Để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8% trở lên, trong bối cảnh chính sách thuế quan bất lợi, Chính phủ chủ trương kích cầu tiêu dùng trong nước
5 cơ hội và 5 thách thức
TS. Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) vừa công bố báo cáo đánh giá về bức tranh kinh tế Việt Nam quý 1/2025 và dự báo cả năm 2025, trong đó có tính đến các tác động của chính sách thuế của Mỹ.
Báo cáo cho hay, kinh tế thế giới trong quý I/2025 tiếp tục phục hồi chậm, do nhiều yếu tố phức tạp, khó lường, đặc biệt chính sách thuế đối ứng của Tổng thống Mỹ D.Trump công bố ngày 2/4 và sau đó cùng với hành động đáp trả của các nước đã, đang và sẽ tác động mạnh mẽ đến kinh tế, thương mại, đầu tư và thị trường tài chính toàn cầu, đặc biệt tác động nhiều đến các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, trong đó có Việt Nam.
Đa số các tổ chức quốc tế gần đây đều dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025-2026 giảm 0,7-1 điểm phần trăm, từ mức dự báo tăng trưởng 2,7% xuống còn 1,7-2% năm 2025-2026, trong khi lạm phát sẽ duy trì ở mức cao hơn dự báo, xoay quanh 2,5-3%, chưa thể sớm về mức mục tiêu 2%.
Trong bối cảnh đó, theo nhóm nghiên cứu, kinh tế Việt Nam quý I/2025 ghi nhận 5 điểm sáng:
Một là, Đảng và Nhà nước đẩy mạnh đột phá thể chế, tinh gọn tổ chức - bộ máy, điều chỉnh địa giới hành chính địa phương theo mô hình 2 cấp; chủ động ứng phó với chính sách thuế quan của Mỹ, phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô
Trong quý I/2025, Quốc hội và Chính phủ đã thông qua 4 luật, 42 nghị định, 50 nghị quyết, 456 quyết định và 10 chỉ thị về phát triển kinh tế - xã hội (trong đó phấn đấu đạt tăng trưởng GDP 8% trở lên, kiểm soát lạm phát (CPI bình quân) ở mức 4,5-5% năm 2025, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế).
Điểm nhấn là ứng phó với chính sách thuế quan mới của Mỹ và hội nhập kinh tế quốc tế, Chính phủ đã chủ động triển khai nhiều giải pháp như thành lập Tổ công tác về tăng cường hợp tác, chủ động thích ứng với chính sách kinh tế, thương mại của Mỹ; giảm thuế nhập khẩu đối với 23 nhóm hàng nhập khẩu, trong đó nhiều mặt hàng có thuế suất 0% (Nghị định số 73/2025/NĐ-CP ngày 31/3/2025); tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ; gặp gỡ, làm việc với các cơ quan quản lý của Mỹ để đàm phán giảm mức thuế đối ứng với Việt Nam (đang dự kiến ở mức 46%), thành lập Tổ công tác đàm phán; chỉ đạo tăng cường kiểm soát xuất xứ hàng hóa, đa dạng hóa, tăng năng lực tự chủ, tự cường của nền kinh tế và doanh nghiệp...
Hai là, kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định; các cân đối lớn được bảo đảm: tăng trưởng GDP quý I/2025 đạt 6,93%, là mức tăng trưởng cao nhất của quý I trong vòng 6 năm (nhưng vẫn thấp hơn kế hoạch theo Nghị quyết 01/NQ-CP).
Ba là, kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát tốt: chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân quý I/2025 tăng 3,22%, lạm phát cơ bản bình quân tăng 3,01% so với cùng kỳ năm 2024, thấp hơn mức tăng của lạm phát tổng thể (3,22%)...
Bốn là, mặt bằng lãi suất cơ bản ổn định, tín dụng khả quan, tỷ giá tăng trong tầm kiểm soát...
