Quỹ ETF tại Việt Nam: chờ ngày “bấm nút”

Triển khai song song 2 hệ thống

Theo quy định tại Thông tư 229/2012 của Bộ Tài chính hướng dẫn thành lập và quản lý quỹ ETF, VSD phải đảm nhiệm khối lượng công việc lớn so với các thành viên khác. Cụ thể, VSD sẽ thực hiện phong tỏa chứng khoán cơ cấu dùng để góp vốn ở giai đoạn lập quỹ ban đầu; hướng dẫn việc hoán đổi danh mục chứng khoán cơ cấu lấy lô chứng chỉ quỹ ETF và ngược lại; thực hiện chuyển nhượng ngoài hệ thống giao dịch khi các bên thực hiện giao dịch hoán đổi vừa nêu. VSD còn hướng dẫn đăng ký, lưu ký, phân bổ chứng chỉ quỹ ETF khi chứng chỉ quỹ niêm yết trên Sở GDCK; giám sát hoạt động vay, cho vay chứng khoán cơ cấu, chứng chi quỹ của thành viên lập quỹ (AP) tại VSD để thực hiện giao dịch hoán đổi...

Theo Phó tổng giám đốc VSD Dương Ngọc Tuấn, để phục vụ cho việc quản lý các hoạt động trên, VSD đã triển khai xây dựng song song 2 hệ thống phần mềm là hệ thống quản lý giao dịch ETF và hệ thống quản lý hoạt động vay và cho vay chứng khoán (SBL). Các hệ thống phần mềm này do VSD hợp tác với đối tác trong nước xây dựng và phát triển, ngoài phục vụ cho triển khai hoạt động giao dịch ETF và hoạt động vay, cho vay, còn cho phép tích hợp với hệ thống quản lý chứng khoán hiện tại của VSD, để thực hiện các hoạt động đăng ký chứng chỉ quỹ, lưu ký, thanh toán bù trừ và thực hiện quyền khi chứng chỉ quỹ ETF niêm yết trên sở GDCK. Vừa qua, VSD đã tiến hành chạy thử nghiệm hệ thống với các sở GDCK, các thành viên lưu ký, một số công ty quản lý quỹ và ngân hàng giám sát. Kết quả chạy thử hệ thống cho thấy, về cơ bản, hệ thống hạ tầng do VSD xây dựng đã đáp ứng được yêu cầu cho thực hiện hoạt động giao dịch hoán đổi chứng chỉ quỹ ETF.

Trong khi việc đăng ký, lưu ký, thanh toán bù trừ, thực hiện quyền đối với chứng chỉ quỹ ETF tương tự như đối với cổ phiếu, thì giao dịch hoán đổi chứng chỉ quỹ ETF trên thị trường sơ cấp là giao dịch đặc trưng của quỹ ETF. Với giao dịch này, VSD sẽ tiếp nhận các thông tin về chứng khoán cơ cấu/chứng chỉ quỹ ETF trên tài khoản lưu ký của AP, nhà đầu tư dùng để thực hiện giao dịch hoán đổi để kiểm tra đảm bảo cho việc thanh toán giao dịch hoán đổi… Để có căn cứ kiểm tra, VSD sẽ phải nhận thông tin về danh mục chứng khoán cơ cấu, để hoán đổi một lô chứng chỉ quỹ ETF và số tiền chênh lệch giữa giá trị danh mục chứng khoán cơ cấu hoán đổi và giá trị tài sản ròng của một lô chứng chỉ quỹ ETF, cũng như phương án xử lý do công ty quản lý quỹ gửi đến trước đó. Danh mục chứng khoán cơ cấu này được công ty quản lý quỹ xác định trên cơ sở giá cuối ngày tại ngày làm việc liền trước ngày giao dịch hoán đổi… Sau khi hoàn tất việc kiểm tra, căn cứ vào kết quả giao dịch, VSD sẽ thực hiện việc chuyển nhượng ngoài hệ thống chứng khoán cơ cấu từ tài khoản của nhà đầu tư về tài khoản của quỹ ETF và ngược lại, đồng thời thực hiện việc đăng ký và phân bổ chứng chỉ quỹ ETF phát hành thêm vào tài khoản của nhà đầu tư. Việc thanh toán giao dịch hoán đổi trên thị trường sơ cấp được thực hiện vào ngày làm việc thứ hai sau ngày giao dịch hoán đổi (T+2).

