Tuy nhiên, chỉ có 13% doanh nghiệp niêm yết đáp ứng được quy định tối thiểu 1/3 thành viên Hội đồng quản trị độc lập. TSKH Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hội đồng quản trị HNX chia sẻ một số kết quả đánh giá năm 2017 và cho biết, tháng 11, HNX sẽ vinh danh các doanh nghiệp quản trị tốt nhất trên sàn.
Được biết, HNX đang triển khai chương trình đánh giá chất lượng quản trị công ty (QTCT) cho các doanh nghiệp niêm yết. Mục tiêu của HNX khi triển khai chương trình này là gì?
Để thúc đẩy TTCK phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh thu hút vốn quốc tế và xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, việc nâng cao chất lượng QTCT cho các doanh nghiệp niêm yết là yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, điều này cần thời gian, cần sự thay đổi trong nhận thức của thị trường, cần sự chung tay phối hợp, sự kiên trì, nhẫn nại và sự chủ động của các cơ quan quản lý nhà nước liên quan.
Chính vì vậy, trong giai đoạn 2012 - 2016, hàng năm, HNX đều thực hiện chương trình đánh giá chất lượng công bố thông tin, trên cơ sở đó tôn vinh các doanh nghiệp thực hiện tốt.
Kết quả thực hiện cho thấy, số lượng các doanh nghiệp niêm yết trên HNX tuân thủ chế độ công bố thông tin, không chỉ đối với báo cáo tài chính năm, báo cáo thường niên, kể cả các báo cáo tài chính bán niên, định kỳ, các thông tin công bất thường... ngày càng tăng.
Chương trình này từng bước nhận được sự quan tâm của các doanh nghiệp và được đánh giá cao bởi Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng như các tổ chức quốc tế.
Ông Nguyễn Thành Long
Sau thành công bước đầu, kể từ năm nay, chúng tôi quyết định nâng cấp chương trình này, theo đó, việc đánh giá không chỉ dừng ở chất lượng thông tin công bố mà còn bổ sung các tiêu chí về việc thực hiện các nguyên tắc bảo đảm chất lượng QTCT của doanh nghiệp.
Cụ thể: Nguyên tắc về quyền, đối xử bình đẳng giữa các cổ đông; nguyên tắc về trách nhiệm và chất lượng hoạt động của Hội đồng quản trị; nguyên tắc về minh bạch, công bố thông tin; nguyên tắc hạn chế xung đột lợi ích, đặc biệt trong giao dịch với các bên liên quan...
Như vậy, chương trình năm nay có gì khác các năm trước, thưa ông?
So với giai đoạn 2012 - 2016, chúng tôi đã bổ sung 3 hệ tiêu chí khác. Chương trình mới có 3 mục tiêu chính.
Thứ nhất, xác định mức độ tuân thủ quy định pháp lý và việc áp dụng các nguyên tắc và chuẩn mực, thông lệ tốt trong hoạt động QTCT tại các doanh nghiệp niêm yết trên HNX.
Thứ hai, nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu của từng doanh nghiệp trong hoạt động QTCT. Từ đó, chúng tôi sẽ có các kiến nghị cụ thể cho doanh nghiệp để nâng cao chất lượng QTCT.
Thứ ba, tôn vinh các doanh nghiệp thực hiện tốt công tác QTCT, tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng doanh nghiệp niêm yết, từ đó góp phần nâng cao chất lượng QTCT trên thị trường chứng khoán. Dự kiến, lễ tôn vinh và công bố báo cáo kết quả đánh giá sẽ được tổ chức trong tháng 11/2017.
Ông có nhận xét gì về chất lượng QTCT nói chung của các doanh nghiệp trên HNX, nhất là từ kết quả đánh giá năm 2017?
Kết quả của chương trình đánh giá chất lượng QTCT năm 2017 cho thấy có một số điểm sáng như sau:
Thứ nhất là chất lượng QTCT của doanh nghiệp niêm yết trên HNX tăng dần qua các năm.
