Triển vọng huy động điện từ nhiệt điện tiếp tục đối mặt thách thức từ hiện tượng La Nina
Kết quả kinh doanh kém sắc
Hoạt động trong lĩnh vực thiết yếu, nhưng khi thị trường chứng khoán bùng nổ hơn 8 tháng đầu năm 2025, nhóm cổ phiếu nhiệt điện lại không thu hút được dòng tiền. Thống kê từ ngày 1/1 đến 17/9, cổ phiếu Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại (mã PPC) giảm 2,2%, còn 10.900 đồng/cổ phiếu; cổ phiếu Công ty cổ phần Điện lực Dầu khí Nhơn Trạch 2 (mã NT2) tăng 10,2%, lên 22.200 đồng/cổ phiếu; cổ phiếu Công ty cổ phần Nhiệt điện Hải Phòng (mã HND) giảm 8,5%, còn 11.700 đồng/cổ phiếu; cổ phiếu Công ty cổ phần Nhiệt điện Quảng Ninh (mã QTP) giảm 3,6%, còn 13.300 đồng/cổ phiếu. Trong khi đó, cùng giai đoạn, chỉ số VN-Index tăng tới 31,9%, đạt 1.670,97 điểm.
Thực tế, nửa đầu năm 2025, hoạt động kinh doanh của nhóm nhiệt điện vẫn nhiều khó khăn khi kết quả kinh doanh chủ yếu đi lùi. Nhiệt điện Phả Lại ghi nhận doanh thu giảm 22,1%, còn 3.476,31 tỷ đồng; lợi nhuận trước thuế giảm tới 73,3%, xuống 72,55 tỷ đồng, mới hoàn thành 18,4% kế hoạch lãi 395,25 tỷ đồng năm 2025. Nhiệt điện Hải Phòng đạt doanh thu 5.629,23 tỷ đồng, giảm 9,8%; lợi nhuận trước thuế 453,23 tỷ đồng, giảm nhẹ 0,2% nhưng đã hoàn thành 162,5% kế hoạch lợi nhuận 278,85 tỷ đồng cả năm. Nhiệt điện Quảng Ninh ghi nhận doanh thu giảm 13%, còn 5.776,17 tỷ đồng; lợi nhuận ròng giảm 6,5%, xuống 363,21 tỷ đồng, hoàn thành 79% kế hoạch lợi nhuận cả năm.
Trong khi đó, triển vọng huy động điện từ nhiệt điện tiếp tục đối mặt thách thức. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho biết, La Nina có thể quay trở lại từ tháng 9 đến tháng 11 và nhiệt độ được dự báo cao hơn mức trung bình ngay cả khi hiện tượng này xảy ra.
Trước đó, La Nina kéo dài từ năm 2020 đến 2023 là trường hợp “La Nina ba lần liên tiếp” (triple-dip) đầu tiên trong thế kỷ 21 - tức diễn ra ba năm liền - và mới chỉ là lần thứ ba được ghi nhận từ năm 1950. Hiện tượng này đã khiến tình trạng hạn hán và lũ lụt toàn cầu thêm nghiêm trọng.
Nếu La Nina quay trở lại, thủy điện sẽ được ưu tiên huy động nhờ chi phí sản xuất thấp hơn so với nhiệt điện - điều đã lặp lại trong nhiều năm, đặc biệt là trong giai đoạn 2020 - 2023. Khi mưa nhiều hơn, nguồn điện từ nhiệt điện sẽ bị giảm huy động, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất - kinh doanh của các nhà máy nhiệt điện trong thời gian tới.
Điện than mất lợi thế dài hạn
Dù kinh doanh không thuận lợi, nhóm nhiệt điện vẫn giữ sức hút nhờ nhà máy vận hành ổn định, dư nợ vay gần như bằng 0 và chính sách cổ tức tiền mặt đều đặn.
Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), Quy hoạch Điện VIII đã đưa ra lộ trình cắt giảm mạnh điện than để hướng tới mục tiêu giảm phát thải. Do đó, trong ngắn hạn, nhiệt điện than vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn phát, nhưng về dài hạn, triển vọng bị hạn chế bởi không còn được mở rộng và phải cạnh tranh gay gắt với nhiều nguồn điện khác.
