Xu hướng ứng dụng AI trong ngành ngân hàng trên thế giới và tại Việt Nam
Ứng dụng AI đã trở thành xu hướng tất yếu trong nhiều ngành nghề trên thế giới, trong đó tài chính - ngân hàng là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng mạnh mẽ nhất. Với lượng dữ liệu đồ sộ, yêu cầu liên tục nâng cao hiệu quả kinh doanh, trải nghiệm khách hàng, bảo mật dữ liệu và tích hợp công nghệ mới, AI ngày càng đóng vai trò là công cụ hữu hiệu trong hoạt động ngân hàng. Tuy nhiên, song hành với cơ hội là những rủi ro cần được lường trước để doanh nghiệp, người lao động, người tiêu dùng và cơ quan quản lý không trở thành nạn nhân của việc sử dụng công cụ này một cách thiếu hiểu biết.
Theo nghiên cứu của FPT Digital, có 4 cấp độ ứng dụng AI trong ngân hàng: (1) Cải tiến quy trình vận hành; (2) Nâng cao trải nghiệm khách hàng; (3) Mở rộng thị trường sản phẩm - dịch vụ hiện hữu; (4) Phát triển mô hình kinh doanh mới, hướng tới ngân hàng AI.
| |
| Bà Nguyễn Phương Ly, Giám đốc dự án, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu |
Đến nay, việc ứng dụng chủ yếu tập trung ở cấp độ 1-3, với các nghiệp vụ phổ biến như hỗ trợ khách hàng, tư vấn đầu tư, phát hiện gian lận, phân tích dữ liệu, tối ưu chi phí, quản trị rủi ro và hỗ trợ ra quyết định. Tại Việt Nam, các ngân hàng đã triển khai rộng rãi Chatbot và trợ lý ảo để hỗ trợ tìm kiếm thông tin, giải đáp thắc mắc; các call center (trung tâm chăm sóc khách hàng) ứng dụng AI để phân luồng và xử lý yêu cầu; một số ngân hàng áp dụng AI tư vấn sản phẩm, kiểm tra và xác thực giao dịch. Tuy vậy, trên thế giới hiện chưa có ngân hàng nào đạt đến cấp độ 4, bởi điều này đòi hỏi chiến lược tổng thể, tích hợp AI vào toàn bộ quy trình vận hành và kinh doanh - một yêu cầu về tư duy và đầu tư đột phá.
Trên quy mô toàn cầu, 80% doanh nghiệp trong danh sách Fortune 500 đã sử dụng ChatGPT chỉ sau 9 tháng ra mắt. Từ năm 2020, tổng đầu tư vào AI đạt gần 1.000 tỷ USD. Theo nghiên cứu của Hypersense, mức độ ứng dụng AI trong ngành tài chính - ngân hàng đã tăng thêm 33% trong năm 2024, đưa ngành vào nhóm dẫn đầu về tiếp cận AI. Báo cáo năm 2024 của FPT Digital ghi nhận 85% ngân hàng triển khai AI trong sản phẩm - dịch vụ mới và hơn 59% nhân sự sử dụng AI trong công việc hằng ngày. Dự kiến, đầu tư AI trong ngành ngân hàng sẽ đạt 85 tỷ USD vào năm 2030, tăng 1.400% so với mức 6 tỷ USD năm 2024.
Những lợi ích của việc áp dụng AI cho ngân hàng
Trước hết, AI mang lại lợi ích rõ rệt trong tăng cường hiệu suất, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời nâng cao mức độ hài lòng của khách hàng và người lao động. Nghiên cứu của Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI) cho thấy, công nghệ AI hiện có có thể giúp tiết kiệm tới 40 tỷ bảng Anh mỗi năm cho chính phủ và con số này còn tăng khi công nghệ tiếp tục phát triển. Theo FPT Digital, ứng dụng AI có thể giúp ngành ngân hàng toàn cầu gia tăng doanh thu từ 200-340 tỷ USD mỗi năm.
Cuộc cách mạng AI trong ngân hàng không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là câu chuyện về tư duy, con người và khả năng thích ứng.