Thứ hai là các doanh nghiệp niêm yết có tỷ lệ sở hữu nước ngoài cao có chất lượng QTCT tốt hơn hẳn những doanh nghiệp khác.
Thứ ba là chất lượng QTCT tỷ lệ thuận với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, thể hiện qua tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE). Cụ thể, cứ một phần trăm tăng lên của điểm QTCT thì ROE của doanh nghiệp tăng lên một phần trăm tương ứng. Đây là kết quả rõ ràng cho thấy tác động tích cực của QTCT tới hiệu quả hoạt động doanh nghiệp.
Năm 2017, mặc dù điểm số QTCT có tăng, nhưng chất lượng QTCT nói chung vẫn chỉ ở mức trung bình so với khu vực, thể hiện ở điểm số 46%. Điều này cũng khẳng định lại các đánh giá của các tổ chức quốc tế, ví dụ Thẻ điểm QTCT của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Phần nhiều doanh nghiệp mới chỉ dừng ở việc tuân thủ các quy định pháp luật.
Những nguyên tắc cao hơn về QTCT mà không được luật hóa, cần sự tự nguyện từ doanh nghiệp, thì lại chưa được chú tâm áp dụng. Trong khi đó, việc tự nguyện áp dụng các tiêu chí này sẽ tạo ra sự khác biệt, đặc biệt là sẽ chuyển đổi thành hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Để Hội đồng quản trị doanh nghiệp thực hiện các chức năng hiệu quả hơn, theo ông, đâu là yêu cầu then chốt đứng trên quan điểm QTCT? Đánh giá cụ thể với các doanh nghiệp niêm yết trên HNX là như thế nào, thưa ông?
Để Hội đồng quản trị hoạt động hiệu quả thì một vấn đề quan trọng được đề cập trong các văn bản pháp lý cũng như các thông lệ quốc tế là đảm bảo cơ cấu của Hội đồng quản trị thể hiện ở ba khía cạnh là số lượng, tính đa dạng hóa và tính độc lập.
Đối với số lượng thành viên Hội đồng quản trị, theo quy định, doanh nghiệp niêm yết phải có tối thiểu 5 thành viên và tối đa 11 thành viên. 94% các doanh nghiệp niêm yết trên HNX đáp ứng được quy định này.
Bên cạnh đó, mỗi thành viên không được phép tham gia Hội đồng quản trị của quá 5 công ty khác. Điều này để đảm bảo thành viên Hội đồng quản trị có đủ thời gian để hoàn thành nhiệm vụ tại doanh nghiệp. Một thành viên tham gia quá nhiều hội đồng cũng ảnh hưởng đến tính độc lập trong việc ra quyết định. Đối với quy định này, không có doanh nghiệp niêm yết trên HNX vi phạm.
Đối với tính đa dạng của Hội đồng quản trị, đây là vấn đề đang ngày được quan tâm tại Việt Nam, xuất phát từ nguyên nhân là Hội đồng quản trị có các thành viên với giới tính, độ tuổi, kinh nghiệm khác nhau sẽ cho cái nhìn đa diện về một vấn đề, tránh tư duy lối mòn.
Nghị định 71/2017/NĐ-CP hướng dẫn về QTCT áp dụng đối với công ty đại chúng có quy định chi tiết về vấn đề này. Hiện nay, việc đa dạng hóa Hội đồng quản trị mới chỉ cải thiện ở tiêu chí về giới tính, khi mà có 46% các doanh nghiệp niêm yết trên HNX có thành viên Hội đồng quản trị là nữ giới. Trong thời gian tới, có lẽ các doanh nghiệp cần quan tâm hơn đối với tiêu chí về kinh nghiệm, chuyên môn, độ tuổi...
