Thách thức lớn
9 tháng đầu năm 2019, GDP ghi nhận tăng 6,98%, mức tăng cao nhất so với cùng kỳ trong 9 năm trở lại đây. Diễn biến này tạo ra nhiều ý kiến lạc quan về quý cuối cùng của năm tiếp tục đạt mức tăng trưởng cao hơn (bởi quý IV thường là quý cao điểm trong cả năm kinh doanh).
Tuy nhiên, diễn biến trên thực tế lại không hẳn tích cực. Ngành công nghiệp chế biến chế tạo được nhận định tiếp tục là động lực tăng trưởng lớn nhất trong quý IV/2019.
Mức tăng 9,6% trong 9 tháng đầu năm 2019 của ngành này được ghi nhận là mức tăng cao nhất trong các nước ASEAN về chỉ số ngành công nghiệp chế biến, chế tạo.
Tuy nhiên, dữ liệu công bố từ Tổng cục Thống kê cho thấy điểm đáng lưu ý là tỷ lệ tồn kho hiện nay cao hơn cùng kỳ năm trước ở một số ngành, lĩnh vực sản xuất quan trọng như sản xuất xăng dầu, ô tô, xe máy, phương tiện vận tải và ngành sản xuất kim loại.
Nhìn nhận về sản xuất xăng dầu quý cuối năm, lãnh đạo Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn cho biết, thị trường dầu mỏ từ đầu năm đến nay có nhiều biến động thất thường, thay vì xu hướng tăng mạnh của giá dầu trong cùng kỳ 2018, sau giai đoạn bứt phá quý I/2019, giá dầu thế giới đã quay đầu giảm mạnh từ cuối tháng 5/2019.
Dưới tác động của những cuộc tấn công vào các cơ sở lọc hóa dầu tại Ả Rập Xê-út, giá dầu lại vọt lên trên 60 USD/thùng, nhưng sau đó lại giảm.
Biến động thất thường của giá dầu đã khiến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, có thời điểm vào tháng 2 và tháng 6, giá xăng thậm chí còn bằng hoặc thấp hơn cả giá dầu thô.
Nguyên nhân là dư cung các nhà máy lọc dầu và nhu cầu tiêu thụ xăng dầu tại các nền kinh tế lớn trên thế giới như Trung Quốc giảm mạnh.
Trong một báo cáo gửi tới các nhà đầu tư gần đây, Công ty Quản lý quỹ VinaCapital phân tích, cải thiện trong tăng trưởng kinh tế trong năm 2018 chủ yếu nhờ kiểm soát tốt đà suy giảm của ngành khai thác khoáng sản và gia tăng thặng dư thương mại từ mức 1,3% GDP trong năm 2017, lên mức 3% trong năm 2018.
Năm nay, đây tiếp tục là ẩn số cần chú ý, bởi ngành khai thác khoáng sản chiếm tới 7% GDP của Việt Nam đã giảm 7% so với cùng kỳ năm 2017, giảm 3,15% so với năm 2018.
Sản lượng dầu của Việt Nam đã giảm 11% trong cả năm 2017 và 2018 do những hạn chế về kỹ thuật, khiến các công ty khai thác và sản xuất dầu không thể bơm dầu từ các giếng dầu cũ, trong khi sản lượng than tăng không đáng kể, sản lượng khí đốt tự nhiên giảm và thiếu khí đang trở thành vấn đề lớn đối với các nhà máy điện, đạm của Việt Nam.
Đáng chú ý, gần đây, tình hình đơn hàng của các doanh nghiệp như thủy sản, dệt may không được khả quan so với năm 2018.
Số liệu của Bộ Công thương cho thấy, ở một số doanh nghiệp, các đơn hàng mới chỉ bằng khoảng 70% so với cùng kỳ năm 2018.
Đặc biệt, việc tiêu thụ sợi và nguyên phụ liệu gặp rất nhiều khó khăn vì thị trường xuất khẩu chủ lực là Trung Quốc (chiếm 60%) cắt giảm lượng nhập hàng. Trong khi đó, mặt hàng may mặc cũng gặp tình trạng sụt giảm đơn hàng.
“Nếu như trong năm 2018, tới thời điểm giữa năm, nhiều doanh nghiệp lớn trong ngành đã có đơn hàng đến hết năm, thì thời điểm năm 2019 chỉ ký được các đơn hàng có số lượng nhỏ và ký theo tháng.
