Hai tàu chở dầu chuyển dầu thô ở Vịnh Laconian ngoài khơi bờ biển Hy Lạp vào ngày 24/8
Một phân tích của Nikkei cho thấy, trong 6 tháng kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, 41 tàu đã thực hiện các chuyến vận chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác ngoài khơi bờ biển Hy Lạp cùng với các tàu chở dầu rời Nga và sau đó đến các cảng châu Âu. Trong khi chỉ có một chiếc tàu làm như vậy vào năm ngoái.
Liên minh châu Âu và Anh sẽ cấm hoàn toàn nhập khẩu dầu của Nga từ khoảng cuối năm nay, nhưng các công ty mua dầu của Nga đã phải đối mặt với những lời chỉ trích. Việc chuyển dầu giữa các tàu trên biển để che giấu nguồn gốc có thể tiếp tục kể cả sau khi lệnh cấm vận dầu có hiệu lực.
Dầu sẽ đi đâu? Để xem xét việc vận chuyển dầu của Nga bằng đường biển, Nikkei đã sử dụng dữ liệu từ công ty dữ liệu Refinitiv của Anh để xem các tàu chở dầu rời từ các cảng của Nga bắt đầu từ ngày 24/2 đã đi đến đâu và những tàu nào và liên lạc với họ.
Cuộc khảo sát bao gồm các vùng biển ngoài khơi bờ biển Địa Trung Hải của Hy Lạp, đây là nơi thường xuyên diễn ra các hoạt động chuyển tàu từ tàu này sang tàu khác. Các tín hiệu của Hệ thống Nhận dạng Tự động (AIS) từ các tàu đã được theo dõi để xác định các tuyến đường của chúng.
Những thay đổi trong mớn nước (draft) của tàu (mớn nước là độ chìm của tàu, khoảng cách từ mặt nước đến đáy tàu và tăng lên khi tàu chất đầy hàng) cũng đã được kiểm tra để xác định số lần chuyển tàu giữa tàu.
Ngày 22/8, Nikkei xác nhận 175 vụ chuyển tàu ngoài khơi bờ biển Hy Lạp và có sự tham gia của các tàu chở dầu từ Nga, trong khi chỉ có 9 vụ chuyển tàu như vậy trong cùng kỳ năm ngoái. Dữ liệu của Refinitiv cho thấy, Nga đã xuất khẩu 23,86 triệu thùng dầu để vận chuyển bằng tàu biển ngoài khơi Hy Lạp, trong cùng kỳ năm ngoái chỉ có 4,34 triệu thùng.
Câu hỏi đặt ra là các tàu chở dầu nhận được dầu đã đi đâu sau quá trình chuyển tàu.
Nikkei đã theo dõi lộ trình của các con tàu và xác nhận rằng, có 89 tàu chở dầu đã đến các cảng, trong khi năm ngoái chỉ có 3 chuyến tàu như vậy. Trong số đó, 41 tàu đã đến các cảng ở Hy Lạp, Bỉ và các nơi khác ở châu Âu, trong khi năm ngoái chỉ có 1 tàu chở. Ngoài ra, có 2 tàu chở dầu đã ghé cảng ở Anh - quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất các biện pháp trừng phạt kinh tế chống lại Nga. Cuộc khảo sát đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của vùng biển gần Hy Lạp như một trung tâm vận chuyển dầu giữa Nga và châu Âu.
EU sẽ cấm hoàn toàn việc nhập khẩu dầu của Nga bằng đường biển từ tháng 2/2023, trong khi Anh sẽ cấm vận hoàn toàn dầu của Nga vào tháng 12/2022. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), xuất khẩu dầu của Nga sang EU trong tháng 7 đạt 2,8 triệu thùng/ngày, giảm 26% so với tháng 1. Trong khi việc mua dầu của Nga vẫn hợp pháp, các công ty đang xem xét lại mối quan hệ của họ với Nga khi các chính phủ và thị trường giám sát họ.