Năm là, thu ngân sách Nhà nước (NSNN) tăng khá cùng với đà phục hồi của sản xuất, tiêu dùng và xuất – nhập khẩu (XNK): thu NSNN ước đạt 36,7% dự toán năm, tăng 29,3% so với cùng kỳ năm 2024 nhờ đà phục hồi của sản xuất, tiêu dùng và XNK cũng như việc đa dạng hóa nguồn thu, tạo dư địa cho thực thi chính sách tài khoá mở rộng và phục vụ công tác cải cách tiền lương, tinh gọn tổ chức - bộ máy đang tiến hành.
Tuy nhiên, nền kinh tế cũng đang đối diện với 5 rủi ro, thách thức, bao gồm:
Một là, rủi ro, thách thức từ bên ngoài gia tăng, đáng kể nhất là rủi ro địa chính trị, nhất là chiến tranh thương mại - công nghệ, bảo hộ thương mại gia tăng (đặc biệt việc áp thuế đối ứng của Mỹ và sự đáp trả của các nước) khiến giá cả hàng hóa tăng cao, lạm phát, lãi suất có thể giảm chậm hơn so với dự kiến, từ đó tạo áp lực đối với lạm phát, lãi suất và tỷ giá của Việt Nam.
 |
Mức thuế đối ứng dự kiến 46% mà Mỹ dự kiến áp cho hàng xuất khẩu Việt Nam vào Mỹ đang là trở ngại lớn đối với tăng trưởng của Việt Nam |
Hai là, các động lực tăng trưởng truyền thống phục hồi nhưng chưa đồng đều, còn thấp hơn so với trước dịch và chưa bền vững.
Ba là, nợ xấu tăng và còn nhiều thách thức trong xử lý.
Bốn là, hoạt động doanh nghiệp còn đối mặt với nhiều khó khăn: Trong quý I/2025, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn vẫn tăng 15,1% và số doanh nghiệp hoàn tất giải thể tăng 23% so với cùng kỳ. Số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường là 78,8 nghìn, cao hơn 1,08 lần lượng doanh nghiệp gia nhập thị trường (72,9 nghìn), dù chưa nói lên xu hướng nhưng là điểm cần lưu ý.
Năm là, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi chậm và thị trường bất động sản còn thiếu bền vững; những vướng mắc về định giá đất, đấu giá đất, quy hoạch, giải phóng mặt bằng, hoàn thiện hồ sơ dự án, phát triển nhà ở xã hội…vẫn chậm xử lý và chưa dứt điểm.
Mục tiêu tăng trưởng GDP 8% là rất thách thức
Từ các luận điểm trên, nhóm phân tích cho rằng, "cú sốc" thuế quan của Mỹ và các rủi ro, bất ổn có thể khiến tăng trưởng kinh tế thế giới ở mức thấp (1,8-2% năm 2025-2026), kinh tế của Việt Nam dự báo chịu ảnh hưởng khá tiêu cực trong năm 2025 và 1-2 năm tới.
Nhóm Nghiên cứu dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam cả năm 2025 theo 3 kịch bản.
Với kịch bản cơ sở (xác suất 60%): Nếu khả năng đàm phán với Mỹ về thuế đối ứng đạt kết quả khả quan, giả định phấn đấu đạt được mức 20-25% (giảm mạnh từ mức dự kiến 46% hiện nay, hoặc thấp hơn theo từng ngành hàng cụ thể); các doanh nghiệp, ngành hàng chủ động thích ứng, tận dụng tốt cơ hội của các FTA hiện có, đa dạng hóa thị trường, khai thác hiệu quả các động lực tăng trưởng mới; tăng trưởng GDP quý III và IV duy trì tương đương quý II/2025 (ở mức 6,7-7%), theo đó dự báo tăng trưởng GDP cả năm 2025 có thể đạt mức 6,5-7%.
Với kịch bản tích cực nhất (phấn đấu, xác suất 20%): Tăng trưởng GDP có thể đạt 7,5-8% (giảm 0,5% so với kịch bản không có cú sốc thuế quan Mỹ) khi đàm phán với Mỹ đạt kết quả rất tích cực, đồng thời khai thác hiệu quả các động lực tăng trưởng mới bù đắp sự sụt giảm của các động lực truyền thống và do rủi ro thuế quan.
