Thị trường tài sản mã hoá tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro
Sân chơi mới và cơ hội cho nhà đầu tư
Trong thập kỷ qua, tài sản mã hoá (crypto assets) phát triển mạnh mẽ, từ thị trường tiền mã hoá (cryptocurrency) ban đầu đến nhiều dạng sản phẩm đa dạng như token tiện ích, token chứng khoán, đồng tiền ổn định giá (stablecoin), đặc biệt là xu hướng token hóa tài sản thực (Real World Assets - RWA). Theo dự báo của Ripple và Boston Consulting Group, quy mô thị trường RWA toàn cầu có thể đạt 18.900 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 53% từ năm 2025. Các trung tâm tài chính quốc tế như Singapore, UAE, Thụy Sĩ trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ khung pháp lý rõ ràng và môi trường minh bạch.
Tại Việt Nam, Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 mở ra một “sân chơi hợp pháp” cho thị trường tài sản mã hoá, khởi động giai đoạn thí điểm kéo dài 5 năm. Đây là bước chuyển quan trọng, đưa hoạt động vốn tồn tại trong “vùng xám” về khuôn khổ pháp lý chính thức, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu an toàn hệ thống và bảo vệ nhà đầu tư là nguyên tắc cốt lõi. Theo đó, nhà đầu tư trong nước và quốc tế được phép mở tài khoản tại các tổ chức do Bộ Tài chính cấp phép, trong khi doanh nghiệp có thêm kênh huy động vốn mới, đặc biệt trong các lĩnh vực khát vốn như bất động sản, năng lượng tái tạo hay hạ tầng. Công nghệ chuỗi khối (blockchain) được kỳ vọng giảm chi phí giao dịch 30–50%, tăng tính minh bạch và khả năng kết nối toàn cầu.
Nghị quyết 05/2025/NQ-CP cũng đặt ra các yêu cầu chặt chẽ. Điều kiện cấp phép cho tổ chức vận hành thị trường gồm vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, cùng các tiêu chuẩn cao về công nghệ, quản trị rủi ro và tuân thủ pháp lý. Sau 6 tháng kể từ khi đơn vị đầu tiên được cấp phép, mọi giao dịch ngoài hệ thống chính thức có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, nhằm bảo vệ nhà đầu tư và ngăn chặn rửa tiền, chuyển tiền trái phép. Khung chống rửa tiền (AML), xác minh danh tính khách hàng (KYC) được thiết kế chi tiết, yêu cầu nhận biết khách hàng và giám sát giao dịch từ ngưỡng 1.000 USD đối với giao dịch không thường xuyên, đồng thời bắt buộc báo cáo khi phát hiện giao dịch bất thường.
 |
Điểm đáng chú ý là mức độ ưu tiên bảo vệ nhà đầu tư. Thay vì cấm đoán, Chính phủ chọn giải pháp hợp pháp hoá có kiểm soát, giảm thiểu rủi ro lừa đảo và nâng cao chất lượng bảo vệ quyền lợi. Nhà đầu tư giao dịch qua tổ chức được cấp phép nhờ đó có cơ chế bồi thường và giải quyết tranh chấp trong nước. Tuy nhiên, lo ngại về thanh khoản, chi phí hay cơ chế bảo hiểm/đền bù vẫn tồn tại và cần được quy định rõ hơn. Bên cạnh đó, khoảng trống kiến thức cũng là thách thức lớn khi phần đông nhà đầu tư chưa nắm rõ rủi ro và còn nhầm lẫn khái niệm. Vì vậy, giáo dục tài chính phải song hành với triển khai khung pháp lý, trong khi cơ quan quản lý cần siết AML, tài trợ khủng bố (CFT) và chuẩn hóa hoạt động phát hành trong nước để vừa bảo vệ nhà đầu tư nội, vừa thu hút dòng vốn ngoại.
Một cơ hội khác là phát triển hệ sinh thái công nghệ và tài chính trong nước. Trong tháng 7, Chính phủ đã ra mắt NDAChain – nền tảng blockchain quốc gia, cho phép thực hiện các giao dịch tài chính an toàn và mua sắm trực tuyến bảo mật. NDAChain được kỳ vọng là nền tảng cho các sản phẩm nội địa cạnh tranh với quốc tế. Cùng với đó, Luật Công nghiệp Công nghệ số (ban hành 7/2025) công nhận tài sản số, định hướng cấp phép nền tảng và yêu cầu tích hợp cổng nạp/rút VND. Những bước đi này giúp Việt Nam tiến gần hơn tới vị thế trung tâm blockchain khu vực.
Thách thức và rủi ro
Bên cạnh cơ hội, thị trường tài sản mã hoá chứa đựng nhiều rủi ro đáng lưu ý, cả ở cấp độ hệ thống lẫn nhà đầu tư cá nhân.
