Năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tiến trình nâng chuẩn quản trị công ty (QTCT) tại Việt Nam, khi Bộ tiêu chí đánh giá QTCT (VCGS) về cơ bản được giữ như bộ tiêu chí đánh giá năm trước nhưng bổ sung thêm nhiều tiêu chí thưởng điểm dựa trên các thực hành QTCT bám sát hơn với Bộ Nguyên tắc QTCT OECD/G20 phiên bản 2023.
Việc nâng chuẩn này không chỉ đáp ứng yêu cầu hội nhập và chuẩn hóa theo tiêu chí thị trường mới nổi, mà còn tạo động lực để doanh nghiệp niêm yết dịch chuyển từ tư duy tuân thủ tối thiểu sang thực hành quản trị thực chất - minh bạch, chuẩn mực và hướng đến giá trị bền vững.
Bộ tiêu chí VCGS 2025 được xây dựng dựa trên khung OECD/G20, đồng thời cũng gắn với với quy định pháp luật và thực tiễn doanh nghiệp Việt Nam. Cấu trúc đánh giá gồm hai cấp độ: Mức độ tuân thủ pháp luật về QTCT dành cho công ty đại chúng và mức độ áp dụng thông lệ tốt, tập trung vào những thực hành quản trị quan trọng và thiết yếu như minh bạch thông tin, giám sát độc lập, quản trị xung đột lợi ích và hiệu quả hoạt động của hội đồng quản trị (HĐQT). Mục tiêu xuyên suốt của bộ tiêu chí là nâng dần mặt bằng quản trị doanh nghiệp niêm yết, tiệm cận chuẩn khu vực và quốc tế, phù hợp với định hướng nâng hạng thị trường trong những năm tới.
 |
Sau gần 6 tháng chấm Sơ khảo với quy trình đa tầng, đồng thời được soát xét độc lập bởi Big4 nhằm đảm bảo tính khách quan, Ban Tổ chức Cuộc Bình chọn doanh nghiệp niêm yết (VLCA) 2025 đã công bố danh sách doanh nghiệp lọt vào vòng Chung khảo hạng mục QTCT. Với yêu cầu cao hơn và cấu phần đánh giá chi tiết hơn, kết quả năm nay phản ánh tương đối rõ nét mức độ trưởng thành của hệ thống quản trị trong doanh nghiệp niêm yết Việt Nam.
Bộ tiêu chí 2 cấp độ và yêu cầu nâng cao
Hạng mục QTCT năm 2025 được triển khai trên toàn bộ doanh nghiệp thuộc bộ chỉ số chung VNX-Allshare kỳ tháng 4/2025. Đội ngũ chuyên gia của VIOD thực hiện chấm Sơ khảo dựa trên các tài liệu doanh nghiệp công bố rộng rãi như báo cáo thường niên, báo cáo quản trị, điều lệ, quy chế nội bộ…, trước khi Big4 thực hiện soát xét độc lập nhằm đảm bảo độ chuẩn hóa và khách quan.
Kết quả, có 107 doanh nghiệp được lựa chọn vào vòng Chung khảo, gồm 35 doanh nghiệp vốn hóa lớn, 36 doanh nghiệp vốn hóa vừa và 36 doanh nghiệp vốn hóa nhỏ. Đây là con số phản ánh mặt bằng quản trị ngày càng đồng đều hơn so với những năm trước, đặc biệt trong bối cảnh bộ tiêu chí được điều chỉnh theo hướng tăng trọng số cho thông lệ tốt và giảm trọng số cho các tiêu chí thuần tuân thủ.
 |
Việc cập nhật này khiến yêu cầu của bộ tiêu chí trở nên thách thức hơn. Những nội dung liên quan đến tính độc lập của HĐQT, hiệu quả hoạt động của các ủy ban chuyên trách, minh bạch giao dịch với bên liên quan, hay kiểm soát xung đột lợi ích được triển khai sâu hơn, buộc doanh nghiệp phải cải thiện cả về cấu trúc lẫn quy trình vận hành. Điều này cho thấy VLCA đang ngày càng tiệm cận với các mô hình đánh giá tiên tiến trên thế giới.