Với kịch bản tiêu cực hơn (xác suất 20%): Chiến tranh thương mại leo thang, kéo dài, nhiều nước/khối đáp trả, hoạt động thương mại, đầu tư và tiêu dùng toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng, các động lực tăng trưởng truyền thống (xuất khẩu ròng, đầu tư, tiêu dùng...) sụt giảm mạnh trong khi các động lực tăng trưởng mới chưa phát huy hiệu quả rõ nét, khi đó tăng trưởng GDP cả năm dự báo chỉ ở mức khoảng 5,5-6%.
 |
Dự báo tăng trưởng 6 tháng và cả năm 2025 theo kịch bản cơ sở của nhóm nghiên cứu |
Nhóm nghiên cứu cho rằng, đây là kịch bản không mong muốn nhưng cũng cần tính đến.
Từ đó, TS. Cấn Văn Lực và nhóm nghiên cứu đưa ra 6 kiến nghị. Bao gồm: Thực hiện nghiêm túc, hiệu quả chủ trương đột phá thể chế, tinh gọn tổ chức - bộ máy, điều chỉnh địa giới hành chính, chống lãng phí, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh; Chú trọng hơn nữa các biện pháp thúc đẩy hợp tác cùng có lợi với Mỹ trên nhiều lĩnh vực; Làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống, đồng thời, khai thác tốt hơn các động lực tăng trưởng mới (kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, các lĩnh vực mới như AI, năng lượng, liên kết vùng, khu thương mại tự do...).
Nâng cao hiệu quả trong điều hành, phối hợp chính sách (đặc biệt giữa chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, chính sách giá cả và các chính sách vĩ mô khác) nhằm thúc đẩy tăng trưởng.
Chú trọng đẩy nhanh cơ cấu lại nền kinh tế để huy động và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn; nhất là cổ phần hóa và thoái vốn DNNN; quan tâm nâng cao chất lượng tăng trưởng, sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia, triển khai các chiến dịch về tăng năng suất, chú trọng nâng cao trình độ, chất lượng lao động nhằm ứng dụng và làm chủ khoa học công nghệ, đóng góp ngày càng cao cho tăng trưởng.
Riêng với giải pháp liên quan đến đàm phán với Mỹ, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh cần tích cực đàm phán thương mại, với gói chính sách phù hợp, đủ mạnh, nhằm giảm thuế đối ứng (phấn đấu ở mức 20-25% từ 46%, hoặc thấp hơn theo từng ngành hàng cụ thể) như một cấu phần quan trọng trong Thỏa thuận thương mại song phương với Mỹ.
Đồng thời, giải quyết kịp thời các quan ngại của Mỹ trong Báo cáo rào cản thương mại công bố ngày 31/3/2025 (nhất là về nguồn gốc xuất xứ, trung chuyển hàng hóa, sở hữu trí tuệ, thao túng tiền tệ, năng lượng, dược phẩm, thương mại điện tử, viễn thông, an ninh mạng…).
Xem xét tiếp tục giảm thuế nhập khẩu cho hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, đồng thời tăng nhập khẩu từ Mỹ, nhất là những sản phẩm mà Mỹ có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu (như chất bán dẫn, khí LNG, máy bay, thiết bị hàng không, dược phẩm, thiết bị y tế, nông sản…).
Tận dụng tốt hơn 17 FTA đã ký kết, đa dạng hóa thị trường, đối tác, chuỗi cung ứng, đặc biệt các thị trường lớn, nhiều tiềm năng như thị trường Halal (với quy mô 2,2 tỷ người), châu Phi, Nam Mỹ, Trung Đông…
Triển khai hiệu quả các chương trình, chính sách kích cầu tiêu dùng phù hợp gắn với cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam", "Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP"….;
Có chính sách hỗ trợ phù hợp đối với các ngành nghề, lĩnh vực và doanh nghiệp bị tác động tiêu cực do chính sách thuế quan của Mỹ.
