Các ngân hàng đang gặp áp lực lớn trong việc vừa phải huy động lượng vốn lớn để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế, vừa phải ổn định lãi suất. Ảnh: Đức Thanh
Thiếu hụt sự đa dạng của kênh huy động vốn
Hai tháng đầu năm, tín dụng hầu như không tăng trưởng (tính tới ngày 18/2/2025 mới tăng 0,02%) khiến áp lực thanh khoản với hệ thống hiện nay không lớn. Tại thời điểm này, ổn định lãi suất, thậm chí giảm lãi suất không phải là vấn đề khó với hệ thống ngân hàng. Tuy vậy, nửa cuối năm, khi cầu tín dụng tăng, cộng thêm áp lực tỷ giá, việc ổn định lãi suất sẽ khó hơn khi các nhà băng đứng trước áp lực huy động vốn để phục vụ nhu cầu tăng trưởng.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, các ngân hàng đang gặp áp lực lớn trong việc vừa phải huy động lượng vốn lớn để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế, vừa phải ổn định lãi suất.
“Nhu cầu vốn hỗ trợ nền kinh tế rất lớn, trong khi thị trường vốn (trái phiếu doanh nghiệp, cổ phiếu…) hiện chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa hỗ trợ được nhiều cho ngành ngân hàng trong nhiệm vụ cung ứng vốn cho nền kinh tế..., khiến ngành ngân hàng gặp rất nhiều áp lực”, ông Hùng cho biết.
Theo các chuyên gia kinh tế, năm nay, nếu GDP tăng trên 8%, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) có thể nới mục tiêu tăng trưởng tín dụng lên 18%. Tín dụng giai đoạn tới có thể tăng lên trên 20% nếu đặt mục tiêu tăng trưởng GDP trên 2 con số. Trong khi đó, WB cho rằng, Việt Nam đang nằm trong nhóm nước có tỷ lệ dư nợ tín dụng/GDP cao nhất thế giới và nhiều lần cảnh báo về nguy cơ mất cân bằng tài chính, nếu nền kinh tế tiếp tục phụ thuộc lớn vào tín dụng ngân hàng.
TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế (Ban Kinh tế Trung ương) cho biết, nền kinh tế đang thiếu sự đa dạng của các kênh huy động vốn, dẫn tới sự phụ thuộc quá lớn vào tín dụng ngân hàng, các doanh nghiệp khó tiếp cận vốn.
Hiện quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp nước ta mới đạt khoảng 10-11% GDP. Trong khi đó, theo Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội, đến năm 2025, dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt khoảng 20% GDP...
Năm 2024, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi khá mạnh mẽ với tổng lượng phát hành lên tới gần nửa triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, gần 70% lượng trái phiếu phát hành lại đến từ lĩnh vực ngân hàng. Nói cách khác, dù trên thị trường vốn hay tín dụng, ngân hàng vẫn là “tay chơi” chính, sự phụ thuộc của nền kinh tế với ngân hàng không giảm, thậm chí còn tăng.
Nguy cơ nợ xấu phình to
Việt Nam phải có chiến lược dài hạn nhằm phát triển thị trường vốn. Một khi thị trường vốn phát triển, sự phụ thuộc của nền kinh tế vào tín dụng ngân hàng sẽ giảm bớt. Điều này vừa giảm rủi ro cho hệ thống ngân hàng, vừa giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng và linh hoạt hơn. Ngoài các kênh huy động vốn truyền thống, Chính phủ cần nghiên cứu thử nghiệm các mô hình tài chính số mới để tạo thêm kênh huy động vốn cho doanh nghiệp.
- PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường đại học Kinh tế TP.HCM)
Một trong những rủi ro khi quy mô tín dụng tăng nhanh, theo các chuyên gia, là vấn đề nợ xấu. Điều này càng đáng lo khi hành lang pháp lý về xử lý nợ xấu có nhiều hạn chế và tỷ lệ bao phủ nợ xấu của các ngân hàng giảm mạnh. Tính đến cuối năm 2024, chỉ còn 4 ngân hàng có tỷ lệ bao phủ nợ xấu trên 100%.
Trong bối cảnh này, các chuyên gia khuyến nghị, NHNN và các ngân hàng thương mại phải cẩn trọng trong điều tiết tín dụng, kiểm soát chặt dòng vốn chảy vào đầu cơ, nếu không sẽ dẫn tới bong bóng tài sản, gia tăng nợ xấu.
Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, để tạo điều kiện khơi thông tín dụng, NHNN cần sớm hoàn thiện Dự thảo luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14 về xử lý nợ xấu để trình Chính phủ, Quốc hội, giúp ngân hàng yên tâm cho vay.
Về lâu dài, các ngân hàng và chuyên gia kiến nghị, cần có những giải pháp đa dạng hóa các kênh huy động vốn, đặc biệt là kênh trái phiếu doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinRatings cho rằng, năm 2025, phát hành trái phiếu doanh nghiệp sẽ tăng mạnh hơn năm 2024 do cầu vốn của doanh nghiệp gia tăng. Các quy định mới có hiệu lực sẽ giúp doanh nghiệp mạnh dạn quay trở lại thị trường trái phiếu. Tuy vậy, thị trường cần thêm thời gian để hồi phục.
Theo ông Thuân, cấu trúc lý tưởng nhất của thị trường trái phiếu doanh nghiệp là ngân hàng chiếm 40% lượng phát hành, bất động sản và năng lượng chiếm 30%, còn lại là các ngành sản xuất, công nghệ… Tuy nhiên, sự chuyển đổi này cần nhiều thời gian (hiện gần 70% trái phiếu phát hành là của các tổ chức tín dụng). Nói cách khác, chưa dễ giảm ngay sự phụ thuộc của nền kinh tế vào tín dụng ngân hàng.
Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, NHNN sẵn sàng điều chỉnh room tăng trưởng tín dụng nếu lạm phát thấp. Để hỗ trợ nguồn vốn tăng trưởng tín dụng ở mức cao, NHNN đã chỉ đạo các đơn vị liên quan rà soát hành lang pháp lý đối với các kênh bơm tiền ra để sẵn sàng bơm tiền ra khi cần thiết.
Dù vậy, Thống đốc đề nghị, muốn tăng trưởng cao, nền kinh tế cần đa dạng hóa kênh huy động vốn, huy động tối đa cả nguồn vốn trong và ngoài nước vì bản thân nền kinh tế Việt Nam tiết kiệm chưa đủ bù đắp nhu cầu đầu tư. Ngoài ra, cần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải cách cơ chế, giảm tầng lớp trung gian, rút ngắn thời gian phê duyệt dự án, tháo gỡ khó khăn cho các dự án bất động sản… Những giải pháp này sẽ tăng hiệu quả sử dụng vốn, tăng vòng quay vốn, giúp ngân hàng có thêm nguồn để cho vay, cũng như có điều kiện để giảm lãi vay.
