Tiền gửi chính phủ là cấu thành không nhỏ trong tổng phương tiện thanh toán của nền kinh tế
Trong hoàn cảnh chỉ số giá tiêu dùng (CPI) vẫn tăng ở mức cao, việc đưa ra các giải pháp kiềm chế là điều cần thiết. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức chỉ đạo Bộ Tài chính sớm thực hiện chuyển số dư tiền gửi Kho bạc Nhà nước tại các ngân hàng thương mại (NHTM) hiện nay về Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Đây là một giải pháp rất tích cực nhằm nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ và kiểm soát lạm phát.
Về mặt vĩ mô, tiền gửi chính phủ là cấu thành không nhỏ trong tổng phương tiện thanh toán của một nền kinh tế. Qua nghiên cứu tại nhiều quốc gia, việc thu và chi tiêu của Chính phủ có thể gây xáo trộn tiền cơ bản của ngân hàng trung ương (NHTW). Tại Việt Nam, tính tới cuối năm 2007, tổng tiền gửi của Kho bạc Nhà nước tại năm NHTM quốc doanh đã lên tới trên 50 ngàn tỷ đồng. Trên thực tế, sự biến động tăng, giảm của tiền gửi Kho bạc ảnh hưởng khá lớn đến vốn khả dụng của các NHTM, qua đó ảnh hưởng tới lãi suất trên thị trường liên ngân hàng.
Thêm vào đó, việc một phần tiền gửi kho bạc được gửi tại các NHTM thì việc kiểm soát tiền tệ và lãi suất cuả NHNN gặp nhiều trở ngại hơn do khó kiểm soát nguồn vốn của các NHTM. Kinh nghiệm của NHTW các quốc gia công nghiệp cho thấy rằng, mằc dù đã có nhiều nỗ lực để hạn chế những biến động của tiền gửi chính phủ, nhưng sự biến động về tài chính của Chính phủ vẫn thường xuyên phá vỡ việc điều hành tổng phương tiện thanh toán của NHTW. Tại một số quốc gia, sự phối hợp chặt chẽ giữa NHTW với Kho bạc Nhà nước đã biến tiền gửi chính phủ thành công cụ hữu hiệu cho điều hành CSTT.
Theo Quy định tại Điều 34 Luật NHNN thì NHNN mở tài khoản và thực hiện các giao dịch cho Kho bạc Nhà nước. Riêng tại các huyện, thị xã không phải là tỉnh lỵ, kho bạc mở tài khoản tại một NHTM quốc doanh. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều kho bạc tỉnh, thành phố đã mở tài khoản tại chi nhánh NHTM nhà nước, nơi có chi nhánh NHNN. Hiện nay mức độ gửi tiền của kho bạc tại các NHTM chiếm trên 50% tổng tiền gửi Kho bạc tại NHNN. Điều này, thực sự gây cho NHNN khó khăn trong kiểm soát tiền tệ.
Theo quy định về thống kê tiền tệ của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tiền gửi của chính phủ, do tính chất là khoản tiền chi tiêu có kế hoạch nên không có tác động đến lãi suất thị trường nên không được hạch toán vào tổng cung tiền (Money Supply) mà được hạch toán bên tài sản có của bảng cân đối tiền tệ toàn ngành, có nghĩa là tiền gửi chính phủ càng lớn thì cung tiền càng giảm. Mặc dù vậy, tiền gửi chính phủ gửi tại các NHTM đã và đang được sử dụng vào các nghiệp vụ ngân hàng qua đó tạo cung tiền, ảnh hưởng đến cung cầu vốn và lãi suất thị trường mà NHNN không thể kiểm soát được.
Do vậy có thể nói, giải pháp chuyển tiền gửi chính phủ từ các NHTM về NHNN là bước đầu tạo thuận lợi cho NHNN trong việc kiểm soát dòng tiền tại khu vực công. Nhất là trong bối cảnh hiện nay khi NHNN đang cần hút tiền về để giảm áp lực tăng trưởng tín dụng tại các NHTM thì giải pháp này đã hỗ trợ tích cực cho mục tiêu trên.
Tuy nhiên, việc chuyển tiền gửi kho bạc tại các NHTM về NHNN sẽ được tiến hành theo lộ trình do hiện nay tính liên thông giữa các ngân hàng là rất lớn. Mặc dù tiền gửi Kho bạc chỉ được gửi tại các ngân hàng quốc doanh, nhưng việc chuyển tiền về NHNN sẽ có những ảnh hưởng nhất định tới các NHTM cổ phần.
Trong thời gian vừa qua, việc các NHTM quốc doanh gặp khó khăn về nguồn vốn đã khiến các NHTM cổ phần cũng gặp phải không ít khó khăn do lãi suất trên thị trường liên ngân hàng bị đẩy lên rất cao.
Các ngân hàng quốc doanh luôn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thị trường liên ngân hàng, nên việc rút tiền gửi kho bạc về NHNN sẽ được tiến hành từng bước một nhằm tránh gây khó khăn về nguồn vốn cho các ngân hàng này.