Với hệ thống SBL, ông Tuấn cũng cho biết thêm, trước mắt, hệ thống này được sử dụng để phục vụ 2 mục đích: hỗ trợ vay/cho vay trong trường hợp mất khả năng thanh toán chứng khoán; phục vụ cho hoạt động giao dịch chứng chỉ quỹ ETF. Cụ thể, bên cho vay là AP có thể sử dụng hệ thống này để vay chứng khoán cơ cấu/chứng chỉ quỹ ETF phục vụ cho giao dịch hoán đổi. Bên cho vay có thể là tổ chức, cá nhân đang sẵn có chứng khoán. Thông qua hệ thống này, AP có thể chủ động liên hệ, thực hiện để đảm bảo có đủ nguồn chứng khoán cơ cấu/chứng chỉ quỹ ETF khi thực hiện giao dịch hoán đổi, góp phần đảm bảo cho các hoạt động giao dịch chứng chỉ quỹ ETF diễn ra thông suốt, an toàn…

Cùng với triển khai hệ thống công nghệ, một công việc quan trọng khác cũng đã VSD hoàn tất, đó là hoàn tất xây dựng 2 quy chế về triển khai quỹ ETF, SBL và đã trình Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) xem xét chấp thuận trước khi ban hành chính thức.

Dịch vụ đại lý chuyển nhượng

Một mảng công việc khác để phục vụ cho vận hành quỹ ETF, mà VSD đã sẵn sàng triển khai là dịch vụ đại lý chuyển nhượng cho quỹ ETF trong trường hợp công ty quản lý quỹ ủy quyền cho VSD thực hiện dịch vụ này. Với dịch vụ này, VSD sẽ đảm nhận việc ghi nhận, kiểm tra, tổng hợp và xử lý các lệnh giao dịch hoán đổi (lệnh mua và bán) của nhà đầu tư, AP khi thực hiện giao dịch hoán đổi. Lập sổ lệnh lưu trữ đầy đủ thông tin về các lệnh giao dịch chứng chỉ quỹ của nhà đầu tư.

VSD cũng chịu trách nhiệm xác định số lượng chứng chỉ quỹ của nhà đầu tư, AP được nhận trong trường hợp nhà đầu tư đặt mua ETF, hoặc số chứng khoán cơ cấu nhà đầu tư nhận được trong trường hợp họ đặt bán ETF. Ngoài chịu trách nhiệm lập và quản lý sổ đăng ký nhà đầu tư sở hữu chứng chỉ quỹ ETF, ghi nhận thông tin về người sở hữu chứng chỉ quỹ, VSD còn chịu trách nhiệm cập nhật, xác nhận thông tin về sở hữu của nhà đầu tư trên sổ đăng ký nhà đầu tư do thực hiện lệnh mua, bán, do nhận phân bổ lợi tức bằng chứng chỉ quỹ…

Được biết, sắp tới cùng với Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước và hai sở GDCK, VSD có kế hoạch phổ biến các mảng dịch vụ mới bao gồm ETF, SBL tới các thành viên thị trường và công chúng đầu tư. Qua đó, hỗ trợ họ hiểu rõ hơn các đặc tính của các sản phẩm mới khi triển khai.

