MB đang thực hiện các thủ tục định giá Ocean Bank để tiếp nhận ngân hàng này
Định hình phương án chuyển giao 4 ngân hàng yếu kém
Theo Đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025 của Chính phủ, đến năm 2025, ngành ngân hàng phải xử lý cơ bản các ngân hàng yếu kém và không phát sinh những ngân hàng yếu kém mới. Hiện có 4 ngân hàng thương mại yếu kém, thuộc diện tái cơ cấu, gồm DongA Bank, CB, OceanBank và GPBank. Tháng 10/2022, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng đưa Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) vào diện kiểm soát đặc biệt. Hiện NHNN đang triển khai các trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật về đánh giá tổng thể thực trạng để có cơ sở xây dựng phương án cơ cấu lại ngân hàng này báo cáo cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Chia sẻ với báo chí vào đầu tháng 6/2023, lãnh đạo CB cho biết, dự kiến thêm một thời gian nữa, Vietcombank sẽ trở thành “ngân hàng mẹ” của CB. Sau hơn 8 năm tái cơ cấu, năm 2022 là năm đầu tiên CB được NHNN phê duyệt kế hoạch kinh doanh và đã hoàn thành 100% các chỉ tiêu. Trong một diễn biến liên quan, Vietcombank cũng cho hay, ngân hàng này sẽ nhận chuyển giao bắt buộc một tổ chức tín dụng yếu kém. Đây là một phần trách nhiệm nhưng cũng là cơ hội cho Vietcombank. Sự hỗ trợ, tạo điều kiện từ Chính phủ, NHNN sẽ tạo cho Ngân hàng động lực mới, cơ hội phát triển hơn trong thời gian tới.
Từ tháng 3/2015, CB đã chính thức trở thành ngân hàng 100% vốn thuộc sở hữu Nhà nước, với sự hỗ trợ toàn diện từ Vietcombank. Vietcombank cũng đã đưa cán bộ qua trực tiếp quản lý, điều hành CB từ đó đến nay.
Liên quan đến chuyển giao bắt buộc ngân hàng yếu kém, tại đại hội cổ đông 2024, ông Nguyễn Thanh Tùng, Tổng giám đốc Vietcombank cho biết, tiến độ chuyển giao tùy thuộc vào quyết định Chính phủ, NHNN. Ngân hàng đã hoàn thiện phương án, đang trình NHNN phê duyệt và theo kế hoạch đang triển khai thì sẽ trong năm 2024. Để chuẩn bị, Vietcombank đã có giải pháp cụ thể, không bị động, đảm bảo suôn sẻ, đúng lộ trình. Ngân hàng đã thành lập tiểu ban nghiệp vụ rà soát quy định nội bộ và phát hiện ra hơn 300 gap (khoảng trống, thiếu sót). Hiện chỉ còn 20 gap về quy trình, quy chế. Về lâu dài, tiếp nhận ngân hàng yếu kém tạo cơ hội cho Vietcombank có nhiều lựa chọn như bán cổ phần, M&A...
Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) và Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM (HDBank) cũng đã trình cổ đông thông qua việc sáp nhập một tổ chức tín dụng khác tại đại hội cổ đông thường niên năm nay. Ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc MB xác nhận, MB đang thực hiện thủ tục định giá ngân hàng chuyển giao bắt buộc, cụ thể là OceanBank. Dự kiến chậm nhất cuối năm nay, công tác định giá sẽ hoàn thành và MB có thể triển khai nhận chuyển giao bắt buộc. Với kinh nghiệm triển khai thành công một số phương án tái cơ cấu, MB kỳ vọng thực hiện thành công phương án này, qua đó tận dụng các lợi thế hỗ trợ để tăng tốc phát triển, góp phần sớm hoàn thành các mục tiêu chiến lược. Trên thực tế, MB đã tham gia hỗ trợ kinh doanh cho OceanBank hơn 2 năm nay.
Trong khi đó, bà Phạm Thị Nhung, Phó tổng giám đốc VPBank cho biết, đến thời điểm hiện tại, Ngân hàng đã chuẩn bị sẵn sàng nguồn lực để tiếp quản một ngân hàng thuộc diện chuyển giao bắt buộc và sẽ bắt tay ngay vào việc tái cơ cấu lại ngân hàng đó khi được chuyển giao.
Việc nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng yếu kém từng được nhắc đến tại các kỳ đại hội cổ đông trước đây của VPBank, nhưng phải tới kỳ đại hội thường niên 2023, lãnh đạo cấp cao ngân hàng này mới lên tiếng khẳng định rằng, VPBank là 1 trong 4 ngân hàng tham gia tái cơ cấu các ngân hàng yếu kém và đang trong quá trình nghiên cứu đề xuất, phê duyệt của các ngân hàng.
Đại hội đồng cổ đông 2023 của HDBank cũng đã thông qua việc trong năm 2024 sẽ tiếp tục tham gia tái cơ cấu các tổ chức tín dụng, trong đó có việc nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng thương mại. Danh tính ngân hàng này được cho là DongA Bank.
Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng nhìn nhận rằng, tái cơ cấu các ngân hàng yếu kém là vấn đề tồn đọng, khó xử lý, bởi thực tế, tái cơ cấu một ngân hàng yếu kém trong điều kiện bình thường đã rất khó, trong điều kiện khó khăn như hiện nay lại càng khó hơn. Tuy nhiên, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt thực hiện. Ngay từ khi nhận nhiệm vụ, Thủ tướng Chính phủ đã họp với ngành ngân hàng và yêu cầu tiến hành quyết liệt các giải pháp để tái cơ cấu. Cho đến nay, việc xử lý các ngân hàng yếu kém đã được trình xin chủ trương các cấp có thẩm quyền.
 |
Các ngân hàng có tiềm lực mới được giao tiếp nhận các đơn vị cần tái cơ cấu |
Tái cấu trúc sẽ quyết liệt hơn
Đầu tháng 3 năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 213/QĐ-TTg thành lập Ban Chỉ đạo cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng và Thủ tướng giữ vị trí Trưởng Ban Chỉ đạo. Đây là sự kiện đặc biệt, xác định tầm quan trọng của vấn đề tái cơ cấu hệ thống ngân hàng.
Sự vào cuộc của những ngân hàng quy mô lớn, có năng lực quản trị cũng như kinh nghiệm tái cơ cấu các ngân hàng trước đây, cộng với sự hỗ trợ của cơ chế và sự tham gia chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ sẽ là cơ hội để xử lý dứt điểm các ngân hàng yếu kém.
TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia cũng đưa ra nhận định, việc sáp nhập ngân hàng là thực hiện chủ trương chung của Chính phủ về cơ cấu lại nền kinh tế và doanh nghiệp, đã được xác định trong vài năm gần đây. Việc xử lý ngân hàng yếu kém là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của NHNN trong giai đoạn này, vì để ngân hàng yếu kém phá sản sẽ gây nhiều xáo trộn cho người gửi tiền, do đó, chủ trương phương án sáp nhập sẽ tốt hơn so với việc để ngân hàng phá sản. Bên cạnh đó, sáp nhập ngân hàng yếu kém sẽ góp phần lành mạnh hóa thị trường ngân hàng, hướng tới giúp hoạt động dịch vụ ngân hàng trong việc hỗ trợ nền kinh tế - xã hội tốt hơn theo một cách toàn diện.
“Việc đẩy mạnh tái cơ cấu các tổ chức tín dụng được coi là những quyết sách để nền kinh tế lành mạnh. Ngoài xử lý các ngân hàng yếu kém, các ngân hàng cần phải có những bước đột phá trong chính sách cũng như củng cố chất lượng các ngân hàng nhỏ, vừa”, ông Lực nói.
Sau hơn một thập kỷ tái cơ cấu, ngoại trừ một số trường hợp thành công như Habubank, TPBank, phần lớn các ngân hàng yếu kém trong diện tái cơ cấu bắt buộc còn lại đến nay chưa được xử lý dứt điểm, nhiều trường hợp “bệnh” càng trầm trọng hơn. Ngoài 3 ngân hàng mua lại 0 đồng (OceanBank, CB, GPBank) và 2 ngân hàng bị kiểm soát đặc biệt (SCB, DongA Bank), còn vài ngân hàng đang trong “tầm ngắm” kiểm soát tăng cường của NHNN.
NHNN cho biết, đến nay, cơ quan này đã trình và được cấp có thẩm quyền phê duyệt chủ trương chuyển giao bắt buộc 4 ngân hàng yếu kém (OceanBank, GPBank, CB, DongA Bank). Đồng thời, NHNN tiếp tục tập trung triển khai các giải pháp xử lý các ngân hàng được kiểm soát đặc biệt; chỉ đạo các bên liên quan thực hiện trình tự, thủ tục theo quy định để hoàn thiện phương án chuyển giao bắt buộc, trình Chính phủ phê duyệt.
NHNN cũng cho biết, đã quyết liệt chỉ đạo các ngân hàng mua bắt buộc triển khai thuê tổ chức tư vấn xác định giá trị doanh nghiệp và phối hợp với tổ chức tư vấn để thực hiện việc xác định giá trị doanh nghiệp, đảm bảo tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật. Sau khi các tổ chức tư vấn định giá phát hành chứng thư thẩm định giá, Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán kết quả tư vấn định giá doanh nghiệp của 3 ngân hàng mua bắt buộc. Kiểm toán Nhà nước đang làm việc với NHNN, 3 ngân hàng mua bắt buộc, đơn vị tư vấn để đối chiếu số liệu kiểm toán trước khi gửi NHNN báo cáo kết quả kiểm toán theo quy định.