Điểm trung bình toàn thị trường năm 2025 đạt 53,14%, tăng so với mức 50,9% của năm 2024. Khoảng cách giữa doanh nghiệp có điểm cao và thấp nhất tiếp tục được thu hẹp, phản ánh chất lượng quản trị không còn lệch pha quá lớn giữa các phân khúc doanh nghiệp.
 |
Phân hóa theo nhóm vốn hóa: Cải thiện rộng nhưng hành trình nâng chuẩn vẫn dài
Sự phân hóa theo nhóm vốn hóa trong 107 doanh nghiệp chung khảo cho thấy bức tranh đa chiều về thực hành quản trị. Nhóm doanh nghiệp vốn hóa lớn tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu nhờ hệ thống quản trị bài bản, quy trình nội bộ chuẩn hóa và đội ngũ nhân sự cấp cao có kinh nghiệm áp dụng thông lệ quốc tế. Các doanh nghiệp thuộc nhóm này thường có cấu trúc HĐQT chuẩn mực hơn, phân tách rõ ràng giữa vai trò điều hành và giám sát, đồng thời duy trì chất lượng công bố thông tin ở mức cao.
Nhóm vốn hóa vừa ghi nhận sự ổn định, không biến động mạnh về điểm số so với năm 2024, nhưng vẫn thể hiện sự cải thiện đáng kể ở một số cấu phần như minh bạch thù lao, công bố giao dịch với bên liên quan và quản trị rủi ro. Đây là nhóm doanh nghiệp bắt đầu chuyển từ giai đoạn hoàn thiện các yêu cầu cơ bản sang triển khai những thông lệ quản trị nâng cao hơn.
Điểm sáng của năm nay nằm ở nhóm doanh nghiệp vốn hóa nhỏ. Dù xuất phát điểm thấp, nhóm này là nơi ghi nhận mức cải thiện mạnh nhất, đặc biệt ở các tiêu chí liên quan đến công bố thông tin, tổ chức đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) và minh bạch hóa cấu trúc sở hữu. Sự chủ động trong việc chuẩn hóa quy chế, cập nhật điều lệ theo chuẩn mới và hoàn thiện bộ tài liệu quản trị cho thấy nhận thức về vai trò của quản trị trong nâng uy tín doanh nghiệp đã được cải thiện đáng kể.
Sự thu hẹp khoảng cách giữa các nhóm cho thấy hai xu hướng tích cực: Bộ tiêu chí năm 2025 đã phân loại mức độ thực hành tốt hơn, đồng thời doanh nghiệp quy mô nhỏ đang trở nên quyết liệt hơn trong việc đáp ứng chuẩn mực mới.
Công bố thông tin liên quan đến quyền cổ đông và đối xử công bằng
Công bố thông tin về quyền cổ đông tiếp tục là điểm mạnh của đa số doanh nghiệp trong vòng Chung khảo. Nhiều doanh nghiệp có kế hoạch chi trả cổ tức đều thực hiện đúng hạn sau ĐHĐCĐ, thể hiện cam kết rõ ràng với cổ đông thiểu số. Việc tổ chức ĐHĐCĐ đúng thời hạn và công bố đầy đủ tài liệu họp, nghị quyết và biên bản giúp cổ đông tiếp cận thông tin kịp thời, góp phần củng cố niềm tin và hạn chế rủi ro thông tin bất đối xứng.
Chất lượng tài liệu công bố năm 2025 được cải thiện mạnh với thông tin mạch lạc hơn, hạn chế trùng lặp và chú trọng vào nội dung cốt lõi. Nhiều doanh nghiệp đã minh bạch hơn về danh sách ứng viên HĐQT và Ban kiểm soát, cung cấp thông tin đầy đủ về năng lực, kinh nghiệm và tính độc lập của ứng viên.
Nhóm doanh nghiệp dẫn đầu tiếp tục thể hiện sự chủ động vượt chuẩn: Công bố sớm tài liệu họp, triển khai kênh lấy ý kiến cổ đông trước kỳ họp và minh bạch tiêu chí lựa chọn ứng viên. Những nỗ lực này phản ánh văn hóa quản trị tiến bộ và cách ứng xử tôn trọng cổ đông - yếu tố vốn được xem là thước đo quan trọng trong các bộ tiêu chí quốc tế.
Gắn kết các bên hữu quan và chuyển động về phát triển bền vững
Các cấu phần QTCT năm 2025 cho thấy sự gia tăng rõ rệt mức độ quan tâm của doanh nghiệp đối với các bên hữu quan - từ người lao động, khách hàng đến cộng đồng và nhà cung ứng. Nhiều doanh nghiệp đã công bố các chính sách rõ ràng về môi trường, phát triển nhân sự và an toàn lao động, đồng thời tích hợp các yêu cầu về trách nhiệm xã hội vào quy trình quản trị nội bộ.
