Mặc dù về cơ bản tội phạm và vi phạm pháp luật về trật tự xã hội giảm (giảm 16,09%) và nhiều loại tội phạm giảm so với cùng kỳ, tuy nhiên một số loại tội phạm lại tăng, trong đó có một phần nguyên nhân từ công tác phòng ngừa, như lừa đảo, chiếm đoạt tài sản tăng 20,56%.
Lưu ý trên được Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nêu tại báo cáo thẩm tra sơ bộ các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án - nội dung được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến sáng 5/9.
Báo cáo thẩm tra nêu rõ, năm 2025, cùng với việc thực hiện chủ trương sắp xếp lại tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”, Chính phủ đã nỗ lực và đề ra nhiều giải pháp phòng ngừa, đấu tranh có hiệu quả đối với các vi phạm pháp luật và tội phạm để đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội, góp phần quan trọng trong việc nâng cao niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Kết quả, nhiều loại tội phạm giảm so với cùng kỳ, tổng số vụ phát hiện, khởi tố mới giảm 21,00%; giết người giảm 9,09%; cướp tài sản giảm 13,72%; trộm cắp tài sản giảm 27,50%, xâm phạm trật tự, quản lý kinh tế giảm 16,31%, tội phạm về môi trường, an toàn thực phẩm giảm 49,01%, tội phạm liên quan đến lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông giảm 17,90%.
Trong đó, Thường trực cơ quan thẩm tra đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong việc giảm 21,00% số vụ tội phạm phát hiện, khởi tố mới so với cùng kỳ năm 2024 và đề nghị Chính phủ cho biết về nguyên nhân của việc giảm mạnh tỷ lệ này, đồng thời đề nghị tiếp tục phát huy kết quả nêu trên, hướng tới kéo giảm bền vững số tội phạm và vi phạm pháp luật được phát hiện và xử lý trong các năm tiếp theo.
Tiếp theo, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh, mặc dù về cơ bản tội phạm và vi phạm pháp luật về trật tự xã hội giảm (giảm 16,09%) và nhiều loại tội phạm giảm so với cùng kỳ, tuy nhiên một số loại tội phạm lại tăng, trong đó có một phần nguyên nhân từ công tác phòng ngừa.
Như lừa đảo, chiếm đoạt tài sản tăng 20,56%; gây rối trật tự công cộng tăng 25,07%; tội phạm hiếp dâm tăng 8,86%. Một số tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường gia tăng như: sản xuất, buôn bán hàng giả tăng 13,00%, trốn thuế tăng 13,24%, gây ô nhiễm môi trường tăng 42,86%. Xảy ra một số vụ giết người với hành vi dã man, mất nhân tính, gây tâm lý phẫn nộ, lo lắng, bất an trong Nhân dân.
Công tác nắm, dự báo, phân tích, “nhận diện” tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật từ cơ sở có thời điểm chưa đáp ứng, theo kịp diễn biến tình hình, nhất là tội phạm sử dụng công nghệ cao; hiệu quả hoạt động phòng ngừa trong công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực viễn thông, mạng Internet chưa cao, còn sơ hở, bất cập..., Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ.
Về công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm, báo cáo thẩm tra nêu con số đã khởi tố 66.057 vụ (giảm 21,00 %), điều tra, khám phá 32.260 vụ phạm tội về trật tự xã hội.
Tội phạm về tham nhũng, chức vụ mặc dù phát hiện giảm 26,82% so với cùng kỳ (685 vụ) nhưng số tài sản tham nhũng thu hồi ở giai đoạn điều tra lại tăng rất cao (1.026,53 tỷ đồng, tăng 181,01%).
Thường trực cơ quan thẩm tra chỉ rõ, điều này cho thấy việc đấu tranh quyết liệt với tội phạm tham nhũng ở ngay giai đoạn điều tra để thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt đã đem lại hiệu quả cao và đây cũng là một trong những thước đo quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng, cần được tiếp tục phát huy trong thời gian tới. Bên cạnh đó, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết số 164/2024/QH15 thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự cũng đã góp phần sớm thu hồi và xử lý các tài sản tham nhũng.
Vẫn theo đánh giá tại báo cáo thẩm tra thì các cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm kinh tế, lừa đảo, buôn lậu trong một số lĩnh vực; đã điều tra khám phá nhiều vụ buôn lậu lớn. Tội phạm liên quan đến lãng phí trong đầu tư, xây dựng gây thiệt hại nghiêm trọng đến ngân sách Nhà nước được phát hiện, xử lý nhiều hơn. Các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra đã tích cực thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật .
Tuy nhiên, Thường trực cơ quan thẩm tra lưu ý, vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực an toàn thực phẩm vẫn diễn ra phức tạp, nhiều vụ việc lớn, với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, diễn ra trong thời gian dài mới bị phát hiện, có vụ còn có sự tiếp tay của chính cán bộ thuộc cơ quan phụ trách về an toàn thực phẩm.
Đáng lưu ý tình trạng người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, thổi phồng tính năng, công dụng của sản phẩm để buôn bán hàng giả ngày càng phổ biến, tập trung vào các loại hàng hóa có sức tiêu thụ lớn như thực phẩm chức năng, thuốc tân dược, sữa bột..., gây lo lắng, bất an trong nhân dân. Công tác kiểm tra, thanh tra, quản lý thị trường trong một số trường hợp chưa được thường xuyên hoặc không hiệu quả dẫn đến tình trạng nhiều chợ đầu mối buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, nhiều làng nghề chuyên sản xuất hàng giả, hàng nhái, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong thời gian dài.
Một số cơ quan có thẩm quyền chưa thực hiện đầy đủ chức năng quản lý nhà nước chuyên ngành thuộc lĩnh vực phụ trách, thậm chí nhiều cán bộ, công chức các cơ quan này vi phạm pháp luật nghiêm trọng, góp phần tiếp tay cho hành vi vi phạm để trục lợi.
Ngoài ra, vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông, quản lý thông tin cá nhân vẫn diễn ra rất phức tạp, diễn ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều địa phương với một số phương thức, thủ đoạn mới. Hoạt động của tội phạm ngày càng tinh vi, triệt để lợi dụng thành tựu khoa học, công nghệ, trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi phạm tội. Số vụ phát hiện, khởi tố giảm so với năm 2024, năng lực phát hiện, xử lý của các cơ quan chức năng trong lĩnh vực này tại một số địa phương còn hạn chế, không theo kịp diễn biến của tình hình.
Đã hình thành đường dây “chạy” kết luận giám định pháp y tâm thần (không tâm thần những vẫn kết luận bị tâm thần) để được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh nhằm trốn tránh trách nhiệm hình sự , nhưng chậm được phát hiện và xử lý. Nhiều băng nhóm tội phạm dư luận phản ánh nhiều năm nhưng chậm được phát hiện, xử lý, Thường trực Ủy ban thẩm tra nhấn mạnh.