Hai nhà khoa học List (trái) và MacMillan được vinh danh bằng giải thưởng Nobel Hóa học 2021. Ảnh: Nobel Prize.
Các chất xúc tác là các công cụ cơ bản của các nhà hóa học. Các chất đó là những yếu tố kiểm soát và thúc đẩy phản ứng hóa học nhưng lại không trở thành một phần trong sản phẩm cuối cùng của phản ứng. Giới nghiên cứu từ lâu tin rằng về nguyên tắc chỉ có sẵn 2 loại chất xúc tác là các kim loại và các enzyme.
Trang web Nobel Prize của Viện hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển vào chiều 6/10/2021 (giờ Việt Nam) thông báo: Các nhà khoa học Benjamin List (Đức) và David MacMillan (Mỹ) được trao giải Nobel Hóa học 2021 vì vào năm 2000 họ (độc lập với nhau) phát triển một loại xúc tác thứ 3, được gọi là “xúc tác hữu cơ bất đối xứng” và dựa trên các phân tử hữu cơ nhỏ.
Chất xúc tác hữu cơ có một khung nguyên tử carbon ổn định; các nhóm hóa học hoạt động hơn có thể gắn vào khung đó. Các chất xúc tác này thường gồm các thành phần phổ biến như oxy, nitơ, sulphur, và phospho. Điều đó có nghĩa rằng các chất xúc tác này vừa thân thiện với môi trường vừa không gây tốn kém khi sản xuất.
Chất xúc tác hữu cơ được mở rộng sử dụng chủ yếu là do chúng có khả năng thúc đẩy xúc tác bất đối xứng.
Benjamin List và David MacMillan vẫn đi tiên phong trong lĩnh vực này và đã chỉ ra rằng các chất xúc tác hữu cơ có thể dùng để thúc đẩy đa phản ứng hóa học. Sử dụng các phản ứng này, các nhà nghiên cứu có thể xây dựng hiệu quả hơn bất cứ thứ gì từ dược phẩm cho đến các phân tử có thể thu giữ được ánh sáng dùng trong các tấm pin mặt trời, từ đó mang lại ích lợi cho nhân loại.
