Chù ụ thường sống ở những vùng biển bãi bồi, nước lợ, nơi dòng sông đổ ra biển, nhiều nhất là ở các huyện duyên hải tỉnh Trà Vinh. Nếu đem “nhan sắc” đọ với các loài giáp xác khác như cua, ghẹ, ba khía,… thì chù ụ “lép vế” hơn hẳn.
Loài vật này có 2 càng lớn màu đỏ hoe, to kềnh càng, rất chắc mà lại nhiều thịt. Trên tấm mai nó có những vết hằn sần sùi giống như hoa văn dễ khiến người ta liên tưởng tới một khuôn mặt buồn thảm.
Theo ngôn ngữ Tây Nam Bộ, “chù ụ” là từ dùng để miêu tả khuôn mặt cau có, phụng phịu như đang giận dỗi của một người nào đó.
Có lẽ vì bề ngoài thô kệch, cách di chuyển chậm chạp và mặt lúc nào cũng như vương vấn nét buồn nên người dân nơi đây dùng ngay tính từ này để đặt tên cho loài giáp xác.
Bắt được chù ụ cũng là một kỳ công bởi chúng tuy chậm chạp, lề mề nhưng lại biết ngụy trang, ẩn thân nên rất khó bắt. Dụng cụ bắt chù ụ chỉ cần một cái xẻng đào đất, nhưng quan trọng nhất vẫn là mắt nhìn và kinh nghiệm.
Các hoa văn trên mai chù ụ khiến người ta liên tưởng đến khuôn mặt buồn.
Chù ụ ở rất sâu trong hang nên chỉ người lão luyện mới nắm bắt được hang nào có chù ụ, hang nào không để đỡ tốn công đào. Dù phải lội sâu vào các cánh rừng đước, đối mặt với đỉa, vắt và nhiều nguy hiểm khác nhưng một ngày người dân cũng chỉ bắt được nhiều nhất 2-3kg chù ụ.
Theo người dân địa phương, ngon nhất vẫn là chù ụ “cốm” thường có vào khoảng tháng 2-3 âm lịch. Đây là mùa chù ụ lột vỏ nên thịt thơm ngon, béo ngậy hơn.
Chính cái tên lạ lẫm của loài giáp xác này đã gợi cho du khách sự tò mò muốn thưởng thức. Thực khách yêu thích chù ụ nhờ vào những miếng thịt ngọt, săn chắc, lớp vỏ giòn, làm được thành nhiều món ngon hấp dẫn.
Chù ụ có thể chế biến thành nhiều món ngon khác nhau
Trước khi chế biến, chù ụ được rửa sạch đất, cát, bỏ yếm rồi để ráo nước. Với bàn tay khéo léo và sự sáng tạo không ngừng, người Trà Vinh đã nấu được biết bao món ăn ngon từ loài giáp xác này.
Du khách khi đến với Trà Vinh vẫn được giới thiệu đặc sản “chù ụ 4 món” gồm luộc, nướng, hấp bia và rang me.
Đơn giản nhất có lẽ là chù ụ luộc nước dừa xiêm. Trà Vinh vốn là “thiên đường” của những trái dừa xiêm ngọt lịm, nên có lẽ đây là món ăn mang đậm hương vị và bản sắc quê hương nhất.
Chù ụ có thể đem luộc với nước dừa xiêm để cho ra món ăn đậm chất Trà Vinh
Người nấu chỉ cần đun sôi nước dừa xiêm rồi thả chù ụ đã sơ chế vào là được. Chờ một lúc, chù ụ chín chuyển màu đỏ rất bắt mắt. Món này ăn kèm rau sống, dưa chuột, cà chua… chấm muối tiêu chanh thì ngon hết ý.
Thực khách sẽ cảm nhận được vị dừa thơm ngọt thấm đẫm trong từng thớ thịt đậm đà, ngọt vị. Món chù ụ hấp bia tuy đơn giản không kém nhưng cũng giúp thực khách cảm nhận được vị ngọt nguyên thủy của thịt chù ụ.
Sẵn bếp than hồng, muốn ăn món nóng giòn người ta đem chù ụ đi nướng. Không cần mất quá nhiều công, thực khách chỉ cần lưu ý trở đều tay đến khi chù ụ chín đều, mùi thơm lan tỏa khắp bốn bề.
Chù ụ- cái tên nghe lạ tai nhưng cũng góp phần hấp dẫn thực khách
Cái ngon của chù ụ nướng là những chiếc càng giòn rụm, thịt chắc và ngọt, chấm cùng muối tiêu, muối ớt, vừa ăn chơi vừa nhâm nhi cùng vài chén rượu để rồi ăn mãi không thấy chán.
Cầu kỳ nhất và được thực ưa chuộng nhất là món chù ụ rang me. Chù ụ được thả vào chảo dầu đã phi hành tỏi thơm phức rồi đảo đều đến khi chuyển sang màu đỏ, mùi thơm bốc lên nức mũi thì nêm các gia vị, đường cho vừa miệng ăn.
Sau đó người ta mới rưới nước cốt me lên rồi đảo thêm cho ngấm và bắc ra khỏi bếp.
Khi ăn, bạn sẽ cảm nhận thấy vị ngọt của thịt quyện lẫn với vị chua của me tạo nên một món ăn hấp dẫn bất kỳ thực khách nào. Đặc biệt, vỏ chù ụ rất giòn nên người ăn có thể nhai luôn vỏ mà không sợ mẻ răng, hóc xương. Cũng như các loài tám cẳng hai càng khác, chù ụ chứa nhiều can-xi, nhất là phần vỏ.
Mới nhìn vào, thực khách đã có cảm giác thèm và không ngần ngại nếm thử.
Một món ngon trong dân gian nữa mà ít người biết tới, đó là mắm chù ụ. Chù ụ bắt về, rửa sạch rồi thả vào khạp da bò có pha sẵn nước muối, ủ khoảng 10 -12 ngày là có thể ăn được.
Khi ăn, người ta thường rửa từng con bằng nước sôi ấm, tách mai, càng, chân, yếm ra từng phần. Cho tỏi, ớt, đường, khóm bằm nhuyễn, hoặc vắt nước cốt chanh vào trộn đều. Đây là món ăn đưa cơm rất hấp dẫn, không thể chối từ.
Ngoài chù ụ, vùng ven biển tỉnh Trà Vinh còn rất nhiều đặc sản như nghêu Nhà Mát, tôm sú Cồn Cù, đuông Chà là, cá kèo kho gợt, nước mắm rươi, rượu nếp Xuân Thạnh…
Nếu có dịp về Trà Vinh, du khách đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức những đặc sản thơm ngon và hấp dẫn này.