Đối với khía cạnh tính độc lập, đây là yếu tố quan trọng và cơ bản nhất để Hội đồng quản trị thực hiện chức năng chỉ đạo và chức năng giám sát một cách có hiệu quả, ngăn ngừa xung đột lợi ích. Thông thường, theo thông lệ quốc tế, việc này có nghĩa là: (i) Hội đồng quản trị phải tách biệt với Ban điều hành về chức năng, nhiệm vụ; (ii) Chủ tịch Hội đồng quản trị không kiêm nhiệm vị trí Tổng giám đốc; (iii) Số lượng thành viên Hội đồng quản trị không điều hành, bao gồm thành viên Hội đồng quản trị độc lập và thành viên Hội đồng quản trị không tham gia ban điều hành phải chiếm đa số (trên 50%).
Tại Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng quản trị doanh nghiệp niêm yết không được kiêm nhiệm chức danh Giám đốc/Tổng giám đốc công ty; đồng thời phải đảm bảo tối thiểu 1/3 thành viên hội đồng là độc lập. Trên HNX, 70% doanh nghiệp niêm yết đã tách biệt chức danh Chủ tịch và Giám đốc/Tổng giám đốc.
Tuy nhiên, chỉ có 13% các doanh nghiệp niêm yết đáp ứng được quy định tối thiểu 1/3 thành viên Hội đồng quản trị độc lập. Việc bảo đảm số lượng thành viên không điều hành quá bán theo thông lệ quốc tế vẫn còn là mục tiêu cần hướng tới.
Những yếu tố về cơ cấu thể hiện qua ba khía cạnh: Số lượng, tính đa dạng hóa và tính độc lập là quan trọng để Hội đồng quản trị có thể thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả. Tuy nhiên, để Hội đồng quản trị thực hiện các nhiệm vụ trên một tinh thần cẩn trọng, trung thực và liêm khiết thì yếu tố quan trọng nữa là yếu tố con người, thể hiện qua các tiêu chí và điều kiện tham gia Hội đồng quản trị.
Là một trong những đơn vị tiên phong đưa QTCT vào thực tiễn, HNX đã và đang có những hoạt động gì để vượt qua khó khăn, đặc biệt là sự khác biệt về văn hóa để nâng cao chất lượng QTCT?
Tại HNX, chúng tôi áp dụng phương pháp tiếp cận cưỡng chế thực thi mềm đối với việc nâng cao chất lượng QTCT. Phương pháp tiếp cận này gồm 3 hoạt động chính là khuyến khích, đào tạo và hướng dẫn, tôn vinh.
Đối với việc khuyến khích áp dụng thông lệ tốt về QTCT, chúng tôi đã xây dựng dự thảo một bộ nguyên tắc về QTCT bao gồm 72 khuyến nghị chi tiết áp dụng cho các công ty đại chúng. Bộ nguyên tắc được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đánh giá cao và sẽ được xây dựng để trở thành Bộ Nguyên tắc QTCT Quốc gia trong thời gian tới.
Đi đôi với việc khuyến khích là công tác đào tạo, hướng dẫn. Trong hai năm vừa qua, chúng tôi đã tổ chức các hội thảo QTCT hàng quý với các nội dung khác nhau hướng đến nhiều đối tượng khác nhau. Các cuộc hội thảo đều có sự tham gia của các chuyên gia quốc tế hàng đầu trong khu vực về hoạt động QTCT.
Bên cạnh đó, trong năm 2016 - 2017, chúng tôi đã ban hành nhiều ấn phẩm về QTCT như: Hướng dẫn công bố thông tin, hướng dẫn công bố thông tin phát triển bền vững, QTCT: Những bài học thực tế (2 tập), báo cáo kết quả đánh giá chất lượng công bố thông tin. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ ban hành hướng dẫn QTCT cho các nhà đầu tư và báo cáo kết quả đánh giá chất lượng QTCT trên HNX.
Cuối cùng, chúng tôi tôn vinh các doanh nghiệp thực hiện tốt QTCT nói chung để một phần khích lệ các doanh nghiệp thực hiện tốt, một phần khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện chưa tốt có những cải thiện để làm tốt hơn.
