Thi công tuyến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn.
Kết quả thẩm định phương án tài chính Dự án BOT xây dựng đường cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn, bao gồm đoạn cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng vừa được ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Hà Nội (Vietinbank) chi nhánh Hà Nội công bố thực sự đã đẩy nhà đầu tư - Công ty cổ phần BOT Bắc Giang-Lạng Sơn rơi vào thế khó.
Theo đó, do xuất hiện thay đổi nhiều yếu tố đầu vào quan trọng nên Dự án bị thiếu hụt nguồn trả lãi vay, gốc vay lên tới 772 tỉ (660 tỉ cho 4 năm đầu vận hành đoạn cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn và 112 tỉ cho 2 năm đầu đoạn cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng) so với phương án tài chính ban đầu.
Điều đáng nói là, nếu Dự án không đảm bảo phương án tài chính ban đầu, không những Viettinbank không thu xếp vốn cho cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng mà có thể còn dừng giải ngân cho phân đoạn trọng điểm sắp hoàn thành là Bắc Giang – Lạng Sơn từ tháng 2/2019 dù hạng mục này đang được nhà đầu tư dồn lực để thi công thần tốc và phấn đấu về đích trước tiến độ.
Được biết, theo phương án tài chính ban đầu, tuyến cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn sẽ được hoàn vốn bằng 2 trạm thu phí. Tuy nhiên, để phục vụ vấn đề an sinh xã hội, UBND tỉnh Lạng Sơn, Bộ GTVT và Nhà đầu tư đã thống nhất phương án giảm đi 1 trạm thu phí. Cùng với đó, số lượng người dân địa phương được miễn phí khi đi qua trạm duy nhất, cũng nhiều gấp 10 lần phương án ban đầu (thực tế có đến 5.000 xe được miễn giảm, trong khi phương án tài chính chỉ có 500 xe).
Sự điều chỉnh và phát sinh đó đã khiến cho cả hai dự án trọng điểm (cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn và cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng) với tổng mực đầu tư rất lớn, lại chỉ có nguồn thu duy nhất từ một trạm thu phí (Km93+160 trên Quốc lộ 1), dẫn tới dòng tiền thu phí hoàn vốn bị hụt sâu, đe dọa nghiêm trọng phương án tài chính của công trình.
Trước đó, tháng 2/2018, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý bổ sung tuyến cao tốc Chi Lăng-Hữu Nghị dài 43 km vào Dự án cao tốc Bắc Giang-Lạng Sơn và giao UBND tỉnh Lạng Sơn là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Sau khi tiếp nhận Dự án, nhà đầu tư mới đã rà soát, tính toán phân kỳ đầu tư tiết giảm được hơn 3.000 tỷ đồng (từ 8.743 tỷ đồng xuống còn 5.675 tỷ đồng) để ưu tiên đầu tư đoạn kết nối từ cửa khẩu Hữu Nghị đến cửa khẩu Tân Thanh và Cốc Nam (bổ sung thêm đoạn từ Hữu Nghị-Tân Thanh dài 17,5 km) làm tăng hiệu quả của dự án.
Ngày 15/10/2018, UBND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành quyết định phê duyệt bổ sung đoạn Hữu Nghị-Tân Thanh vào Dự án cao tốc Bắc Giang-Lạng Sơn và ký phụ lục hợp đồng BOT với nhà đầu tư đáp ứng các yêu cầu của ngân hàng tài trợ vốn. Cụ thể, cao tốc Bắc Giang-Chi Lăng (Lạng Sơn) dài 64 km, kết hợp tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 đoạn Km1+800 - Km106+500 dài 105 km, được xây dựng theo hình thức BOT, tổng mức đầu tư hơn 12.000 tỷ đồng. Đoạn cao tốc Chi Lăng-Cửa khẩu Hữu Nghị dài 43 km, tổng mức đầu tư ban đầu khoảng 8.743 tỷ đồng, sau khi rà soát giảm xuống còn khoảng 5.675 tỷ đồng.
Cần bàn tay của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
Với tư cách là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, UBND tỉnh Lạng Sơn đang đóng vai trò quyết định trong việc thành bại của cả hai dự án. Vì vậy, Lạng Sơn phải chính là đơn vị tiên phong trong việc tháo gỡ những vướng mắc của Dự án bằng các giải pháp thay thế cơ chế trong thẩm quyền, và đề xuất Chính phủ tháo gỡ những vướng mắc vượt thẩm quyền.
Có rất nhiều lựa chọn giải pháp được đưa ra để tháo gỡ tín dụng cho dự án: Rà soát lại thực tế đối tượng miễn giảm, điều chỉnh mức thu phí, phục hồi thêm 1 trạm thu phí như phương án ban đầu; huy động các nguồn vốn khác từ ngân sách, quỹ đất và hạ tầng trên địa bàn.
Theo ông Nguyễn Quang Vĩnh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần BOT Bắc Giang – Lạng Sơn, trong trường hợp mà UBND tỉnh Lạng Sơn không có sự hỗ trợ phần thiếu hụt tài chính thì nhà đầu tư kiến nghị ưu tiên dùng nguồn thu từ trạm thu phí duy nhất (Km93+160 trên Quốc lộ 1) hỗ trợ dòng tiền trả nợ cho dự án Bắc Giang – Lạng Sơn, để dự án về đúng tiến độ. Đồng thời chấp nhận kịch bản xấu nhất là tạm dừng việc thực hiện dự án Hữu Nghị - Chi Lăng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ có biện pháp tháo gỡ.
“Về phần mình, chúng tôi đang nỗ lực hết mức để kiến nghị, tìm giải pháp trong khả năng, để tháo gỡ thế bế tắc này”, ông Vĩnh cho biết.
Trên thực tế, nếu bài toán này không có đáp số nhanh và chính xác, cả hai Dự án đều không thể hoàn thành vào năm 2020 như lời hứa của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc trước Quốc hội.
Cần phải nói thêm rằng tại Thông báo số 451/TB – VPCP ngày 7/12/2018 thông báo Kết luận của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Cao Bằng, người đứng đầu Chính phủ đã yêu cầu UBND tỉnh Cao Bằng và UBND tỉnh Lạng Sơn trong vai trò là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần có giải pháp hỗ trợ cho các Dự án cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng và Đồng Đăng – Trà Lĩnh trong trường hợp doanh thu các dự án khi đi vào vận hành chưa đạt kết quả theo phương án tài chính được phê duyệt để làm cơ sở đảm bảo cho các ngân hàng cấp tín dụng.
Trên thực tế, dù Dự án cao tốc trọng điểm Đồng Đăng (Lạng Sơn) – Trà Lĩnh (Cao Bằng) xuất hiện sau, nhưng tỉnh nghèo Cao Bằng đã nỗ lực tìm mọi cách để huy động được 30% kinh phí góp cho nhà đầu tư.
Thậm chí, Bí thư tỉnh ủy Cao Bằng Lại Xuân Môn đã cam kết trách nhiệm người đứng đầu của mình với Dự án: “Nhà đầu tư không phải lo sợ rủi ro về tư duy nhiệm kỳ do thay đổi chính sách. Bây giờ… cái gì xác định là điểm nghẽn phải tháo gỡ ngay mới mong Cao Bằng phát triển. Dự án này là khát vọng bao đời của nhân dân tỉnh Cao Bằng. Hiện nay, cả hệ thống chính trị của Cao Bằng đang vào cuộc quyết liệt để công trình triển khai sớm nhất."
