Áp đặt
Nội dung mà vị đại diện kể trên đề xuất là xin ý kiến cổ phần hóa một xí nghiệp vốn là đơn vị chủ chốt, cốt lõi đang làm nên tên tuổi cũng như địa vị của công ty mẹ. Trước đó, trong dư luận cổ đông đã râm ran việc xí nghiệp này sẽ được bán với giá rẻ dưới danh nghĩa cổ phần hóa. Chính vì thế, khi nói đến chuyện cổ phần hóa thì đa số cổ đông đều không ủng hộ bởi họ lo ngại, việc cổ phần hóa cũng là cách mua đứt, bán đoạn xí nghiệp và như vậy DN sẽ bị mất "linh hồn". DN kể trên là thành viên trực thuộc một tổng công ty. Sở dĩ tổng công ty muốn thực hiện việc cổ phần hóa xí nghiệp vì tình hình tài chính của tổng công ty đang hết sức khó khăn nên cần tiền để xử lý những bất ổn tài chính trước mắt.
Không chỉ đề nghị cổ phần hóa một đơn vị đang ăn nên làm ra, vị đại diện phần vốn nhà nước trên cũng không muốn DN tăng vốn, mặc dù đây là nội dung quan trọng mà ban lãnh đạo DN đưa ra xin ý kiến cổ đông. Nếu không tăng vốn thì công ty này không đáp ứng được điều kiện vốn đối ứng để thực hiện các dự án đầu tư bất động sản theo quy định của Luật Bất động sản. Vậy nhưng, phía đại diện phần vốn góp nhà nước vẫn không muốn tăng vốn, chỉ vì tổng công ty không có vốn góp thêm và như thế, đương nhiên mất quyền kiểm soát khi cơ cấu 49/51% bị thay đổi.
Câu chuyện kể trên không phải là trường hợp duy nhất mà người đại diện phần vốn nhà nước tại tổng công ty thể hiện quyền áp đặt ngay tại ĐHCĐ của một DN trực thuộc. Cách đây không lâu, đại diện phần vốn nhà nước tại CTCP Bông Bạch Tuyết là Công ty Dệt may Gia Định không thông qua phương án phát hành tăng vốn điều lệ cho Bông Bạch Tuyết, mặc dù đã thông qua ở phiên họp trù bị trước đó (xem thêm bài "Tiền hậu bất nhất", ĐTCK số 87).
Trong khi chờ quyết định chính thức chuyển sang hoạt động theo hình thức CTCP, một DN thuộc ngành xây dựng đã kịp chuyển 100 tỷ đồng lợi nhuận cho tổng công ty mẹ vay, với lãi suất rất thấp. Các cổ đông ngoài công ty không thể biết thông tin này và không biết đến bao giờ khoản tiền trên mới quay trở lại. Tình trạng kém minh bạch, duy ý chí, áp đặt cho thấy, dấu ấn nặng nề của cơ chế điều hành DNNN.
Cần sự đoàn kết của các cổ đông
Người viết bài đã dự suốt cuộc họp ĐHCĐ kể trên (từ 8h sáng đến 2h chiều) và được chứng kiến những kịch tính đến phút chót. Trước khi biểu quyết một số nội dung nhạy cảm, vì lý do tế nhị, một cổ đông yêu cầu được bỏ phiếu kín, thay vì giơ phiếu biểu quyết, nhưng vị đại diện phần vốn nhà nước tại DN gạt phắt và nói rằng, đây là quyền lợi sát sườn nên các cổ đông cứ mạnh dạn bày tỏ quan điểm của mình. Cuối cùng, tất cả đành biểu quyết bằng cách giơ lá phiếu ghi số cổ phần nắm giữ. Nhưng do có sự đoàn kết của các cổ đông nhỏ lẻ nên phần lớn nội dung xin ý kiến đã được thông qua, còn nội dung ngoài lề theo ý chủ quan của đại diện phần vốn nhà nước thì không được chấp thuận. Kết thúc ĐHCĐ, nhiều cổ đông đồng thời là cán bộ, công nhân viên làm việc trong DN đã không nén được cảm xúc vui mừng bởi họ vừa dám mạnh dạn đối đầu (và đối đầu thành công) cả một cơ chế điều hành áp đặt, cổ lỗ.
Một số chuyên gia tài chính - chứng khoán cho rằng, tại những DNNN cổ phần hóa và Nhà nước vẫn nắm cổ phần chi phối, điều quan trọng nhất là NĐT cần đoàn kết vì lợi ích chung, bám sát Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp để bảo vệ quyền lợi của mình. Bên cạnh đó, điều lệ hoạt động của công ty cần phải xây dựng một cơ chế đồng thuận hợp lý, trong đó nâng cao tỷ lệ biểu quyết (chẳng hạn muốn đưa vào nghị quyết phải có sự nhất trí của trên 65% số phiếu…). Việc giảm tỷ lệ sở hữu của Nhà nước tại DNNN đã cổ phần hóa cũng là cách thay đổi phương thức quản trị hữu hiệu trong bối cảnh hiện nay.