Thứ nhất, rủi ro pháp lý và tuân thủ. Sau 6 tháng kể từ khi tổ chức vận hành thị trường đầu tiên được cấp phép, mọi giao dịch ngoài hệ thống chính thức có thể bị xử phạt hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều này giúp giảm rủi ro gian lận, nhưng đòi hỏi nhà đầu tư và tổ chức nghiêm túc tuân thủ. Khung AML/KYC yêu cầu giám sát giao dịch trên ngưỡng 1.000 USD và báo cáo các giao dịch đáng ngờ.
Thứ hai, rủi ro biến động giá và bong bóng đầu cơ. Tài sản mã hoá dễ biến động mạnh, chịu tác động từ dòng vốn quốc tế và tâm lý đám đông. Nếu không quản lý chặt, dòng vốn lớn vào thị trường thí điểm có thể đẩy giá vượt giá trị thực và tạo rủi ro hệ thống khi dòng vốn đảo chiều.
Thứ ba, rủi ro an ninh mạng và hạ tầng. Các sàn giao dịch tài sản số là mục tiêu hấp dẫn cho hacker. Việc chưa có chuẩn lưu ký, tách bạch tài sản khách hàng hay cơ chế proof-of-reserves (minh chứng dự trữ) có thể khiến nhà đầu tư chịu thiệt hại lớn khi xảy ra sự cố.
Thứ tư, rủi ro từ khoảng trống kiến thức của nhà đầu tư. Nhiều nhà đầu tư Việt Nam chưa hiểu rõ bản chất tài sản mã hoá, cách phân biệt dự án uy tín và rủi ro, cũng như thiếu kỹ năng quản lý đòn bẩy. Điều này khiến họ dễ bị chi phối bởi tâm lý đám đông hoặc thông tin chưa kiểm chứng. Trong bối cảnh nhiều hình thức dụ dỗ hứa hẹn lợi nhuận “khủng”, nhà đầu tư càng dễ rơi vào bẫy các dự án lừa đảo hoặc đa cấp trá hình.
Giải pháp bảo vệ nhà đầu tư
Để thị trường phát triển bền vững, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.
Về chính sách, ban hành hướng dẫn chi tiết Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, bao gồm tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn hệ thống, tách bạch tài sản khách hàng và proof-of-reserves. Đồng thời, thiết lập Quỹ bảo vệ nhà đầu tư, yêu cầu sàn được cấp phép mua bảo hiểm nghề nghiệp, xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp trong nước dựa trên bằng chứng điện tử và dấu vết giao dịch được ghi lại trên chuỗi khối (on-chain). Khung AML/CFT phải thực thi nghiêm, với cơ chế travel rule (quy tắc truyền dữ liệu giao dịch), báo cáo giao dịch bất thường và liên thông với hệ thống quốc tế. Lộ trình thuế hợp lý cũng cần được thiết lập, tính thuế trên lợi nhuận ròng và cho phép khấu trừ lỗ để khuyến khích nhà đầu tư tham gia sàn chính thức.
Về thị trường, phát triển hệ sinh thái định chế trong nước – ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ, bảo hiểm – tham gia làm cổ đông, đối tác lưu ký và cung cấp dịch vụ hỗ trợ, tạo đối trọng với vốn ngoại và tăng tính an toàn cũng như khả năng kiểm soát.
Về nhà đầu tư, giáo dục tài chính cần được đẩy mạnh. Về giáo dục tài chính, nhà đầu tư phải được trang bị kiến thức cơ bản về tài sản số, rủi ro công nghệ, bảo mật và phân tích dự án. Các tổ chức cấp phép có trách nhiệm phổ biến thông tin minh bạch và cảnh báo rủi ro.
Những lưu ý cho nhà đầu tư Việt
Cơ hội và thách thức luôn song hành. Để tận dụng thị trường tài sản mã hoá, nhà đầu tư chỉ nên sử dụng phần vốn có thể chấp nhận mất, hạn chế đòn bẩy cao và đa dạng hóa danh mục, kết hợp tài sản số và truyền thống. Giao dịch trên sàn được cấp phép để đảm bảo quyền lợi pháp lý và hưởng cơ chế bảo vệ nhà đầu tư. Ưu tiên sản phẩm minh bạch, token có proof-of-reserves, dự án có kiểm toán và thông tin rõ ràng, tránh các hứa hẹn lợi nhuận phi thực tế. Nâng cao hiểu biết về rủi ro công nghệ, bảo mật ví, quản lý khóa riêng tư và cảnh giác trước các chiêu trò lừa đảo. Theo dõi sát diễn biến chính sách, nắm bắt các quy định chi tiết về thuế, lưu ký, bảo hiểm, giải quyết tranh chấp để chủ động điều chỉnh chiến lược.
Thị trường tài sản mã hoá tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khung pháp lý thí điểm và các chính sách bổ trợ tạo nền tảng phát triển bền vững, vừa thu hút vốn quốc tế, vừa bảo vệ nhà đầu tư. Chiến lược an toàn nằm ở việc hiểu đúng, giao dịch đúng nơi và nâng cao kỷ luật đầu tư. Nếu cả cơ quan quản lý và nhà đầu tư vận hành theo chuẩn mực quốc tế, tài sản mã hoá có thể trở thành động lực mới cho tài chính và đầu tư tại Việt Nam trong thập kỷ tới.