Xu hướng áp dụng các chuẩn mực quốc tế như GRI, SASB hay ISSB ngày càng phổ biến trong nhóm doanh nghiệp vốn hóa lớn và vừa. Đây là tiến bộ quan trọng, giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng công bố, tạo điều kiện tiếp cận dòng vốn ESG và giảm thiểu rủi ro hoạt động trong dài hạn.
Số lượng doanh nghiệp thực hiện kiểm định độc lập đối với các nội dung như phát thải khí nhà kính, quản lý rủi ro khí hậu hay tuân thủ chính sách môi trường tăng lên đáng kể. Điều này cho thấy ESG đã dần trở thành phần không thể thiếu trong hệ thống quản trị, thay vì chỉ mang tính hình thức như những năm đầu triển khai.
Công bố thông tin và minh bạch: Yếu tố then chốt tiệm cận chuẩn thị trường mới nổi
Công bố thông tin tiếp tục là nhóm tiêu chí doanh nghiệp thực hiện tốt nhất. Tất cả doanh nghiệp vào Chung khảo đều công bố báo cáo đúng hạn và minh bạch hóa thông tin liên quan đến cấu trúc sở hữu, thù lao và các giao dịch quan trọng. Đây là bước tiến đáng kể trong bối cảnh tính minh bạch được xem là điều kiện tiên quyết để thị trường tiến gần hơn tới tiêu chuẩn thị trường mới nổi.
Nhóm doanh nghiệp đạt điểm cao nhất thể hiện mức độ minh bạch vượt yêu cầu pháp luật. Nhiều doanh nghiệp cung cấp đầy đủ hồ sơ năng lực của từng thành viên HĐQT, giải trình các vấn đề liên quan đến tính độc lập, công bố chi tiết hơn về giao dịch với bên liên quan và thiết lập quy trình đảm bảo tính độc lập của kiểm toán viên. Những yếu tố này đặc biệt quan trọng trong đánh giá nâng hạng thị trường của MSCI và FTSE.
Trách nhiệm của HĐQT: Cấu phần tạo khác biệt lớn nhất
HĐQT tiếp tục là yếu tố phân hóa mạnh mẽ nhất trong kết quả chung khảo năm 2025. Phần lớn doanh nghiệp tuân thủ tốt các quy định liên quan đến cơ cấu HĐQT và bổ nhiệm người phụ trách QTCT/Thư ký công ty. Tuy nhiên, nhóm doanh nghiệp đạt điểm cao thể hiện mức độ trưởng thành vượt trội.
Nhiều doanh nghiệp đã thành lập các ủy ban chuyên trách như Ủy ban lương thưởng, Ủy ban nhân sự hoặc Ủy ban kiểm toán với sự tham gia của thành viên độc lập, giúp nâng cao chất lượng giám sát và phân tách rõ vai trò trong HĐQT. Một số doanh nghiệp thực hiện đánh giá định kỳ hiệu quả hoạt động của HĐQT, công khai tiêu chí lựa chọn ứng viên và thực hiện tự đánh giá theo Bộ Nguyên tắc QTCT Việt Nam (VNCG Code), phù hợp với thông lệ tốt trong khu vực.
Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp tiên phong minh bạch giải thích lý do chưa áp dụng một số thông lệ tốt, thể hiện tư duy quản trị chủ động và trách nhiệm giải trình. Đây là bước tiến quan trọng vì minh bạch về “điểm chưa tốt” đôi khi có giá trị cao hơn việc chỉ công bố những điều đã đạt.
Kết luận
Kết quả Chung khảo VLCA 2025 phản ánh sự cải thiện rõ rệt của chất lượng QTCT trong doanh nghiệp niêm yết Việt Nam. Bộ tiêu chí được cập nhật theo OECD/G20 2023, cùng quy trình đánh giá độc lập của VIOD và Big4, đã góp phần thiết lập một tiêu chuẩn quản trị mới - cao hơn, thực chất hơn và gần với thông lệ quốc tế hơn.
Năm 2025 cho thấy một chuyển dịch quan trọng: Doanh nghiệp Việt Nam đã đi từ “quản trị để đáp ứng yêu cầu” sang “quản trị để tạo giá trị và phát triển bền vững”. Đây chính là nền tảng để thị trường chứng khoán Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mới nổi, gia tăng sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư và tạo đà vững chắc cho mục tiêu nâng hạng trong giai đoạn tới.