Ông Nguyễn Anh Phong,Phó tổng giám đốc Sở GDCK Hà Nội (HNX)

“HNX sẵn sàng cho triển khai quỹ ETF”

Sau hai lần chạy thử hệ thống với các công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán, trong quá trình khớp nối, chạy thử hệ thống với VSD vừa qua, HNX cũng đồng thời kiểm tra thêm một lần nữa tính sẵn sàng của hệ thống hạ tầng với các công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán. Sau nhiều vòng chạy thử, đến thời điểm này, hệ thống hạ tầng do HNX triển khai đã sẵn sàng cho vận hành quỹ ETF.

Bên cạnh hoàn tất hệ thống hạ tầng, HNX cũng đã hoàn chỉnh quy chế triển khai quỹ ETF và trình Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận trước khi ban hành. Trên cơ sở quy chế này, HNX sẽ khẩn trương ban hành các quy trình nghiệp vụ hướng dẫn niêm yết, hủy niêm yết và giao dịch chứng chỉ quỹ ETF trên HNX, cũng như giám sát hoạt động của các tổ chức tạo lập thị trường. HNX cũng sẽ sớm hoàn chỉnh hệ thống tính toán, công bố thông tin về giá trị tài sản ròng tham chiếu trên một chứng chỉ quỹ ETF…, nhằm sẵn sàng cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cho triển khai quỹ ETF.

Ông Trịnh Hoài Giang,Phó tổng giám đốc CTCK TP. HCM (HSC)

“NĐT ngoại quan tâm đến quỹ ETF nội”

Với vai trò là thành viên lập quỹ, cùng với nhiều CTCK khác, HSC đang phối hợp với VSD, các sở GDCK hoàn chỉnh hệ thống, để sẵn sàng cho triển khai quỹ ETF. Do ETF là sản phẩm lần đầu tiên được triển khai, nên CTCK mất khá nhiều thời gian trong xây dựng quy trình tác nghiệp, nhất là cung cấp dịch vụ cho các bên liên quan. Là đơn vị trung gian, các CTCK đóng vai trò là đơn vị giao dịch lô lớn với công ty quản lý quỹ, đồng thời là bên giao dịch lô lẻ với nhà đầu tư. Ngoài vai trò là nhà cung cấp dịch vụ cho khách hàng, hỗ trợ thanh khoản cho thị trường, công ty chứng khoán còn tham gia mua bán chứng chỉ quỹ ETF tương tự như nghiệp vụ tự doanh chứng khoán.

Trong quá trình chuẩn bị triển khai quỹ ETF, HSC nhận được những phản hồi tích cực của nhà đầu tư nước ngoài về mức độ quan tâm tham gia quỹ ETF nội địa. Sở dĩ như vậy là bởi quỹ ETF nội địa có khá nhiều ưu thế so với quỹ ETF ngoại. Đầu tiên, nhà đầu tư ngoại tham gia thị trường thuận lợi và nhanh hơn, vì không phải qua trung gian là công ty chứng khoán nước ngoài, mà trực tiếp qua công ty chứng khoán trong nước. Điều này có thể giúp nhà đầu tư ngoại tham gia quỹ ETF nội tiết kiệm chi phí so với tham gia quỹ ETF ngoại.

Một điểm hấp dẫn nữa của quỹ ETF nội là giúp nhà đầu tư ngoại phần nào hóa giải những hạn chế do quy định về tỷ lệ sở hữu tối đa của bên nước ngoài khi tham gia TTCK Việt Nam. Theo đó, nhà đầu tư ngoại mua chứng chỉ quỹ ETF không chịu giới hạn về room đối với nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại là khi hoán đổi từ chứng chỉ quỹ ETF để lấy chứng khoán cơ cấu, nếu tỷ lệ chứng khoán mà nhà đầu tư nước ngoài sở hữu vượt tỷ lệ cho phép tối đa, thì công ty quản lý quỹ phải bán số chứng khoán này và thanh toán bằng tiền cho nhà đầu tư ngoại.

Hữu Hòe