Trước xu hướng Chính phủ ưu tiên năng lượng tái tạo và giảm dần điện than, nhiều nhà đầu tư đã thoái vốn tại doanh nghiệp nhiệt điện than. Điển hình là Công ty cổ phần Cơ điện lạnh (mã REE) liên tục giảm tỷ lệ sở hữu tại Nhiệt điện Phả Lại.
Tại Đại hội đồng cổ đông 2025, bà Nguyễn Thị Mai Thanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị REE một lần nữa đặt mục tiêu nâng công suất phát điện từ 1.000 MW lên 5.000 MW vào năm 2035, tập trung phát triển các dự án điện gió.
Với Nhiệt điện Phả Lại, từ sau khi đưa vào vận hành tổ máy số 6 (dây chuyền II) năm 2002, Công ty không mở rộng thêm nhà máy mới, hiện chỉ sở hữu công suất 1.040 MW. Do vận hành nhiều năm, chi phí khấu hao và chi phí lãi vay đã giảm xuống mức thấp, Công ty không còn dư địa cải thiện biên lợi nhuận từ tiết giảm chi phí, cũng như không thể mở rộng công suất trong bối cảnh ngành không được ưu tiên.
Ngược lại, Nhiệt điện Hải Phòng và Nhiệt điện Quảng Ninh có nhà máy mới vận hành, đang giảm dần nợ vay và bước vào giai đoạn hoạt động ổn định, nên vẫn có khả năng cải thiện hiệu quả kinh doanh nhờ giảm chi phí khấu hao, lãi vay.
Cụ thể, Nhiệt điện Quảng Ninh đang vận hành 2 tổ máy (phát điện năm 2011 và 2014) với tổng công suất 1.200 MW; Nhiệt điện Hải Phòng có 4 tổ máy (2 tổ máy phát điện năm 2011, 2 tổ máy phát điện năm 2014) cũng với tổng công suất 1.200 MW. Với lợi thế này, hai doanh nghiệp được kỳ vọng tiếp tục cải thiện biên lợi nhuận ròng nhờ tiết giảm chi phí cố định và vận hành ổn định.
Ngoài ra, nợ vay gần như không còn và chính sách cổ tức tiền mặt giúp nhóm nhiệt điện giữ được sức hấp dẫn nhà đầu tư. Tại Nhiệt điện Phả Lại, công ty này đã trả hết nợ vay nên không chịu rủi ro tỷ giá. Nhiệt điện Quảng Ninh có dư nợ 4.827,1 tỷ đồng cuối năm 2020, nhưng đến 30/6/2025, dư nợ đã giảm xuống chỉ còn 117,75 tỷ đồng, bằng 2,2% vốn chủ sở hữu. Nhiệt điện Hải Phòng đã đưa dư nợ vay từ 3.429,5 tỷ đồng cuối năm 2020 về mức 0 đồng vào cuối năm 2024.
Dù vậy, mức cổ tức có sự khác biệt đáng kể. Nhiệt điện Phả Lại duy trì tỷ lệ cổ tức tiền mặt cao trong nhiều năm do không có áp lực đầu tư mới, dòng tiền tạo ra chủ yếu chia cho cổ đông. Nhiệt điện Quảng Ninh và Nhiệt điện Hải Phòng chia cổ tức ở mức khiêm tốn. Cụ thể, năm 2024, Nhiệt điện Hải Phòng chia cổ tức tiền mặt 4% và kế hoạch năm 2025 là 3%. Nhiệt điện Quảng Ninh chia cổ tức 12% năm 2024, dự kiến 10% trong năm 2025. Dự kiến, cổ tức sẽ tăng dần trong các năm tới khi chi phí cố định giảm mạnh.
Có thể thấy, dù đang trong giai đoạn kinh doanh không thuận lợi, nhóm nhiệt điện vẫn có yếu tố hấp dẫn nhờ nhà máy vận hành ổn định, dư nợ vay gần như bằng 0, áp lực khấu hao giảm và chính sách cổ tức duy trì đều đặn.