Reuters cho biết, các kỹ sư phần mềm của JPMorgan Chase đã tăng 20% hiệu suất nhờ công cụ hỗ trợ lập trình do Ngân hàng tự phát triển, cho thấy tiềm năng cải thiện năng suất của AI. Nghiên cứu của Hypersense chỉ ra rằng, mỗi nhân viên ngành tài chính - ngân hàng tiết kiệm trung bình 57 phút mỗi ngày nhờ ứng dụng AI, đặc biệt ở các nhiệm vụ quản lý rủi ro và nhận diện gian lận. Doanh nghiệp áp dụng AI ghi nhận hiệu suất tăng 40% và mức độ hài lòng của khách hàng lẫn nhân viên tăng 70% so với các đơn vị không sử dụng AI.
Trong ngành tài chính - ngân hàng, AI hỗ trợ thẩm định hồ sơ, phân tích dữ liệu nhanh và thậm chí hỗ trợ đề xuất chiến lược. Báo cáo của The Economist cho thấy, phân tích viên của Nasdaq sử dụng AI trong thẩm định giao dịch giúp phát hiện giao dịch bất thường nhanh hơn 10-20 lần. Hệ thống của Bank of New York có thể dự thảo báo cáo phân tích dựa trên dữ liệu thời gian thực chỉ trong một đêm. Khảo sát của IBM cũng ghi nhận 43% CEO sử dụng AI để hỗ trợ ra quyết định chiến lược.
Tuy nhiên, AI cũng đi kèm những rủi ro đáng kể
Ngành tài chính - ngân hàng xử lý khối lượng lớn dữ liệu cá nhân nhạy cảm. Trong khi đó, việc nâng cao dịch vụ và trải nghiệm khách hàng lại đòi hỏi sự liên thông dữ liệu giữa các bộ phận, làm gia tăng rủi ro bảo mật và đặt ra bài toán cân bằng giữa kết nối dữ liệu và quyền riêng tư.
Một rủi ro khác là chi phí đầu tư gia tăng trong bối cảnh công nghệ AI phát triển quá nhanh. Ngân hàng buộc phải liên tục cập nhật công nghệ, đầu tư nâng cấp hạ tầng quy mô lớn, đồng thời cẩn trọng trong lựa chọn danh mục đầu tư để tránh lãng phí.
Đổi mới đột phá luôn đi kèm thay đổi về việc làm và kỹ năng. Khi nhiều quy trình được tự động hóa, một số việc làm sẽ bị thay thế, tạo tâm lý bất an trong lực lượng lao động. Thách thức đặt ra cho chính phủ và doanh nghiệp là xây dựng chiến lược nhân sự cho AI - như nghiên cứu của TBI đề cập - bao gồm phát triển kỹ năng mới và nâng cao năng lực ứng dụng AI cho nhân sự hiện tại nhằm đáp ứng nhu cầu tương lai.
Các ngân hàng cần một chiến lược tổng thể
Để giải quyết các thách thức trên, trước hết, ngân hàng cần một chiến lược tổng thể, dài hạn với lộ trình rõ ràng nhưng có tính linh hoạt cao để thích ứng với thay đổi nhanh chóng. Chiến lược cần xác định tầm nhìn, định vị vai trò của ngân hàng, ưu tiên và mục tiêu ứng dụng AI, đồng thời nhận diện rủi ro tiềm tàng và biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu tác động.
Cùng với chiến lược, đầu tư vào con người là yếu tố then chốt. Chiến lược này cần được dẫn dắt bởi lãnh đạo có kinh nghiệm trong nghiên cứu và triển khai AI, đồng thời có sự ủng hộ của hội đồng quản trị và ban lãnh đạo. Việc triển khai cần đội ngũ được đào tạo bài bản, có cơ chế trao quyền và khả năng phối hợp với các khối, phòng, ban liên quan trong ngân hàng; đồng thời phải am hiểu nghiệp vụ ngân hàng để đưa ra giải pháp hiệu quả.
Để đảm bảo an toàn thông tin, ngoài đầu tư hạ tầng công nghệ, cơ sở dữ liệu và an ninh mạng chất lượng cao, nhân sự tham gia xử lý thông tin và xây dựng hệ thống cần được đào tạo sâu về bảo mật và an toàn dữ liệu. Đây là yêu cầu không chỉ về kỹ năng mà còn về nhận thức.
AI không chỉ là xu hướng mà là hiện tại và tương lai của mọi ngành nghề, trong đó có ngành ngân hàng. Nếu được ứng dụng đúng cách, AI sẽ tạo ra cuộc cách mạng trong vận hành, trong cách làm việc và ra quyết định, trong tương tác giữa ngân hàng với khách hàng và giữa các tổ chức với nhau và quan trọng hơn là cuộc cách mạng về tư duy của các chủ thể liên quan.