Một chuyên gia tài chính nhận định rằng, hệ thống ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng trong hệ thống tài chính, bởi đây là kênh dẫn vốn quan trọng cho doanh nghiệp trong nền kinh tế. Trải qua 2 giai đoạn tái cơ cấu hệ thống, một số kết quả to lớn đã đạt được phải kể đến chính là duy trì hệ thống ngân hàng không bị đổ vỡ, từ đó bảo vệ người gửi tiền, nâng cao trật tự, kỷ cương trong hệ thống ngân hàng và đặc biệt đặt ra một lộ trình cải thiện hiệu quả quản trị ngân hàng. Điểm nhấn quan trọng trong giai đoạn tái cơ cấu thứ nhất chính là các giải pháp sắp xếp lại hệ thống thông qua các hoạt động M&A, mua lại 0 đồng. Trong khi đó, điểm sáng lớn nhất trong giai đoạn tái cơ cấu thứ hai chính là công tác xử lý nợ xấu. Trong tương lai, nợ xấu vẫn tiếp tục là câu chuyện nóng, cần được giám sát chặt chẽ nhằm duy trì sự an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng, do đó cần thiết đẩy mạnh tái cơ cấu.
Cơ hội nào cho ngân hàng nhận chuyển giao?
Đầu tháng 3 năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 213/QĐ-TTg thành lập Ban Chỉ đạo cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng và Thủ tướng giữ vị trí Trưởng ban Chỉ đạo.
Ông Phạm Quốc Thanh, Tổng giám đốc HDBank cũng cho hay, Ngân hàng luôn được cấp room tín dụng ở mức cao, phù hợp với năng lực tài chính, quản trị. Đồng thời, Ngân hàng được cấp thêm room tín dụng khi tham gia tái cơ cấu một ngân hàng yếu kém. Các chỉ số tổng thể cũng đạt được ở mức cao, huy động cũng tăng trưởng mạnh.
Trong khi đó, với MB, ông Lưu Trung Thái, Chủ tịch Hội đồng quản trị cho biết, năm nay, Ngân hàng được phân bổ room tín dụng 16% và dự kiến dư nợ cuối kỳ là 360.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, MB kỳ vọng, với việc tham gia tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém, Ngân hàng sẽ được phân bổ room tín dụng cao hơn mức trên.
Thực tế, bên cạnh việc được cấp thêm room tín dụng và mở rộng mạng lưới thì các ngân hàng được nhận chuyển giao cũng phải xử lý một lượng lớn nợ xấu trong thời kỳ hậu M&A. Trong đó, có những ngân hàng phải mất hàng chục năm mới xử lý hết tồn đọng từ đơn vị bị sáp nhập, mà thương vụ sáp nhập Ngân hàng Phương Nam (SouthernBank) của Sacombank là một ví dụ.
Thông tin mới nhất từ NHNN cho biết, chủ trương chuyển giao bắt buộc 4 ngân hàng thuộc diện kiểm soát đặc biệt đã được trình và được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đến nay, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết quyết định chủ trương chuyển giao bắt buộc của 2 ngân hàng.
Riêng với SCB, được đặt vào kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022, trên cơ sở báo cáo đánh giá tổng thể thực trạng và đề xuất chủ trương cơ cấu lại của SCB cùng Ban Kiểm soát đặc biệt SCB, NHNN đang tìm kiếm nhà đầu tư tham gia cơ cấu lại SCB để trình Chính phủ xem xét, quyết định chủ trương theo quy định. Đây chính là cơ sở để thị trường kỳ vọng sẽ có thêm nhiều thương vụ chuyển giao và gọi thêm vốn từ nhà đầu tư của ngành ngân hàng trong thời gian tới, đặc biệt kỳ vọng có thêm dòng vốn ngoại tham gia vào quá trình tái cơ cấu này.
Tuy nhiên, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia tài chính - ngân hàng, do ngân hàng là một ngành đặc thù và việc nhà đầu tư ngoại có sẵn sàng rót vốn hay không còn tùy thuộc vào các yếu tố khác như chiến lược phát triển phù hợp, triển vọng tăng trưởng tốt và nét tương đồng văn hóa giữa hai doanh nghiệp, đồng thời cần xem xét nới thêm room để thu hút vốn.
Nghị định số 01/2014/NĐ-CP về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của tổ chức tín dụng Việt Nam quy định, tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 30% vốn điều lệ của một ngân hàng thương mại Việt Nam. Ngoài ra, còn có các giới hạn cụ thể đối với tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư cá nhân nước ngoài, tổ chức nước ngoài, nhà đầu tư chiến lược nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài và người có liên quan. Đây là rào cản lớn trong hút vốn ngoại. Riêng đối với các ngân hàng thuộc diện yếu kém, tái cơ cấu Chính phủ cho phép nhà đầu tư nước ngoài được mua lại trên 50% cổ phần, thậm chí là 100%, song hơn 10 năm qua, vẫn chưa có nhà đầu tư nước ngoài nào muốn mua lại 100% vốn các nhà băng này.
