Nguyên nhân khiến “cỗ máy” tăng trưởng giảm tốc, theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng là do công nghiệp khai khoáng như sản lượng dầu thô khai thác trong nước giảm 14%, khí đốt thiên nhiên dạng khí giảm 8,9% so với cùng kỳ năm trước; tốc độ tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chưa đạt kế hoạch đề ra; giải ngân vốn đầu tư công chậm, quý I/2017 chỉ đạt 12,4% dự toán (cùng kỳ 2016 là 16%)...
GDP giảm tốc còn có liên quan đến thực hiện mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng chủ yếu dựa theo chiều rộng sang chiều sâu, từ thiên về lượng sang tăng về chất. Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Ðầu tư Ðào Quang Thu, bản chất kinh tế của tăng trưởng GDP quý I/2017 hoàn toàn ổn định, bởi chỉ số này thấp chủ yếu do khai khoáng, đặc biệt là khai thác dầu khí giảm. Việc giảm này là theo kế hoạch chủ động.
Năm trước, Việt Nam đã khai thác hơn 15 triệu tấn dầu, nhưng năm nay theo kế hoạch chỉ khai thác 12,28 triệu tấn, riêng quý I/2017 giảm 600.000 tấn so với cùng kỳ năm trước. Qua tính toán, nếu khai thác dầu khí bằng mức năm ngoái thì tăng trưởng GDP quý I/2017 là 5,95%, cao hơn cùng kỳ năm trước.
Dù GDP giảm tốc, nhưng điểm tích cực của bức tranh kinh tế quý I/2017, theo Thứ trưởng Ðào Quang Thu, là niềm tin vào môi trường đầu tư kinh doanh đang tốt, doanh nghiệp thành lập mới cũng như quay trở lại hoạt động tăng nhiều so với cùng kỳ năm trước, đặc biệt là khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), vốn đăng ký tăng hơn 77% so với cùng kỳ năm ngoái. Bộ Kế hoạch và Ðầu tư tin tưởng, với những thông số về: vốn FDI, nhập khẩu nguyên nhiên vật liệu, đầu tư của khu vực tư nhân trong quý I/2017…, sẽ tác động trễ và tích cực lên tăng trưởng kinh tế trong quý II, III/2017.
Liên quan đến các giải pháp trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng GDP nhằm đạt mục tiêu đề ra cho năm nay là 6,7%, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, Chính phủ thống nhất tập trung tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô; quyết liệt trong xử lý nợ xấu, xử lý các ngân hàng yếu kém; hết sức quan tâm phát triển kinh tế tư nhân vì đây là động lực tăng trưởng; quyết liệt thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và tư…
Việt Nam đang trong quá trình thúc đẩy tái cơ cấu nền kinh tế nhằm chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ thô (sử dụng nhiều vốn, thâm dụng lao động, khai thác tài nguyên) sang tinh (nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của nền kinh tế).
Ðể hướng dần sang mô hình tăng trưởng tinh, tất yếu phải đánh đổi bằng tốc độ tăng trưởng GDP giảm. Tuy nhiên, mức độ giảm này cần hợp lý để đảm bảo một tốc độ tăng GDP phù hợp trong ngắn hạn nhằm tạo ra nguồn lực, cũng như dư địa tốt cho triển khai các giải pháp thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng theo chiều sâu. Ðồng thời, cần tránh tâm lý “sốt ruột” khi GDP giảm ở mức chấp nhận được mà thiếu kiên định trên con đường nỗ lực chuyển đổi mô hình tăng trưởng, vốn được nhìn nhận là phải vượt qua nhiều chông gai, thách thức lớn nếu muốn thành công.
