Kỳ vọng công cụ phòng vệ rủi ro mới
Sau quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng và thử nghiệm thành công, VN100F dự kiến sẽ chính thức ra mắt và giao dịch vào tháng 10/2025. Đây là sản phẩm thứ hai thuộc nhóm hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. VN100F được thiết kế với cơ chế giao dịch và thanh toán tương tự Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 (VN30F) - sản phẩm đã vận hành 8 năm qua - nhằm giúp nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận.
Đại diện Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) cho rằng, so với VN30F, chỉ số VN100 có tính đại diện cao hơn và ít bị chi phối bởi các cổ phiếu vốn hóa lớn nhất, nên VN100F được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ đầu tư và phòng vệ rủi ro hiệu quả hơn cho nhà đầu tư. Đồng thời, VNX cũng đang nghiên cứu phát triển thêm các sản phẩm phái sinh khác như hợp đồng quyền chọn hay sản phẩm phái sinh trên cổ phiếu đơn lẻ (sau khi có thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính) nhằm đa dạng hóa công cụ đầu tư, đáp ứng nhu cầu phòng vệ rủi ro và thu hút thêm nhà đầu tư tổ chức cũng như khối ngoại.
Khác biệt lớn nhất giữa hai sản phẩm nằm ở tài sản cơ sở. Nếu như VN30 được lựa chọn làm cơ sở khi ra mắt năm 2017, thì nay, với sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, việc mở rộng sang các chỉ số quy mô lớn hơn như VN100 là bước đi cần thiết và phù hợp với lộ trình phát triển thị trường phái sinh.
Chỉ số VN100 có tính đại diện vượt trội, chiếm trên 95% vốn hóa của rổ VNAllshare, đồng thời hạn chế tình trạng một số cổ phiếu lớn chi phối (Top 10 cổ phiếu chỉ chiếm 47,62% rổ). VN100 được hình thành từ sự kết hợp của VN30 và các cổ phiếu dẫn đầu trong VNMidcap, nên hội tụ nhiều yếu tố nổi bật: tăng trưởng tốt, thanh khoản cao, phân tán rộng và phù hợp với các khuyến nghị quốc tế về xây dựng chỉ số.
| |
Theo Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), sản phẩm VN100F đã được thiết kế, trình phê duyệt và công bố thông tin từ năm 2024. Trong quá trình chuẩn bị, HNX cùng với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) đã phối hợp thử nghiệm với các thành viên thị trường, ngân hàng thanh toán… và đều cho kết quả tích cực. Các khâu chuẩn bị hiện đã sẵn sàng cho ngày ra mắt tháng 10/2025.
Ông Nguyễn Xuân Hòa, một nhà đầu tư chứng khoán phái sinh chuyên nghiệp nhận định, việc bổ sung VN100F sẽ góp phần đa dạng hóa sản phẩm, tạo thêm lựa chọn cho nhà đầu tư, đồng thời thu hút dòng tiền mới và tăng sự quan tâm đối với thị trường phái sinh. Đây cũng là bước mở đường cho triển khai cơ chế giao dịch T0 với cổ phiếu cơ sở và tiến tới áp dụng nghiệp vụ bán khống.
“Với VN100F, số lượng doanh nghiệp trong rổ đa dạng hơn, giảm bớt tác động từ một vài cổ phiếu vốn hóa lớn, qua đó hạn chế nguy cơ thao túng giá của các ‘đội lái’ (nếu có)”, ông Hòa nhấn mạnh, đồng thời cho rằng, việc lựa chọn cổ phiếu theo tiêu chuẩn chặt chẽ hơn sẽ giúp nhà đầu tư yên tâm hơn khi giao dịch, tránh rủi ro từ những cổ phiếu kém chất lượng.
Thanh khoản là dấu hỏi lớn
VN100F có tính đại diện cao hơn và ít chịu ảnh hưởng bởi các cổ phiếu vốn hóa lớn nhất so với VN30F, nhưng có thể sẽ phải đối mặt với “cái bóng” của VN30F và thách thức về thanh khoản.
Đúng với định hướng của cơ quan quản lý và kỳ vọng từ nhà đầu tư, VN100F ra đời nhằm đa dạng hóa sản phẩm, bổ sung thêm công cụ đầu tư, phù hợp với Lộ trình phát triển sản phẩm chứng khoán phái sinh đến năm 2025 theo Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030.
Dù vậy, theo phó tổng giám đốc một công ty chứng khoán, VN100F khó tránh khỏi những thách thức lớn, đặc biệt nguy cơ rơi vào tình trạng thanh khoản kém.
Rào cản đầu tiên đến từ “cái bóng” quá lớn của VN30. Về bản chất, VN30 gồm 30 cổ phiếu đầu ngành, chiếm phần lớn vốn hóa và giá trị giao dịch toàn thị trường. Do đó, chỉ số VN100 có độ tương quan gần như tuyệt đối với VN30 (VN30 chiếm tới 80% VN100). Điều này khiến VN100F dễ bị xem như “bản sao” của VN30F và khó tạo sự khác biệt để thu hút thanh khoản. Nhà đầu tư vì thế cũng cần thêm thời gian để làm quen với “sân chơi” mới.
Ngoài ra, VN100F cũng đặt ra những thách thức cụ thể với từng nhóm nhà đầu tư. Với các quỹ phòng ngừa rủi ro (Hedgers), danh mục tập trung vào nhóm blue-chip đã được VN30F đáp ứng khá tốt, nên lợi ích khi chuyển sang VN100F không đáng kể. Với nhà giao dịch (Traders), việc theo dõi tới 100 mã cơ sở là gánh nặng thông tin lớn so với chỉ 30 mã của VN30. Trong khi đó, với các nhà kinh doanh chênh lệch giá (Arbitrageurs), hoạt động arbitrage gần như bất khả thi do nhiều cổ phiếu ngoài VN30 có thanh khoản thấp, dễ gây trượt giá lớn, triệt tiêu lợi nhuận và khiến VN100F biến động khó lường.
Tuy nhiên, vị lãnh đạo công ty chứng khoán này cũng chỉ ra giải pháp: để VN100F tồn tại, cần sớm có công ty chứng khoán đứng ra làm nhà tạo lập thị trường (Market Maker) nhằm duy trì thanh khoản. Nói cách khác, VN100F đang cần một cú huých để được nhà đầu tư đón nhận rộng rãi.
Nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh VN100F, thị trường phái sinh vẫn cần thêm những công cụ khác biệt và chuyên sâu hơn. Chẳng hạn, hợp đồng tương lai dựa trên các chỉ số ngành như tài chính, ngân hàng hay bất động sản có thể là hướng đi hấp dẫn, vừa đáp ứng nhu cầu phòng ngừa rủi ro, vừa phục vụ hoạt động đầu cơ theo từng lĩnh vực cụ thể.