Tâm lý chung của người mua đều lo ngại cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ leo thang, nên các đơn hàng bị 'chia nhỏ', thay vì đặt số lượng lớn như những năm trước”, đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết.
Kết quả kinh doanh 9 tháng của nhiều doanh nghiệp thủy sản, dệt may sụt giảm mạnh so với quý trước và cùng kỳ đã cho thấy doanh nghiệp đang ngấm đòn từ thương chiến.
Ở trong nước, giá các mặt hàng thiết yếu theo quy định tăng, trong đó có giá điện, giá dầu, dịch vụ chăm sóc y tế bắt đầu phản ánh vào túi tiền của người dân. Đặc biệt, giá thực phẩm được dự đoán giảm từ mức tăng 5% xuống còn 3% trong năm 2019.
Tuy nhiên, đến nay, tác động của dịch tả lợn châu Phi mới thực sự ngấm vào thị trường và người tiêu dùng, giá thịt lợn hiện tăng mạnh, gần đạt mức đỉnh trong vòng 10 năm trở lại đây.
Khu vực dịch vụ được kỳ vọng tiếp tục là điểm sáng trong quý cuối năm. Trong quý III/2019, khu vực này đạt mức tăng trưởng 6,85%, cao hơn mức tăng 6,75% của cùng kỳ năm 2018.
Trong khu vực dịch vụ, đóng góp của một số ngành dịch vụ thị trường có tỷ trọng lớn vào mức tăng tổng giá trị tăng thêm như bán buôn và bán lẻ, hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm, dịch vụ lưu trú và ăn uống…
Với thị trường có quy mô 100 triệu dân, thu nhập bình quân tăng và thế hệ người tiêu dùng trẻ chiếm tỷ lệ chi phối, những thị trường này được dự báo có tiềm năng tăng mạnh trong tương lai.
Bên cạnh đó, triển vọng cho việc tiếp tục tăng trưởng cao của ngành sản xuất tại Việt Nam trong quý cuối năm 2019 được nhận định vẫn khả quan, vì trung bình chỉ số quản trị mua hàng (MPI) của cả nước tiếp tục duy trì ở mức trên 50 trong vòng 2 năm nay.
Dòng vốn FDI tăng khả quan tiếp tục giúp cho sản lượng sản xuất của cả nước tăng trưởng ở mức cao do hơn một nửa số vốn này, theo dữ liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dùng để phát triển các cơ sở sản xuất.
Có một điểm sáng khác, theo Tổng cục Thống kê là trong tháng 10/2019, cả nước có 12.182 doanh nghiệp thành lập mới, với số vốn đăng ký là 143,6 nghìn tỷ đồng và tổng số lao động đăng ký là 94,7 nghìn lao động, tăng 3,4% về số doanh nghiệp và tăng 2,5% về vốn đăng ký.
Vốn đăng ký bình quân một doanh nghiệp thành lập mới trong tháng đạt 11,8 tỷ đồng, tăng 0,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong tháng, cả nước còn có 7.247 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, gấp 3 lần tháng trước và tăng 109,9% so với cùng kỳ năm 2018.
Kết quả điều tra xu hướng kinh doanh của các doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo do cơ quan này thực hiện cũng cho thấy, doanh nghiệp tiếp tục lạc quan về tình hình sản xuất kinh doanh trong quý IV/2019 với 87,9% doanh nghiệp đánh giá sẽ ổn định và tốt hơn.
Khi niềm tin được củng cố và lan tỏa, tác động đến hoạt động sản xuất - kinh doanh, theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực là rất tích cực.
Ngay trong lĩnh vực tiền tệ, VND giảm khoảng 2% so với USD trong năm 2019, trong khi đồng nội tệ của các thị trường mới nổi giảm mạnh hơn so với USD, nhờ vào chính sách điều hành linh hoạt và chủ động của Ngân hàng Nhà nước, giúp ổn định tâm lý thị trường trong nước.
Đặc biệt, những nỗ lực thúc đẩy giải ngân đầu tư công đang được kỳ vọng sẽ tạo lực đỡ cho tăng trưởng kinh tế thời gian tới.
Những chuyển biến tích cực gần đây đã xuất hiện. Vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách nhà nước tháng 10 ước đạt 37 nghìn tỷ đồng, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước.
Đây được coi là nguồn vốn mồi thúc đẩy các dòng vốn đầu tư ở khu vực kinh tế tư nhân, cũng như vốn đầu tư nước ngoài.