Nếu được Hội đồng chỉ số chấp thuận thì chỉ số cơ sở sẽ sử dụng tỷ lệ tự do chuyển nhượng sát với tỷ lệ thực đối với những cổ phiếu có tỷ lệ tự do chuyển nhượng dưới 15% để giảm tác động tiêu cực của những cổ phiếu có tỷ lệ thanh khoản thấp lên chỉ số VN30 và nghiên cứu bổ sung thêm tiêu chí thanh khoản gần thời gian review để phản ánh xu hướng cập nhật.
“Giảm xóc” cho thị trường cơ sở
Diễn biến “nóng” trên thị trường chứng khoán cơ sở trong tháng 2 vừa qua là ghi nhận kỷ lục về sự lao dốc của thị trường. Chỉ trong hai phiên giao dịch liên tiếp là ngày 5 - 6/2, VN-Index giảm tới hơn 93 điểm, vốn hoá toàn thị trường "bốc hơi" khoảng 12 tỷ USD…
Điều thú vị là nếu như thị trường chứng khoán cơ sở đi xuống mạnh, thì ngược lại thị trường chứng khoán phái sinh lại ghi nhận những kỷ lục mới. Trong tháng 2/2018, theo HNX, khối lượng giao dịch bình quân trên thị trường chứng khoán phái sinh đạt 28.122 hợp đồng/phiên, giá trị giao dịch bình quân đạt trên 2.977,9 tỷ đồng/phiên theo danh nghĩa, với mức tăng kỷ lục lần lượt lên tới 51,3% và 51% so với tháng trước.
Diễn biến trên cho thấy, bên cạnh vai trò là công cụ đầu tư, chứng khoán phái sinh đã bước đầu thể hiện vai trò là công cụ phòng vệ rủi ro, có tác dụng ổn định tâm lý nhà đầu tư, đặc biệt là khi thị trường cơ sở biến động đột ngột.
Cơ sở để HNX đưa ra nhận định trên là trong hai phiên giao dịch ngày 5 - 6/2, trong khi VN-Index giảm tới hơn 93 điểm, thì giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh lại diễn ra sôi động với khối lượng giao dịch lập kỷ lục mới đúng vào ngày 6/2, khi đạt tới 39.311 hợp đồng, tương ứng hơn 3.913,8 tỷ đồng giá trị giao dịch.
Đây không phải lần đầu HNX nhìn thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa sự đi xuống của thị trường cơ sở với sự sôi động trên thị trường chứng khoán phái sinh, mà điều này đã thể hiện trong nhiều tháng qua.
Sau hai phiên lao dốc chóng mặt trên, thị trường chứng khoán cơ sở tiếp tục có những phiên giao dịch với biến động về điểm số trong biên độ lớn. Tuy nhiên, cũng chính trong khoảng thời gian này, thị trường chứng khoán phái sinh đã phá kỷ lục về thanh khoản kể từ ngày khai trương thị trường khi đạt trên 4.273,5 tỷ đồng giá trị theo danh nghĩa trong phiên 27/2.
Trong bối cảnh VN-Index đã khá vững ở mức trên 1.000 điểm, thì tương tự với thị trường chứng khoán thế giới và thực tế trong hai phiên ngày 5 - 6/2 cho thấy, tới đây, mỗi khi chịu những tác động của các yếu tố bất lợi từ cả trong và ngoài nước, chỉ số thị trường rất có thể tiếp tục chứng kiến những phiên giảm với biên độ lớn. Trong những tình huống như vậy, thị trường chứng khoán phái sinh cần phát huy đặc tính là công cụ phòng vệ rủi ro để giúp thị trường cơ sở tránh bị giảm sốc, qua đó góp phần ổn định tâm lý nhà đầu tư, duy trì sự phát triển lành mạnh của thị trường.
Những cải tiến được chờ đợi 2018
Từ thị trường, nhiều chủ thể kỳ vọng tính năng phòng vệ rủi ro sẽ rõ nét hơn nữa khi theo kế hoạch trong quý II, hoặc quý III/2018 tới, sản phẩm phái sinh thứ hai là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ sẽ được đưa vào giao dịch.
Theo một thành viên của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), với danh mục trái phiếu chính phủ đang nắm giữ lớn, ý kiến từ các ngân hàng thương mại cho thấy họ đang có nhu cầu cao về sử dụng sản phẩm phái sinh này để phòng vệ rủi ro trước những biến động khó lường của thị trường.
Đó là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ 5 năm, lãi suất 5%, với dự kiến sản phẩm này có thể được đưa vào giao dịch trên thị trường vào quý III/2018.
Bên cạnh việc cải tiến chỉ số cơ sở VN30, một nét mới nữa chuẩn bị cho tương lai sản phẩm phái sinh mà lãnh đạo Sở chia sẻ là trong thời gian tới, Sở sẽ xem xét phối hợp với Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM để xây dựng chỉ số VNX200, có mức độ bao phủ khoảng 85% giá trị vốn hóa toàn thị trường. Chỉ số này dự kiến sẽ là chỉ số cơ sở, xây nên sản phẩm phái sinh với tầm nhìn dài hạn.
