ nguyên các hạn chế đối với các chất bán dẫn tiên tiến nhất. Đội ngũ của Tổng thống Trump đã ra hiệu rằng họ đã chuẩn bị tăng cường kiểm soát một lần nữa nếu cần để đảm bảo dòng chảy đất hiếm.