Nikkei cũng phân tích các chuyến hàng dầu đến Anh vào tháng 6. Sử dụng dữ liệu từ Refinitiv cũng như các hình ảnh vệ tinh từ công ty Planet Labs của Mỹ, Nikkei phát hiện ra rằng, có 1 tàu chở dầu gắn cờ Malta đã chở dầu ngoài khơi bờ biển Hy Lạp từ 2 tàu chở dầu rời các cảng của Nga đã đến Immingham, miền đông nước Anh vào ngày 4/6.
Hồ sơ từ công ty nghiên cứu năng lượng châu Âu Kpler cho thấy, có con tàu chở 300.000 thùng dầu do nhà sản xuất dầu Rosneft của Nga sản xuất. Nhà kinh doanh hàng hóa có trụ sở tại Thụy Sĩ Trafigura đã môi giới dầu và bán cho Prax Group - một nhà bán buôn dầu cỡ vừa của Anh.
Trả lời một câu hỏi qua email của Nikkei, Tập đoàn kinh doanh hàng hóa Trafigura cho biết: "Chúng tôi tương tác cởi mở và thường xuyên với khách hàng và các chính phủ có liên quan để hiểu các yêu cầu của họ và đảm bảo chúng tôi cung cấp tài liệu đáp ứng các yêu cầu đó".
Việc vận chuyển dầu từ tàu sang tàu khá phổ biến. Những việc chuyển tàu như vậy đôi khi được sử dụng để hợp nhất các chuyến hàng dầu vào các tàu chở dầu lớn hơn, nâng cao hiệu quả trên các tuyến đường dài. Dầu đôi khi được đổi chủ sau khi tàu chở dầu rời cảng. Trong những trường hợp này, việc xác định dầu đến từ đâu trở nên khó khăn hơn.
Một số quốc gia yêu cầu nhà nhập khẩu khai báo nơi xuất xứ của hàng hóa với cơ quan hải quan. Nhưng Yutaka Tsurusaki, một luật sư người Nhật am hiểu luật hàng hải cho biết, "một số công ty khai man địa điểm chuyển tàu là nơi xuất xứ để che giấu dầu từ đâu đến”.
Nhà phân tích Michelle Wiese Bockmann của Lloyd's List Intelligence cho biết: "Dòng chảy dầu phải được theo dõi bởi chính quyền cảng, ngay cả khi nó được chuyển từ tàu này sang tàu khác nhiều lần. Họ sẽ phải có kinh nghiệm và kiến thức ở mức độ chưa từng có”.
Julien Mathonniere, chuyên gia kinh tế thị trường dầu mỏ của Energy Intelligence Group cho biết: "Nếu trộn lẫn các loại dầu khác nhau thông qua hình thức giao hàng tận nơi, không ai có thể truy xuất nguồn gốc. Chúng ta có thể giấu nguồn gốc và tiếp tục bán dầu của Nga, trong khi trộn nó với dầu khác".
Trong hướng dẫn năm 2020 dành cho các công ty vận tải biển, Bộ Ngoại giao Mỹ đã kêu gọi cảnh giác với các hành vi lừa đảo, nói rằng "chuyển tàu từ tàu sang tàu (STS) thường được sử dụng để trốn tránh các lệnh trừng phạt bằng cách che giấu nguồn gốc hoặc điểm đến của xăng dầu được vận chuyển lén lút cũng như than đá và các vật liệu khác".
Bộ Chính sách Hàng hải và Đường bộ của Hy Lạp cho biết: "Việc chuyển tàu từ tàu sang tàu diễn ra trong vùng biển quốc tế, được giám sát bởi chính quyền cảng địa phương thông qua hệ thống AIS trong thời gian thực. Trong trường hợp có bất kỳ vi phạm nào, chẳng hạn như việc nhập cảnh của các tàu thuyền vào lãnh hải của Hy Lạp, thủ tục áp dụng các hình phạt pháp lý sẽ được bắt đầu".
Mặt khác, G7 đang có kế hoạch áp đặt mức giá trần lên dầu của Nga và hạn chế phân phối. Nga có thể được kỳ vọng sẽ đối phó bằng cách bán dầu giảm giá và tăng xuất khẩu sang châu Á và các nước khác.
Phương Tây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm cắt nguồn tài chính của Nga. Nhưng nếu dầu của Nga tiếp tục chảy, tác dụng của các lệnh trừng phạt sẽ bị hạn chế.
